بازار: گروه بین‌الملل: در دنیای سیاسی کنونی، ترکیه به مانورهای دیپلماتیک و تغییرات فرصت طلبانه عادت کرده است. اکنون نیز در تلاش است تا نقش مهمی در دنیای چندمرکزی داشته باشد و در این راستا، ایده عضویت در بریکس در حال تبدیل به رویکرد دیپلماسی ترکیه است. دلیل ایجاد بریکس رد نظم جهانی انحصاری به رهبری ایالات متحده از سوی برخی بازیگران اصلی ژئوپلیتیک و مظهر نهادینه شدن و شکل گیری جهان چندقطبی بود. با این حال، آنکارا به آن اندازه توان ندارد که غرب قدرتمند را به چالش بکشد و در تضادهای شرق حل شود.
مزایای بریکس در نظام نظم نوین جهانی
به گزارش نئو ژورنال؛ بریکس امروز از ۹ کشور (برزیل، روسیه، هند، چین، آفریقای جنوبی، امارات، ایران، مصر، اتیوپی) تشکیل شده و عربستان سعودی نیز در حال رسمی کردن عضویت خود است. موضوعات کلیدی و اصلی این سازمان شامل مشارکت اقتصادی متقابل سودمند، برابری و توازن منافع ژئوپلیتیکی است و اعضای اصلی آن بزرگترین و ثروتمندترین کشورها هستند. تردیدی نیست که با توسعه بریکس و گسترش جغرافیای بحران‌های نظامی و سیاسی در مناطق مختلف جهان، کشورهای بیشتری تمایل به پیوستن به این سازمان یا ایجاد مشارکت موثر با آن (به ویژه الجزایر، آذربایجان، بنگلادش، بلاروس، بولیوی، قزاقستان، کوبا، مالدیو، میانمار، نیجریه، ترکیه) خواهند داشت.
تجربه نشان داده که دیکته‌های غرب به رهبری آمریکا و انگلیس، روند تحول جهانی را تسریع می‌کنند. همچنین، بریکس در حال تبدیل شدن به پویایی پایدار تحولات مدرن است که موسسان این نهاد بین‌دولتی را می‌طلبد که از یک سو، به نظر نامزدهای جدید احترام بگذارند و از سوی دیگر، خود و توانایی آن برای رویارویی با چالش‌های جدید سازمان را تقویت کنند. به عبارت دیگر، امروزه تمایل به عضویت در BRICS کافی نیست و این امر باید کاملاً مطابق با اصول داخلی و خارجی خود سازمان باشد. در واقع، وظیفه بریکس گسترش کمی نیست، بلکه تشکیل یک ساختار جهانی کیفی جدید و ترویج سیاست‌های جایگزین است. بیهوده نیست که سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه خاطرنشان کرد که بریکس به «هژمون جدیدی» تبدیل نخواهد شد، بلکه آماده است تا به عنوان «یکی از ستون‌های نظم جهانی چندقطبی جدید و منصفانه‌تر عمل کند».
در عین حال، گسترش بدون ظابطه بریکس و نبود چشم‌انداز مفهومی از آینده قادر به کارآمدی سیستمی نیست. باید منبع جدیدی از ارزش‌های سیاسی و فرصت‌های اقتصادی فرآیند شکل‌گیری جهان چندقطبی را تضمین کند. منظور اصول سیاسی آزادی انتخاب و احترام به منافع متقابل و همچنین شکل‌گیری سیستم‌های مالی و اقتصادی جایگزین که ضامن حذف دیکته همان دلار و سیستم مالی آمریکا در پرداخت‌های بانکی است. در این راستا، بدون تردید عضویت ترکیه عضو ناتو که برگرفته از سیاست راهبردی آمریکاست نیز می‌تواند دلیلی برای محدودسازی و جلوگیری از عضویت در بریکس باشد.
