آیا اسراییل تهدیدی برای ایران است؟ / رویای نیل تا فرات به کجا رسیده است؟

سید آرش وکیلیان؛ بازار: اخیرا عکسی از آرم نقشه روی یونیفورم سربازان اسراییلی منتشر شده که رویای «نیل تا فرات» را نشان می دهد. در این نقشه که در عکس این پست به رنگ آبی نشان داده شده، علاوه بر تمام فلسطین، لبنان و اردن، بخش های بزرگی از سوریه و عراق و حتی بخش هایی از مصر، عربستان و ترکیه هم باید به اسراییل ضمیمه شود تا «اسراییل بزرگ» شکل بگیرد اما این طرح شامل هیچ بخشی از ایران نمی شود. در نتیجه برخی ممکن است این را تهدید جدی قلمداد نکنند.

مسأله این است که این رویاپردازی ماهیت تبلیغاتی دارد و به علت جغرافیای عمدتا بیابانی این منطقه و کم بودن نسبی جمعیت یهودیان در عمل قابل تحقق نیست و بعید است حتی در آینده اسراییل آن را دنبال کند. یعنی تشکیل چنین حکومت بزرگی در این موقعیت استثنایی ژئوپلیتیکی حتی اگر مطلوبیت داشته باشد، برای یهودیان امکان عملی ندارد.

طرح دومی که اسراییل به نظر می رسد دنبال می کند، در نقشه دوم آمده است. این نقشه «طرح خاورمیانه بزرگ» است که در پی تغییر مرزها به اسم کاهش تنش ها و در واقع برای بالکانیزه کردن منطقه است. در این نقشه هیچ کشور بزرگی نباید وجود داشته باشد که قابلیت داشته باشد به عنوان یک قدرت منطقه ای اسراییل را روزی تهدید کند. در نتیجه ایران، ترکیه و عربستان بخش های مهمی از سرزمین خود را از دست می دهند. این بخش ها عمده ظرفیت اقتصادی ایران و عربستان را شامل می شود. این طرح توسط اودد یینون (Oded Yinon) در سال ۱۹۸۲ در مقاله ای رسما رونمایی می شود و نشان می دهد که اسراییل تنها در چنین وضعیتی می تواند از امنیت بلندمدت خود آسوده خاطر باشد.

اما حتی اگر تلاش های تحقق طرح دوم را هم شکست خورده بدانیم، طرح سومی مطرح است که ظاهراً به شکل کاملا موفقی از سال ۱۹۷۳ (آخرین جنگ بزرگ اعراب و اسرائیل) تا کنون اجرا شده است و اکنون نتایجش آشکار است. در این طرح دولت های پیرامون اسراییل یا باید دست نشانده باشند (مثل مصر و اردن) و یا فرومانده (Failed state) باشند (مثل عراق و سوریه و لبنان). تنها در این صورت است که عملا هیچ یک امکان تهدید اسراییل را نخواهند داشت.

در مواردی نظیر حکومت های شیخ نشین عرب که چنین طرحی اجرا نشده، علت این است که به جهت ویژگی شان اصلا تهدید نظامی و امنیتی برای اسراییل نداشته اند. این کشورها در عوض در اتحادهایی به سود اسراییل جذب می شوند تا از سرمایه شان بهره برداری شود.

مسأله واضح این است که این طرح به طور مشخص در مورد ایران هم در حال اعمال است و هدف اسراییل تبدیل حکومت ایران به یک حکومت دست نشانده یا فرومانده است. از یک سو اسراییل می کوشد تا در میان اپوزیسیون جمهوری اسلامی یارگیری کند تا اگر روزی این حکومت تغییر کرد، حاکمانی وابسته به خود را بر سر کار بیاورد از سوی دیگر همزمان بر فعالسازی شکاف های مذهبی و قومیتی و اجتماعی و اقتصادی کار می کند تا حتی در صورت پایداری جمهوری اسلامی، حکومت همواره درگیر ستیزهای داخلی باشد. در مجموع ایران کنونی بزرگتر و قویتر از آن است که اسراییل بتواند با بقایش به شکل کنونی کنار بیاید، حتی اگر حکومت ایران به جهت ایدئولوژیک با اسراییل تخاصم نداشته باشد.