بازار؛ گروه بین الملل: در بخش نخست گزارش راهیابی رقابت ژئوپلیتیک و تکه تکه ژئواکونومیک توسط جنوب جهانی بر اساس گزارش پالیسی سنتر خواندیم که ابهامات زیادی در مورد تعریف دقیق جنوب جهانی و نقش روسیه و چین در این گروه بندی وجود دارد؛ به طوری که چنین ابهاماتی ممکن است به طور قابل توجهی بر رویکردهای جنوب جهانی و شکل دادن به مواضع و اقدامات آنها تأثیر بگذارد.
همچنین، نحوه بازی چین و روسیه و اینکه سایر کشورهای در حال توسعه چگونه به این دو کشور نگاه می کنند، تأثیر زیادی بر چگونگی تکامل جنوب جهانی و واکنش غرب به آن خواهد داشت. از طرفی، این کشورها باید با مشکل طولانی مدت ترویج تغییرات در سیستم سیاسی و اقتصادی بین المللی کنونی دست و پنجه نرم کنند تا نیازهای توسعه خود را بهتر برآورده کنند و در عین حال از تکه تکه شدن جریان های تجاری و سرمایه گذاری ناشی از ژئوپلیتیک عبور کنند.
در بخش دوم و در ادامه به این موضوع می پردازیم که تا کنون سه رویکرد اصلی در خصوص این موضوع مشاهده شده که توسط کشورهای بزرگ با تغییرات پیرامون هر موضوع اصلی انجام شده است.
رویکرد تقابلی
رویکرد تقابلی توسط چین و روسیه در سطح جهانی، توسط ایران و کره شمالی در منطقه، و توسط دیگر بازیگران مانند کوبا و ونزوئلا حمایت شده است. چین، روسیه، و تا حدودی ایران، از اشتراک گذاری نارضایتی و تمایل به تغییر در نظم جهانی کنونی فراتر رفته و فعالانه برنامه های خود را تبلیغ کرده اند. به ویژه، هر سه تلاش کرده اند تا حوزه های نفوذ خود را در مناطق مربوطه خود ایجاد کنند. در مورد چین و روسیه، هدف تبدیل شدن به هژمون منطقه‌ای، آماده استفاده از ابزارهای نظامی یا تاکتیک‌های «منطقه خاکستری»، درست زیر سطح خصومت مسلحانه، برای دستیابی به اهداف خود است.
چین، به ویژه، هدف بلندمدت خود را برای جایگزینی نظم تحت رهبری ایالات متحده با نظم خود، با نهادهای بین المللی که توسط ابتکارات و رهبری آن هدایت می شود، پنهان نکرده است. بعید است که هیچ کشور در حال توسعه دیگری به صراحت از سیاست‌ها و اقدامات آشکار ضدآمریکایی یا ضد غربی چین، روسیه و ایران پیروی کند در حالی که اکثر آنها به سادگی توانایی انجام این کار را ندارند. با این وجود، این سه کشور که برخی از تحلیلگران از آنها به عنوان بخش هایی از شرق جهانی یاد می کنند، احتمالاً تلاش خواهند کرد تا بریکس را که اکنون رسماً به ۹ عضو با بیش از ۳۰ کشور متقاضی پیوستن و تحت ریاست روسیه در سال ۲۰۲۴_ به سمت مواضع متخاصم تر در قبال غرب جهانی گسترش یافته است، به سمت خود بکشند.
بسیاری از کشورهای در حال توسعه با انگیزه عمدتاً تمایل به توسعه اقتصادهای خود، به برقراری روابط تجاری و سرمایه گذاری با چین از جمله شرکت در طرح کمربند و جاده با وجود اختلاف نظرها در مورد تله های بدهی پرداخته اند
این امر موجب تشدید اختلافات با اعضای میانه‌روتر مانند هند و برزیل می‌شود و رقابت میان آنها، جهت و تأثیر بریکس را در امور جهانی تعیین می‌کند. در یک تحول جداگانه، چندین کشور برای حمایت سیاسی و اقتصادی به سوی چین و یا روسیه متمایل شده‌اند؛ پس از آنکه پس از کودتای دولتی که حکومت‌های نظامی را بر کشورهایشان تحمیل کرد، توسط غرب تحریم شدند. این مورد در میانمار و چند مورد دیگر در آفریقا مشهود است.
