فاطمه خزایی؛ بازار: اصطلاح اقتصاد دانش بنیان و شرکت‌های دانش بنیان یک کلید واژه پر کاربرد طی دو دهه اخیر در بیانات مقام معظم رهبری است که می‌توان آن را یکی از قدرتمندترین عوامل در عرصه تحولات اقتصادی دانست.
رهبر انقلاب اسلامی سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی را بر اساس بند یکم از اصل یکصد و دهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام تعیین شده ۲۹ بهمن سال ۱۳۹۲ ابلاغ نمودند و بر این اساس سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی با هدف تأمین رشد پویا و بهبود شاخص‌های مقاومت اقتصادی و دستیابی به اهداف سند چشم انداز ۲۰ ساله، با رویکردی جهادی، انعطاف پذیر، فرصت ساز، مولد و درون زا، پیرو و برون گرا به تمام آحاد جامعه ابلاغ شد.
پرواضح است که دانش و اطلاعات در اقتصاد دانش بنیان از اهمیت بالایی برخورداراست و تولید و توزیع مبتنی بر آن شکل گرفته و سرمایه گذاری‌های مبتنی بر محوریت دانش، مورد توجه خاصی قرار گرفته می‌گیرد.
اقتصاد دانش بنیان برای رشد و تولید ثروت تنها به تعدادی صنایع با فناوری بالا متکی نیست بلکه در این اقتصاد همه صنایع به فراخور نیاز خود از دانش استفاده می‌کنند؛ به عبارت دیگر در اقتصاد دانش بنیان تولید و توزیع و کاربرد دانش در همه صنایع عامل محرکه رشد اقتصادی و تولید ثروت و اشتغال است.
در ساختار اقتصاد دانش بنیان بخش قابل توجهی از سرمایه گذاری ها باید به بخش‌های فناوری و ایجاد زیرساخت‌ها اختصاص یابد و در صورت محدودیت منابع مالی، دولت و بخش خصوصی می‌بایست از هزینه‌های جاری خود کاسته و در طرح‌های شرکت‌های دانش بنیان سرمایه گذاری کنند
در ساختار اقتصاد دانش بنیان بخش قابل توجهی از سرمایه گذاری ها باید به بخش‌های فناوری و ایجاد زیرساخت‌ها اختصاص یابد و در صورت محدودیت منابع مالی، دولت و بخش خصوصی می‌بایست از هزینه‌های جاری خود کاسته و در طرح‌های شرکت‌های دانش بنیان سرمایه گذاری کنند.
لزوم کاربردی کردن دانش و استفاده مؤثرتر از آن در گسترش ظرفیت‌ها
آنچه مسلم است در دنیای امروز دانش موجب افزایش مزیت رقابت و ایجاد ارزش افزوده می‌شود اما تنها پرداختن به کسب دانش و آموزش آن، در اقتصاد تأثیری ندارد بلکه این دانش باید به صورت مستمر و پایدار در استفاده از منابع اقتصادی به کار برده شود که این به معنای کاربردی کردن دانش و استفاده مؤثرتر از آن در گسترش ظرفیت‌ها و ارتقا درجه بهره برداری از منابع تولیدی جهت ارتقا تولید ملی است.
در این میان در بخش کشاورزی با توجه به تنوع اقلیم و تغییرات اقلیمی در کشور، مطالبات برای پژوهش‌های جدید در راستای چگونگی تطابق با این روند در حال افزایش است و از این رو قریب به شش هزار و ۵۰۰ نفر هیئت علمی در ۴۹۵ شرکت دانش بنیان در بخش کشاورزی در کشور فعال هستند که البته لازم است تا از پژوهش محوری به خروجی محوری برسیم چرا که افزایش درآمد و کاهش فقر، افزایش تولید و بهبود کیفیت و پایداری اکوسیستم از جمله اهداف این پژوهش‌ها است که اگر غیر از این باشد مسلماً مؤثر نخواهد بود.
از جمله پژوهش‌هایی که در زمینه کشاورزی صورت گرفته، اصلاح بذر است؛ بذر اصلاح شده دارای کیفیت بالا، مقاومت بیشتر در برابر کم آبی یا آفات و بازدهی بیشتر در تولید محصول است که خود موجب افزایش درآمد کشاورزان و مانع از مهاجرت خانواده‌ها از روستا به شهر با ایجاد حس اعتماد و امید می‌شود.
