۱۰ گرم زعفران معادل یک بشکه نفت است/ صادرات فله‌ای، مشکل گیاهان دارویی

یاسمن بلوردی؛ بازار: در بخش اول گفت و گو با «حسین زینلی، مشاور معاون وزیر و مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی» به بحث توجه به تمام گیاهان دارویی موجود در کشور و دلایل رونق نگرفتن سایر گیاهان دارویی به اندازه گل محمدی و زعفران پرداخته شد. در این بخش نیز موضوع گیاهان دارویی را از زاویه تجاری و حضور آن در بازارهای بین المللی بررسی می کنیم.

* صادرات گیاهان دارویی سالانه چقدر برای ما ارزآوری دارد؟
به جز زعفران، ما حدود ۳۰۰ میلیون دلار گردش مالی داریم. البته در زمینه گیاهان دارویی هنوز به یک وحدت رویه نرسیده ایم که چه گیاهی جزو گیاهان دارویی است تا بتوانیم بر اساس آن جمع بندی کنیم. به عنوان مثال سالیان سال است که گیاهی مثل گشنیز و سیر در بحث زراعت مطرح است؛ یعنی ما در بحث گیاهان دارویی آن را محاسبه نمی کنیم. در حالی که سیر و گشنیز یکی از گیاهان اصلی گیاهان دارویی هستند، به همین دلیل نمی شود دقیقا آمار داد که حجم صادرات ما به چه میزان است. بنابراین هدف ما این است که با تولید محصولات بیشتر بتوانیم ارز آوری بیشتری داشته باشد. جالب اینجا است که الان ۱۰ گرم زعفران را از نظر ارزشی می توانیم با یک بشکه نفت مقایسه کنیم.

* آیا گیاهان دارویی وارد بورس شده است یا خیر؟
بله! ما ۲ گیاه مهم یعنی «زعفران و زیره سبز» را وارد بورس کرده‌ایم و در حال حاضر انبارهای بورس ما در بحث زعفران در استان خراسان رضوی غالبا متمرکز است که حدود ۱۰۰ تن ظرفیت دارد. در بحث زیره هم در ۳ استان خراسان رضوی، گلستان و اصفهان اقدام کرده ایم و انبارهای بورس زیره آنها نیز راه افتاده است و بر اساس یک استاندارد مشخص زیره‌ها را جمع آوری می‌کنند. گفتنی است وجود انبارهای بورس زیره باعث شده که اولا کیفیت محصول افزایش یابد و دوما بازرگان ما برای صادراتش بتواند بر اساس یک کیفیت مشخص آن محصول را به بازارهای جهانی عرضه کند. از سوی دیگر دولت می‌تواند از میزان محصول موجود در انبارها مطلع شود و بر اساس آن برنامه‌ریزی انجام دهد.

مجموع این عوامل باعث شده که ما سعی کنیم برای تمام محصولات‌ مان این برنامه ریزی را داشته باشیم که آنها را وارد بورس نماییم. ما اعتقاد داریم که به زودی در بحث عرقیات، اسانس‌ها و عصاره ها و همچنین در بحث گشنیز، حنا، وسمه و گل گاو زبان نیز بورس را راه‌اندازی خواهیم کرد. به این ترتیب هرچقدر این گیاهان را بر اساس گرید بندی تحویل بگیریم و وارد انبارهای بورس کنیم مطمئنا در سالهای آینده می توانیم در بازارهای جهانی نقش آفرینی بهتری داشته باشیم.

* ورود همه این گیاهان دارویی که ذکر کردید به بورس تا چند سال آینده محقق خواهد شد؟
ما برنامه داریم که تا سال ۱۴۰۰  همه این محصولات را وارد بورس کنیم و اقدامات خوبی نیز در این راستا انجام داده ایم، از سوی دیگر با جدیت پیگیر هستیم که با تحریک بخش خصوصی این کار را انجام دهیم. در واقع محوریت کار ما بخش خصوصی و حمایت از بخش خصوصی است. کارها را نیز با کمک اتحادیه ها و انجمن هایی که در این زمینه ایجاد کرده و می‌کنیم پیش می بریم. به طوری که در این زمینه دو اتحادیه بزرگ گیاهان دارویی را شکل داده‌ایم؛ یکی اتحادیه ملی تخصصی گیاهان دارویی واقع در استان تهران است و دیگری هم اتحادیه گیاهان دارویی خراسان رضوی است که سال گذشته ایجاد گردیده است.

جالب است بدانید با اینکه این دو اتحادیه جدیدالتاسیس هستند اقدامات خوبی انجام می دهند و در سالهای آینده این اتحادیه ها و انجمن ها کمک می‌کنند تا شاهد ایجاد تحول در گیاهان دارویی باشیم.

 وجود انبارهای بورس زیره باعث شده که اولا کیفیت محصول افزایش یابد و دوما بازرگان ما برای صادراتش بتواند بر اساس یک کیفیت مشخص آن محصول را به بازارهای جهانی عرضه کند

* اصلی ترین چالش‌های پیش روی بهره برداران بخش گیاهان دارویی چیست؟
با توجه به اینکه به گیاهان دارویی سالها توجه نشده چالش های بسیاری در رابطه با آن داریم؛ اول اینکه در زمینه داشتن بذر مناسب ما دچار چالش اساسی هستیم. در این راستا اقدامات خوبی با مراکز دانش بنیان انجام شده و امیدوار هستیم تا چند سال آینده بذرهای مناسب اصلاح شده ای را برای کشاورزان عرضه کنیم. البته حاصل تلاش محققان و پژوهشگران ما باعث شده که در زمینه گل محمدی ارقام خوبی را به کشاورزان معرفی کنیم.