بسیاری از کشورهای در حال توسعه با انگیزه عمدتاً تمایل به توسعه اقتصادهای خود، به برقراری روابط تجاری و سرمایه گذاری با چین از جمله شرکت در طرح کمربند و جاده با وجود اختلاف نظرها در مورد تله های بدهی پرداخته اند. در مقابل، آنها به حمایت از چین در مجامع بین المللی مانند سازمان ملل و آژانس های وابسته به آن، از جمله کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل زمانی که چین توسط کشورهای غربی به نقض حقوق بشر متهم شده است، رای داده اند. با انجام این کار، بسیاری از کشورهای در حال توسعه استراتژی چین را تایید و حوزه نفوذ این کشور را در روابط بین الملل ایجاد کرده اند.
هند مظهر رویکرد چند همسویی در گروه جنوب جهانی است که به بسیاری از گروه‌های همسو با چین یا ایالات متحده ملحق شده است
رویکرد چند همسویی
در مقابل، هند مظهر رویکرد چند همسویی است. این کشور به بسیاری از گروه‌های همسو با چین یا ایالات متحده ملحق شده است، علاوه بر این که در جی بیست به عنوان بستری برای ارتقای رهبری جنوب جهانی که آرزوی آن را دارد، فعال است. سازمان‌های دیگر نیز شامل انجمن‌های چین محور مانند سازمان همکاری شانگهای، بریکس، و مشارکت سه جانبه چین، هند و روسیه، گروه‌هایی با محوریت ایالات متحده از جمله کواد (ایالات متحده، ژاپن، هند و استرالیا) و چندین پیمان همکاری دوجانبه با کشورهای دوست ایالات متحده در منطقه هستند.
در مسائل توسعه گسترده تر، هند منافع خود را کاملاً با منافع کشورهای در حال توسعه در جنوب جهانی هماهنگ می بیند و آرزو دارد که صدای جنوب جهانی باشد تا در هنگام مذاکره با کشورهای توسعه یافته در موقعیت قوی تری قرار گیرد
اهداف هند از پیوستن به این گروه های متفاوت عمدتاً دفاع و ارتقاء منافع ملی خود است. این مسائل شامل عقب راندن چین در مناقشات مرزی و رقابت برا نفوذ در منطقه جنوب آسیا است. به طور گسترده تر، هند در مورد تغییرات در سیستم اقتصادی، تجاری و مالی فعلی برای رفع موانع بر سر راه منافع توسعه خود بحث می کند. در مسائل توسعه گسترده تر، هند منافع خود را کاملاً با منافع کشورهای در حال توسعه در جنوب جهانی هماهنگ می بیند و آرزو دارد که صدای جنوب جهانی باشد تا در هنگام مذاکره با کشورهای توسعه یافته در موقعیت قوی تری قرار گیرد. این رویکرد در دوران ریاست موفق هند بر گروه ۲۰ در سال ۲۰۲۳ مؤثر و جایگزینی واضح برای رویکرد تقابلی چین بوده است. گونه‌ای از رویکرد چند همسویی، استراتژی تعامل چندگانه است که توسط انجمن کشورهای جنوب شرق آسیا (آسه آن) اجرا می‌شود.
بر اساس مفهوم محوریت آسه آن در گفتگوها در مورد امور منطقه از جمله نگرانی های امنیتی، آسه آن رایزنی های منظمی را با بیش از ده کشور مهم دارای منافع در منطقه از طریق نشست های دوجانبه و از طریق انجمن هایی از جمله آسه آن+۳، مجمع منطقه ای آسیا، نشست آسیا و اروپا و اجلاس سران آسیای شرقی انجام داده است. ایده پشت این تعاملات این است که اطمینان حاصل شود که کشورهای عمده ای که نقش مهمی در امور منطقه ای دارند از نگرانی های آسه آن آگاه می شوند، که باید در هنگام تدوین استراتژی های منطقه ای خود مورد توجه قرار گیرد. به این ترتیب، نگرانی های آسه آن می تواند مورد شناسایی قرار گیرد و محافظت شود.
