بازار؛ گروه استانها: استان زنجان خاستگاه هنرهای ارزشمند دستی است که همواره در طول تاریخ به عنوان یک هنر ارزشمند مطرح بوده و بسیاری از این هنرها طی سالها و با توجه به مهاجرت های صورت گرفته هنرمندان زنجانی در سایر شهرهای کشور بروز و ظهور پیدا کرده است.
برخی از هنرهای ارزشمندمردم استان زنجان به عنوان هنر بومی آن مناطق مطرح شده در حالی که خاستگاه و زادگاه این هنرهای دستی زنجان بوده است.
در استان زنجان رشته های مختلف صنایع دستی رواج دارد که از آن جمله گلیم بافی در ابهر, قیدار و زنجان روستاهای آن گیوه دوزی ابریشمی و نخی در انگوران و زنجان, چاروق دوزی در شهر زنجان, رنگرزی در ابهر, زنجان, قیدار, سفالگری در روستای قلتوق, ملیله کاری شامل سینی, سرویس بشقاب کاسه و وسایل مصرفی در شهر زنجان, ساخت انواع چاقو و کارد و قندشکن در زنجان, جاجیم بافی نواری در طارم علیا و ماه نشان, انگوران, کیسه بافی حمامی, نواری در انگوران, ماه نشان, قیدار و حکاکی روی مس در شهر زنجان را می توان نام برد.
چاقوسازی
صنعت ‹‹ چاقوسازی›› در زنجان سابقه طولانی دارد، و بعد، از دوره صفویه است که رونق چشمگیری در این زمینه یافته است.
در دوره صفویه استادانی مثل عبدالغفار سکاک بوده اند که در این راه زحمت فراوان کشیده اند، این استاد که پیشوای دینی بوده چاقوسازی نیز می کرده است. از استادانی که از یک قرن پیش بوده اند اطلاع چندان دقیق در دست نیست و این استادان چاقوهائی از شاخ گاو، بز و بزکوهی با تیغه فولادی ولی نه چندان ظریف می ساختند.
صنعت چاقوسازی در زنجان به طور قطع ماحصل عواملی چون موقعیت جغرافیایی و نقش زنجان در جنگهای مختلف تاریخی (قبل از اسلام و بعد از اسلام)، موقعیت سوق‌الجیشی استان نسبت به استانهای همجوار، قرار گرفتن بر سر تمدنهای شرقی، غربی و نزدیکی به فلات مرکزی، فراهم بودن مواد اولیه و معادن غنی آهن و مس و . . . می‌باشد.
چاقو سازی در زنجان که با مهارت خاصی به دست استادان این صنعت ساخته می‌شود با ویژگی‌هایی همچون ظرافت ، تناسب ، تنوع ، قدرت برش و (فقط کاربران عضو مجاز به دیدن لینک ها هستند) تیغه از شهرت فراوانی بر خوردار است .از انواع چاقوها میتوان چاقوی قلم تراش ، چاقوی کشاورزی و قلمه زنی کاردهای آشپزخانه و چاقوی شکاری و صحرائی ، قمه ، دشنه و قداره را نام برد.
قدیمی‌ترین چاقوی به دست آمده از مجموعه مرد نمکی در معدن نمک چهرآباد ( روستای حمزه‌لو ) متعلق به ۱۸ قرن پیش می‌باشد،این چاقو دارای دسته‌ای از شاخ بز است و طول آن ۱۱ سانتی‌متر که با استفاده از دو میخ پرچ به تیغه‌ای متصل شده که طول تیغه ۵.۸ سانتی‌متر اندازه‌گیری می شود و تیغه مقداری زنگ زده است و غلاف آن از جنس چرم بوده و با بندی از جنس چرم به به لباس وی متصل بوده است، طول غلاف ۵.۱۵ سانتی‌متر می‌باشد، در عرض آن شکافی تعبیه شده که احتمالاً وسیله‌ای شبیه گوش‌پاک‌کن یا نوعی سنجاق در آن جاسازی شده و چاقوی مزبور را می توان به عنوان اولین و قدیمی‌ترین سند موثق به دست آمده در خصوص صنعت چاقوسازی زنجان نام برد.
