بازار، گروه آب و انرژی: اختلاف بر سر اقدامات سازه‌ای کشور ترکیه برای مهار آب‌های سطحی از بیش از یک دهه قبل بالا گرفته است. کشورهای منطقه، خصوصاً عراق بر سر ابر پروژهٔ «گاپ» در سرشاخه‌های دجله و فرات با همسایهٔ شمالی‌شان، ترکیه به‌اختلاف خورده‌اند. از طرفی ایران نیز به‌دلیل آنکه از تبعات ثانویهٔ سدسازی در بالادست دجله و فرات آسیب می‌بیند نیز به این اعتراض پیوسته است. اما ترکیه به‌دنبال آنچه که «توسعهٔ آب‌محور» خوانده، طرح‌های بلندپروازانهٔ دیگری را در سر می‌پروراند. ابرپروژه‌ای دیگر به‌نام «داپ» در شرق ترکیه در دست اجراست که بخشی از این پروژه به مهار آب در حوضهٔ آبریز رودخانهٔ ارس مربوط می‌شود. رودخانه‌ای مرزی که امروزه علاوه‌بر موضوع آلودگی آن، رقابت کشورهای منطقه بر سر بهره‌برداری آب آن نیز از مهمترین مسائل هیدروپلیتیکی منطقه محسوب می‌شود. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که ترکیه با اجرای این طرح ها به نوعی سعی دارد که قدرت خود در منطقه را افزایش داده و از آن به عنوان ابزاری برای فشار روی همسایگان خود استفاده کند.
سدسازی های ترکیه و اثرات مخرب آن بر کشورهایی همچون عراق حالا صدای اعتراض بسیاری از علمای عراقی را هم درآورده است.
درویش فعال محیط زیست که سد سازی های ترکیه در سر شاخه دخله و فرات را یکی از مهم ترین عوامل نابودی اکولوژیست عراق و سوریه می داند، به بازار گفت: افزایش چشمه های گرد و غبار باعث شد که بیش از ۴ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی در ایران، عراق و سوریه نابود شده و صدها تالاب در این کشورها خشک شود.
بررسی های انجام شده نشان می دهد که تعداد چشمه های تولید گرد و خاک از ۶ مورد در سال ۶۷ به حدود ۲۰۶ مورد در سال ۸۸ افزایش یافته است. همچنین مطالعات انجام شده در مرکز مطالعات خاک و آب خیز داری هم نشان می دهد که از سال ۸۸ تا حالا تعداد چشمه های تولید گرد غبار تا دو برابر افزایش یافته است
این کارشناس محیط زیست با بیان اینکه کشورهای عراق و سوریه به مرز فروپاشی اکولوژیست خود رسیده اند، ادامه داد: بررسی های انجام شده نشان می دهد که تعداد چشمه های تولید گرد و خاک از ۶ مورد در سال ۶۷ به حدود ۲۰۶ مورد در سال ۸۸ افزایش یافته است. همچنین مطالعات انجام شده در مرکز مطالعات خاک و آب خیز داری هم نشان می دهد که از سال ۸۸ تا حالا تعداد چشمه های تولید گرد غبار تا دو برابر افزایش یافته است.
او با اشاره به این نکته که حقابه دجله و فرات از ۷۵۰ مترمکعب بر ثانیه به یک سوم یعنی ۲۵۰ مترمکعب در ثانیه کاهش یافته است، ادامه داد: نابودی و خشکسالی و افزایش ریزگردها تبعات سیاسی های اجتماعی بسیاری را به همراه دارد. ضمن اینکه به اعتقاد من یکی از دلایل تنش های سیاسی در کشورهایی همچون عراق و سوریه بیکاری کشاورزان در این کشورها بوده است.
درویش در ادامه گریزی هم به مساله آلودگی هوا بسیاری از کلان شهرهای ایران و افزایش ریزگردها اشاره کرد و گفت: از آنجایی که جهت باد در کشور ما از غرب به شرق است از خشکی ها در بیت النهرین متاثر بوده و حالا ۲۵ استان کشور درگیر ریزگردها شده اند.