اگرچه ناظران و کارشناسان معتقدند ترکیه کاملاً به دنبال متمایل شدن به سمت بلوک شرق است، اما اردوغان باور دارد که این کشور خواهان برقراری روابط با همه قدرت‌های بین المللی است. هنگامی که از اردوغان در مورد مشارکت کشورش در بریکس و سازمان همکاری شانگهای پرسیده شد، گفت که ترکیه یک متحد «تزلزل ناپذیر» ناتو است.
جاه طلبی‌های جهانی ترکیه
روابط اقتصادی ترکیه با کشورهای مختلف آفریقایی و نفوذ آن بر جهان خاورمیانه نیز به بریکس کمک خواهد کرد تا نفوذ خود را بر مناطق مختلف افزایش دهد. اگرچه ناظران و کارشناسان معتقدند ترکیه کاملاً به دنبال متمایل شدن به سمت بلوک شرق است، اما اردوغان باور دارد که این کشور خواهان برقراری روابط با همه قدرت‌های بین المللی است. هنگامی که از اردوغان در مورد مشارکت کشورش در بریکس و سازمان همکاری شانگهای پرسیده شد، گفت که ترکیه یک متحد «تزلزل ناپذیر» ناتو است.
وی همچنین گفت: «ما معتقد نیستیم که این مانع توانایی ما برای ایجاد روابط مثبت با کشورهایی مانند چین و روسیه باشد. همچنین ما فکر نمی‌کنیم که سازمان همکاری شانگهای (SCO) جایگزینی برای ناتو باشد. به همین ترتیب، ما BRICS را جایگزینی برای هیچ ساختار دیگری نمی‌دانیم. ما همه این ساختارها و زمینه‌های اتحاد را تشکیلاتی با کارکردهای متمایز می‌دانیم که این روابط با سازمان‌های مختلف منطقه‌ای و جهانی به صلح و همکاری جهانی کمک می‌کند.»
برای ترکیه، عضویت بریکس به افزایش اهمیت آن در سطح جهانی کمک خواهد کرد. کشورهای غربی همکاری خود را با ترکیه افزایش خواهند داد تا از عضویت ترکیه در بریکس و سایر سازمان‌های شرقی جلوگیری کنند. همچنین، این کشور فرصت‌های بیشتری برای گسترش روابط اقتصادی و تجاری خود در سراسر قاره‌ها از طریق مجمع بریکس خواهد داشت. علاوه بر این، روسیه و چین می‌توانند به ترکیه در ایجاد ثبات در منطقه خاورمیانه و مقابله با شرکای غرب در منطقه کمک کنند. در واقع، عضویت ترکیه در بریکس گام دیگری در جهت افول نظم جهانی به رهبری ایالات متحده و ظهور نظم جهانی چندقطبی خواهد بود.
آیا ترکیه قصد دارد به بریکس بپیوندد؟
رجب طیب اردوغان به مسیر عملگرایانه خود در اتحاد با غرب و مشارکت با شرق ادامه می‌دهد. ترکیه درگیر دیپلماسی فعال است و تلاش می‌کند نقش فرامنطقه‌ای را در امور جهانی نشان دهد و جایگاه خود را به عنوان بازیگر اصلی و رهبر جهان ترک تثبیت کند. اما چگونه می‌توان در مواجهه با مشکلات حاد اقتصادی و مالی، سطح ناکافی دفاع استراتژیک و وابستگی زیاد خارجی به آمریکا و ناتو در زمینه امنیت نظامی این کار را انجام داد؟
ترکیه به طور فزاینده‌ای تمایل به توسعه روابط متنوع و متقابل سودمند با شرق دارد. با این حال، همچنان دارای تضادهای بالقوه ژئوپلیتیکی با روسیه، چین، هند و ایران است که می‌تواند به یک رویارویی جدید منجر شود.
در ربع اول قرن بیست و یکم، ترکیه شروع به اتخاذ سیاست ملی کرد و روابط خود را با کشورهای کلیدی شرقی گسترش و حاکمیت اقتصادی خود را افزایش داد. با این حال، همه این موارد برای حل بحران حاد مالی و اقتصادی کشور ناکافی بود که بار دیگر مقامات ترکیه را مجبور کرد به ایالات متحده، اروپا و موسسات مالی جهانی روی آورند.