زنجان مهد چاقوی ایران است و در حال حاضر ۷۰۰ کارگاه چاقوسازی در زنجان وجود دارد
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان زنجان ،در گفتگو با خبرنگار بازار،با بیان اینکه در حال حاضر بیش از ۷۰۰ کارگاه چاقوسازی در زنجان وجود دارد،گفت: یک هزار و ۵۱۰ نفر در این بخش فعالیت می‌کنند.
سید سعید صفوی،با بیان اینکه قدمت هنر چاقوسازی زنجان به ۱۸ قرن پیش بر می‌گردد و صنعتگران زنجانی در این هنر تا به امروز فعالیت می‌کنند،بیان داشت: زنجان مهد چاقوی ایران است و در حال حاضر ۷۰۰ کارگاه چاقوسازی در زنجان وجود دارد و یک هزار و ۵۰۰ نفر در این شغل اشتغال دارند.
چاقوی زنجان، صنعتی است که با هنر عجین شده و میتوان اوج هنر و خلاقیت را در آثار چاقوسازان زنجانی دید
وی تاکید کرد: چاقوی زنجان، صنعتی است که با هنر عجین شده و میتوان اوج هنر و خلاقیت را در آثار چاقوسازان زنجانی دید و رونق بیشتر این هنر می‌تواند علاوه بر حفظ این میراث چندین هزار ساله موجب احیای آن در سراسر استان شود و قشر عظیمی از جوانان بیکار را به این رشته و صنعت مشغول کند.
مدیرکل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان زنجان،با اشاره به اینکه در حوزه صنایع دستی، زنجانی ها را با هنر چاقوسازی می شناسند و در این میان پیشینه ساخت چاقو در زنجان به ۲ هزار و ۳۵۰ سال قبل باز می گردد،افزود: با یافتن مرد نمکی شماره چهار مشخص شد چاقوسازی از دوران هخامنشیان در زنجان رواج داشته است.
صفوی یادآورشد: هنرچاقوسازی زنجان در اغلب خانه‌های ایرانیان به چشم می‌خورد به طوری که بیش از هشت درصد تیغه چاقوها در زنجان و ۱۲ درصد آن در سایر نقاط ایران تولید می‌شود و مابقی سهم واردات است.
پیشکسوت صنعت چاقو سازی زنجان،در گفتگو با خبرنگار بازار،گفت: این شغل و صنعت، جزو صنایع اول استان است و نام زنجان در کنار چاقوی زنجان مطرح می شد.
وضعیت صنعت چاقوی زنجان امروز بسیار مطلوب شده است
وی می گوید: وضعیت صنعت چاقوی زنجان امروز بسیار مطلوب شده است و زمانی نه چندان دور در زنجان چاقو سازانی با سابقه ۵۰ ساله به مشاغل دیگر روی آورده بودند که که امروز با بهتر شدن وضعیت صنعت چاقوسازی بسیاری از مشکلات در این زمینه حل شده است.
چاقو ساز زنجانی در گفتگو با خبرنگار بازار،گفت: در حال حاضر ۴۷ سال سن دارم و با این حرفه عجین شده ام و رمز موفقیتم در این هنر، علاقه و پشتکارم بوده است.
نقی محمدی افزود: هر چند این هنر نسبت به گذشته تغییر کرده و شرایط نسبتا خوبی حاکم شده است، اما در فروش مشکلاتی داریم.
وی ابراز کرد: پیش از این گسترده شدن فضای مجازی، فروش بیشتری به صورت حضوری داشتیم ولی هم اکنون مسافران و متقاضیان تمایل بیشتری نسبت به خرید اینترنتی داشته و دارند و با این حال هم اکنون مشتریان خاص خود را داریم و بیشتر چاقوی های کلکسیونی یا بازاری متناسب با نیاز متقاضیان تولید می کنیم.
طی چند سال گذشته حمایت خوبی از صنعت چاقو سازی استان به ویژه در پوشش بیمه ای انجام گرفته است
هنرمند دیگر این حرفه در گفتگو با خبرنگار بازار،بیان داشت: هرچند ورود چاقوی های خارجی ممنوع شده اما همچنان چاقوی های چینی در بازار خودنمایی می کند.