عملکرد ضعیف وزارت نیرو و خارجه
ایران در این پنج دهه تقریباً هیچ فعالیت کارآمدی در حوزه دیپلماسی آب نکرده است. ایران در واقع صبر کرده که طرف مقابل هر کاری دوست دارد انجام دهد، بعد به این روند نهایتاً اعتراض کند و هیچ دستاوردی نداشته است.
دولت ترکیه سه برابر حجم آبی را که از این کشور به سمت کشورهای سوریه و عراق و رودخانه‌های دجله و فرات سرازیر می‌شود، مخزن‌سازی کرده است.
حالا آب در بالادست دجله و فرات قطع شد. جالب اینکه به صورت غیرمستقیم ایران در خوزستان و در هورالعظیم شاهد کاهش آب و خشکی تالاب بود. این ضرر از سوی ترکیه به ایران وارد شد. در ۳۰ تا ۴۰ سال اخیر اقدامات سازه‌ای سنگین در ترکیه شروع شد و به سرانجام رسید و تبعات آن علاوه بر سوریه و عراق به ایران نیز سرایت کرد.
درویش کارشناس محیط زیست معتقد است که وزارت نیرو و وزارت خارجه در حوزه دیپلماسی آبی عملکرد ضعیفی را از خود نشان دادند.
خشکیدن دریاچه ارومیه، تالاب گاوخونی، بختگان، هور العظیم، شادگان، جازموریان و غیره همگی قربانی سدسازی های بی حساب و کتاب در کشور ما شدند. حالا هم شاید مسولین دوست ندارند به این مساله که سد سازی های ترکیه چه بلایی سر ایران و دو کشور دیگر درآورده اعتراف کنند، چراکه اینگونه عملکرد خود آنها هم به نوعی زیر سوال خواهد رفت. به همین دلیل وزارت نیرو مدام این مساله را انکار می کنند
قربانی های سدسازی در ایران
او که سد سازی ها را یکی از عوامل اصلی خشکی تالاب ها و بروز بحران در اقلیم ایران می داند، گفت: خشکیدن دریاچه ارومیه، تالاب گاوخونی، بختگان، شادگان، جازموریان و غیره همگی قربانی سدسازی های بی حساب و کتاب در کشور ما شدند. حالا هم شاید مسولین دوست ندارند به این مساله که سد سازی های ترکیه چه بلایی سر ایران و دو کشور دیگر درآورده اعتراف کنند، چراکه اینگونه عملکرد خود آنها هم به نوعی زیر سوال خواهد رفت. به همین دلیل وزارت نیرو مدام این مساله را انکار می کنند.
این کارشناس محیط زیست ادامه داد: اولین بار مسولین وزارت نیرو سد سازی های افغانستان را عامل خشکیدن هامون اعلام کردند و به نوعی تاثیر مخرب سد سازی در خشکاندن اعتراف کردند.
ترکیه ای ها در حوضه آبریز ارس نیز طرح‌های بلندپروازانه‌ای را طراحی و اخیراً اجرا کرده‌اند. نتیجه پروژه های آبی روی ارس، به این معناست که پس از ساخت تمامی سدهای برنامه‌ریزی‌شده و در دست احداث، ترکیه قادر خواهد بود ۳ میلیارد و ۷۴۳ میلیون مترمکعب آب را در این حوضه آبریز فرامرزی مهار کند. این همان نکته ای است که درویش هم بدان اشاره کرده و می گوید: ترکیه همان بلایی که سر دجله و فرات آورده حالا روی ارس هم در حال تکرار کردن است. از آنجایی که ۴۶ منبع آبی ارس در ترکیه قرار دارد، این کشور با سد سازی کاملا آب رودخانه ارس را مهار می کند و این تهدید جدی برای کشورهای آذربایجان، ارمنستان و ایران خواهد بود.
این فعال محیط زیست معتقد است که ایران باید تحرکات جدی تری انجام دهد که بلای افغانستان و طالبان در سیستان و بلوچستان بر سر آذربایجان نیاید.
نظر شما