دومین چالش اساسی ما این است که در زمینه مکانیزه کردن این محصولات کاری انجام نشده اما در سال گذشته با نگاه خاصی که در زمینه مکانیزه کردن داشتیم توانستیم در حدود ۱۰ هزار هکتار از سطح زیر کشت گیاهان دارویی که مربوط به زیره بود، را با استفاده از ریزدانه کارها کشت کنیم. همچنین اقدامات قابل توجهی در مورد دستگاه های برداشت، دستگاه های جدا کردن کلاله از گل در محصول زعفران صورت گرفته است.

ما امیدوار هستیم که دانشگاهیان، محققان و شرکت‌های دانش بنیان در زمینه دستگاه های برداشت انواع گیاهان دارویی به کمک ما بیانید چون این عرصه بکر است و هیچ دستگاهی در این زمینه تولید نشده است.

یکی دیگر از چالش های اساسی ما در حوزه گیاهان دارویی این است که سرمایه گذاری خوبی در زمینه ایجاد بازارهای بین‌المللی انجام نشده است. امیدواریم دولت با حمایت‌هایی که دارد با کمک بخش خصوصی آنها را در عرصه های بین‌المللی بیشتر ببیند و بتواند بازار را برایشان باز کند.

یکی از چالش اساسی ما این است که در زمینه مکانیزه کردن این محصولات کاری انجام نشده البته سال گذشته با نگاه خاصی که در زمینه مکانیزه کردن داشتیم توانستیم در حدود ۱۰ هزار هکتار از سطح زیر کشت گیاهان دارویی که مربوط به زیره بود، را با استفاده از ریزدانه کارها کشت کنیم

مشکل نهایی ما نیز این است که ما محصولات گیاهان دارویی را به صورت خام صادر می‌کنیم و نمی توانیم به صورت بسته بندی صادرات داشته باشیم.

در حقیقت مشکل اصلی این است که ما تکنولوژی هایتک و روز دنیا را وارد این عرصه نکرده ایم و آنچه که وارد شده مربوط به یک دهه گذشته است در زمینه ورود این تکنولوژی های جدید که بتواند بسته بندی های مطابق مد روز دنیا تولید کند کمتر است.

امیدواریم دولت با تخصیص تسهیلات ارزان قیمت در این زمینه به کمک بخش خصوصی بیاید تا بتواند قدمهای اصولی بردارد که اگر اینگونه شود این پتانسیل وجود دارد که در برنامه هفتم ما جزو یکی از ۵ کشور برتر دنیا قرار بگیریم.

 یکی دیگر از چالش های اساسی ما در حوزه گیاهان دارویی این است که سرمایه گذاری خوبی در زمینه ایجاد بازارهای بین المللی انجام نشده است

* به عنوان آخرین سوال هم بفرمایید برای توسعه بازار گیاهان دارویی چه برنامه‌هایی دارید؟
ما در این زمینه یکسری اقدامات اساسی انجام داده‌ایم؛ به عنوان مثال برای اینکه بازار توسعه یابد و  ارتباط مستقیم بین تولید و بازار گیاهان دارویی را عملیاتی کنیم علاوه بر راه اندازی سامانه گیاهان دارویی، اپلیکیشن بازار گیاهان دارویی را نیز به صورت مجازی راه اندازی کرده‌ایم و هر دوی این سامانه ها در دسترس مردم قرار گرفته است.

 امیدوار هستیم با افزایش این سامانه ها زنجیره بین کشاورز، تاجر و صنایع تبدیلی را کامل کنیم و در حالی که کشاورز بتواند محصول هود را عرضه کند، صنایع تبدیلی نیز بتواند به ارزش واقعی خود برسد. همچنین صنایع دارویی نیز می توانند در این پروسه قرار بگیرند.

مشکل نهایی ما نیز این است که محصولات گیاهان دارویی را به صورت خام صادر می‌کنیم و نمی توانیم به صورت بسته بندی صادرات داشته باشیم

در حقیقت ما اگر می‌خواهیم گیاهان دارویی را توسعه بدهیم بایستی به جای مواد خام، فرآورده های ثانویه و ثالثیه آنها را به خارج از کشور صادر کنیم. تحقق این امر مستلزم این است که ما بتوانیم در نمایشگاه های کشورهای دیگر شرکت کنیم یا پاویون ‌های خاصی را برای شرکت‌های بخش خصوصی در این نمایشگاه ها در نظر بگیریم تا این محصولات را به مردم دنیا بشناسانیم.

گفتنی است ما معتقدیم که بهتر است در این پاویون‌ها متخصصان طب سنتی نیز حضور داشته باشند تا بتوانند خصوصیات دارویی این گیاهان را به مردم معرفی کنند چون مسلما اگر مردم دنیا به ارزش دارویی این گیاهان پی ببرند بازار این محصولات گسترش پیدا می‌کند.