مصطفی مظفری می گوید: این نوع چاقو نیز مخاطب خاص خود را دارد، اما باید به این مهم توجه داشت چاقوی چینی در مقایسه با نوع ایرانی و اصیل زنجانی برندگی و کیفیت لازم را ندارد و بیشتر فانتزی و چند بار مصرف است.
وی گفت:طی چند سال گذشته حمایت خوبی از صنعت چاقو سازی استان به ویژه در پوشش بیمه ای و حتی بسته بندی محصولات انجام گرفته است.
این فعال صنعتی ادامه داد: با وجود مشکلات، فروش خوبی از این صنعت دارم و از تمامی استان ها سفارش دریافت می کنم.
ماندگاری این هنر در گرو شناسایی نیازهای مشتریان و به روز بودن تولیدات است
وی تصریح کرد: ماندگاری این هنر در گرو شناسایی نیازهای مشتریان و به روز بودن تولیدات است به همین دلیل در حال حاضر هم بیشتر به سمت تولیدات کلکسیونی گرایش داریم چرا که متقاضایان بیشتری دارد و ظرافت چاقوهای زنجان، در کارهای هنرمندان این شهر نمایانگر علاقه و ذوق هنری استادکاران بی‌نظیر است، این ظرافت در مونتاژ قطعات مختلف به‌خوبی آشکار شده، به‌طوری‌که محور تیغه و لولای چاقو چنان با ظرافت جاسازی شده که تشخیص قطعات مذکور مشکل است، تناسب قسمت‌های مختلف چاقو (تیغه- دسته و غلاف) غیرقابل‌انکار است و این پدیده ویژه، نشان دهنده مهارت دست و بینش هنری استادکاران است.
گران بودن مواد اولیه تولید چاقو و مالیات از جمله مشکلات این صنعت است
این فعال صنعتی افزود: گران بودن مواد اولیه تولید چاقو و مالیات از جمله مشکلات این صنعت است و در صورت حمایت و توجه دولت به این مهم می توان به پویایی این هنر اصیل امیدوار بود.
نماینده توسعه خوشه چاقوی زنجان در گفتگو با خبرنگار بازار،بیان داشت:پیش از این، شمار فعالان چاقوسازی زنجان بیشتر بود اما هم اکنون تعداد آنها کاهش پیدا کرده و در عرصه های دیگر فعالیت می کنند و تامین مواد اولیه مشکل اصلی این صنعتگران است.
محمدرضا معجونی تاکید کرد: تامین استیل نیازمند واردات است و به دلیل گران بودن این امکان فراهم نیست و با توجه به این مشکل، صنعتگران برای تولیدات خود از ضایعات استفاده می کنند هر چند کیفیت بالایی ندارد اما در حد قابل قبولی است.
سهم صادرات چاقوی زنجان بسیار ناچیز و به صورت چمدانی است
وی گفت: در حال حاضر مشکلی در بیمه هنرمندان این رشته وجود ندارد و کمک حمایتی شامل آنها شده است.
نماینده توسعه خوشه چاقوی زنجان،اظهار کرد: در حال حاضر افرادی دارای تحصیلات عالی نیز در رشته چاقوسازی فعالیت می کنند و هدف از توسعه خوشه چاقو در زنجان این است که بتوانیم در تامین مواد اولیه و توسعه ماشین‌آلات، شبکه‌های بزرگ‌تری را تشکیل داده و دسترسی را برای فعالان چاقوسازی راحت‌تر کنیم.
معجونی افزود: در حال حاضر سهم صادرات چاقوی زنجان بسیار ناچیز و به صورت چمدانی است که امیدواریم سهم ما در داخل کشور بیش از گذشته افزایش یابد.
بی شک صنعت چاقوسازی زنجان از گذشته‌های دور تاکنون فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سرگذاشته ولی هم اکنون برای استمرار و پویایی خود به توجه و حمایت بیشتر مسئولان و مدیران نیاز دارد و باید صادرات این صنعت در استان رشد پیدا کند.
نظر شما