ترکیه به طور فزاینده‌ای تمایل به توسعه روابط متنوع و متقابل سودمند با شرق دارد. با این حال، همچنان دارای تضادهای بالقوه ژئوپلیتیکی با روسیه، چین، هند و ایران است که می‌تواند به یک رویارویی جدید منجر شود. به همین دلیل است که آنکارا آمادگی این را ندارد که روابط خود را با غرب قطع و ناتو را ترک کند. حتی تشکیل سازمان نظامی «ارتش توران» تحت نظارت سازمان کشورهای ترک (OTS)، را جایگزینی برای اتحاد آتلانتیک شمالی نمی‌بیند، زیرا پتانسیل نظامی همه اعضای آن بگونه‌ای است که قادر به پیشی گرفتن از ناتو نیست.
بریکس به عنوان جایگزینی برای اتحادیه اروپا
بدون تردید، ترکیه از وضعیت «نامزد ابدی» عضویت در اتحادیه اروپا خسته شده است. از بسیاری جهات، این روند طولانی مدت مصنوعی، توهین به ترکیه به عنوان یک دولت است. در این راستا، آنکارا مایل است جایگزینی برای اتحادیه اروپا در قالب همکاری اقتصادی با کشورهای مرفه شرق به ویژه بریکس بیابد. اما ترکیه نمی‌تواند به خاطر عضویت در بریکس از ناتو خارج شود. از همین روی، آنکارا همراه با ناتو در تلاش است تا واکنش آمریکا و انگلیس را نسبت به اظهارات خود مبنی بر پیوستن به برجام بسنجد. در عین حال، ترکیه به خوبی از موقعیت اقتصادی و جغرافیایی مطلوب خود آگاه است و می‌داند که همان کشورهای بریکس باید مشارکت خود را با آنکارا حفظ کنند. اهمیت استراتژیک تنگه‌های ترکیه، زیرساخت‌های انرژی و ترانزیتی مدرن و چشم‌انداز شکل گیری بازار مشترک اقتصادی ترکیه از استانبول تا سمرقند در این مورد قابل ذکر است.
علاوه بر این، همکاری ترکیه و آذربایجان این امکان را می‌دهد که ترکیه از روابط دوستانه خود با آذربایجان و قزاقستان برای شکل دادن غیرمستقیم روابط با بریکس استفاده کند که احتمالا عضویت آن در این سازمان به زودی به واقعیت تبدیل شود. البته درخواست عضویت در BRICS توسط ترکیه یا هر کشور دیگری نمی‌تواند بی‌اساس باشد، اما حداقل مستلزم رعایت موازین قانونی است. بر این اساس، همان دستگاه‌های اجرایی بریکس به خوبی آگاهند که آیا ترکیه چنین درخواستی را مطرح کرده یا تنها قصد خود را بیان کرده است.
ترکیه به خوبی از موقعیت اقتصادی و جغرافیایی مطلوب خود آگاه است و می‌داند که همان کشورهای بریکس باید مشارکت خود را با آنکارا حفظ کنند. اهمیت استراتژیک تنگه‌های ترکیه، زیرساخت‌های انرژی و ترانزیتی مدرن و چشم‌انداز شکل گیری بازار مشترک اقتصادی ترکیه از استانبول تا سمرقند در این مورد قابل ذکر است.
اگر آنکارا برخلاف باکو درخواست خود را ارائه نکند، احتمالا دورنمای «عضویت ترکیه» در این سازمان در نشست اکتبر بریکس در کازان به ریاست روسیه مورد بحث قرار نخواهد گرفت. با این حال، ۱.۵ ماه دیگر به اجلاس کازان باقی مانده و اینکه آیا ترکیه به نفع بریکس از عضویت در ناتو چشم پوشی خواهد کرد یا خیر، موضوعی «غیرقابل باور» است.
نظر شما