می‌توان با به کار گیری توان شرکت‌های دانش بنیان در زمینه کشاورزی بازاری با قابلیت توسعه صادرات ایجاد کرد که خود موجب ثروت و ارز آوری می‌شود
در بخش زراعی به دلیل نیاز به بذرهای اصلاح شده و با کیفیت، می‌توان با به کار گیری توان شرکت‌های دانش بنیان در زمینه کشاورزی، بازاری با قابلیت توسعه صادرات ایجاد کرد که خود موجب ثروت و ارز آوری می‌شود.
ناگفته پیداست بخش کشاورزی یکی از بخش‌های کلیدی توسعه است که توانایی خوبی در تحریک تولیدات و افزایش اشتغال در سایر بخش‌ها دارد؛ همچنین توسعه صنایع وابسته به کشاورزی می‌تواند موجب تسریع در روند توسعه و رشد بخش کشاورزی شود که از آن می‌توان به عنوان کشاورزی مدرن یاد کرد.
گذشته از بذر مناسب خاک خوب نیز یکی از مهمترین ملزومات تولید محصولات کشاورزی است که متأسفانه امروزه با مصرف زیاد کودهای شیمیایی و کاشت دو بار در سال، علاوه بر کم کردن مواد مغذی خاک به مرور باعث کاهش عمر خاک نیز می‌شویم کمااینکه این رویه مضرات بسیاری بر سلامت جامعه و آب‌های سطحی و زیرزمینی دارد.
مقوله جدید در بحث مصرف کود، بحث کودهای ارگانیک و کودهایی است که منشأ غیر شیمیایی دارند که مواد تشکیل دهنده آنها بیشتر شامل فضولات حیوانی، پسماندهای گیاهی و دیگر فرآورده‌های متعدد ارگانیسم‌های زنده موجود در طبیعت است که از نظر علمی به کشاورزان توصیه می‌شود؛ این کودها در تقویت خاک و افزایش بهره وری کارآمدند و هنگامی که از این کودها استفاده شود دیگر نگران آلودگی خاک و محصول نخواهیم بود چرا که محصولی که با کود ارگانیک به عمل می‌آید دارای فساد پذیری کمتری است.
لزوم تدوین برنامه‌هایی برای ترویج استفاده از محصولات دانش بنیان
هنگامی که از کودهای شیمیایی استفاده می‌شود به مرور زمان، محصول نهایی تغییر کرده و فساد پذیری آن افزایش پیدا می‌کند و قطعاً برای مصرف کننده مضر خواهد بود؛ برخی سرطان‌ها و بیماری‌ها، ناشی از مصرف بیش از اندازه کودهای شیمیایی است که امروزه به وفور شاهد آن هستیم؛ اما در کودهای ارگانیک دیگر این نگرانی‌ها را نداریم چرا که کاملاً طبیعی هستند و عوارضی ندارند در نتیجه برای ارتقای سلامت جامعه سودمندند و هرچه برای فرهنگ سازی استفاده از این کودها هزینه کنیم، کمتر از هزینه‌هایی است که برای درمان بیماری‌های ناشی از مصرف کودهای شیمیایی باید بپردازیم، لذا از آنجایی که بسیار از شرکت‌های دانش بنیان، عرضه محور هستند تدوین برنامه‌هایی برای ترویج استفاده از محصولات دانش بنیان در سطح مصرف کننده نهایی و حمایت از این محصولات می‌تواند در این بخش بسیار تأثیرگذار باشد که تحقق آن تعامل وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی و وزارت جهاد کشاورزی را می‌طلبد.
کشاورزی دانش بنیان تنها به کود و بذر و خاک منتهی نمی‌شود بلکه می‌توان به صنعت کشاورزی دانش بنیان نیز اشاره کرد، بدین معنی که با استفاده از دانش، می‌توان ادوات کشاورزی و صنایع وابسته به کشاورزی را نیز مکانیزه و مدرن و با توجه به نیاز روز، تولید کرد؛ ادواتی که در کار کشاورزان سرعت بخشیده و محصول را با روش‌های استاندارد و اصولی کاشت، داشت و برداشت کند؛ ادواتی مانند کمباین، ماشین‌های کاشت ردیفی، ماشین‌های سم پاشی تا.. صنایع بالا دستی.
در کشاورزی دانش بنیان علاوه بر ایجاد ثروت برای کشاورز، می‌توان موجب ایجاد اشتغال و در آمد زایی برای دیگران هم شد و چه بسا با تأسیس این شرکت‌ها به کارآفرینی هم رسید.
بنابراین می‌توان به کمک کشاورزی دانش بنیان و افزایش بازده محصولات کشاورزی مطابق با استانداردهای جهانی به صادرات این محصولات پرداخته و باعث ارز آوری نیز شد که همه این موارد می‌توانند زمینه ساز تحقق شعار جهش تولید و قطع وابستگی به واردات باشد.
نظر شما