ویتنام توانسته است روابط خود را با ایالات متحده و ژاپن به بالاترین سطح از شراکت های استراتژیک و جامع به اضافه شراکت با چین، روسیه، هند و کره جنوبی برساند
با این حال، یک نوع دیگر رویکرد چند مشارکتی وجود دارد که توسط ویتنام اجرا شده است؛ نه اتحاد نظامی، نه جانبداری از یک کشور در برابر کشور دیگر، نه پایگاه نظامی خارجی، بدون استفاده از زور یا تهدید استفاده از زور در روابط بین‌الملل. به ویژه، در سال گذشته، ویتنام توانسته است روابط خود را با ایالات متحده و ژاپن به بالاترین سطح از شراکت های استراتژیک و جامع به اضافه شراکت با چین، روسیه، هند و کره جنوبی برساند؛ در حالی که استرالیا و سنگاپور در حال افزایش روند مذاکره درباره ارتقای مشابه هستند. انبوه روابط در سطح بالا تضمین می کند که وضعیت ویتنام، به ویژه محیط امنیتی آن، مورد علاقه کشورهای بزرگ باشد و در صورت تحت فشار قرار گرفتن ویتنام (به عنوان مثال از جانب چین) درجه ای از پوشش و تعادل ایجاد کند.
رویکرد عدم تعهد
رویکرد سوم، عدم تعهد سنتی است که در بسیاری از کشورهای در حال توسعه در جنگ سرد بین ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی سابق رایج بود. اندونزی یک کشور بزرگ در حال توسعه است که پذیرفتن عدم تعهد خود را تایید می کند. همچنین، این کشور یکی از پنج شرکت کننده کنفرانس آسیا و آفریقا در باندونگ، اندونزی در آوریل ۱۹۵۵ بود که جنبش عدم تعهد (نم) را راه اندازی کرد. جنبش عدم تعهد که از دهه های پس از جنگ سرد جان سالم به در برده است، اخیراً در میان تنش های ژئوپلیتیکی تشدید شده، ارتباط جدیدی پیدا کرده است. از ۲۹ کشور اصلی، به ۱۲۰ عضو و ۱۷ کشور ناظر، از جمله چین، افزایش یافته است.
بسیاری از کشورهای عضو جنبش عدم تعهد، به عنوان نمونه اندونزی، از جانبداری بین ایالات متحده/اروپا و چین/روسیه در درگیری ها امتناع کرده اند؛ به عنوان مثال، در رابطه با تهاجم روسیه به اوکراین. به طور خاص، اندونزی در سال ۲۰۲۳ از پذیرش دعوت رسمی برای پیوستن به بریکس خودداری کرد، زیرا نگران این موضوع بود که چنین اقدامی به عنوان همسویی با چین/روسیه در برابر ایالات متحده/غرب تلقی شود. انتخابات ریاست جمهوری در ۱۴ فوریه ۲۰۲۴، بار دیگر بر پایبندی خود به سنت عدم تعهد کشور و بر اهمیت سیاست خارجی این کشور در حفظ منافع ملی و تقویت روابط دوستانه با کشورهای سراسر جهان تاکید کرد.
رویکرد عدم تعهد اندونزی نشان‌دهنده پایین‌ترین مخرج مشترک در میان بسیاری از کشورهای در حال توسعه است و می‌تواند به عنوان بستری برای توسعه تأثیرات خود عمل کند
در امور بین‌الملل، تمرکز اصلی اندونزی دفاع از استقلال و امنیت خود و حفاظت از منابع طبیعی خود در برابر استثمار خارجی ناعادلانه بوده است. این کشور به‌ویژه اقدامات سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان توسعه تجارت را که برای صادرات محصولات کشاورزی از جمله روغن نخل و مواد معدنی مانند نیکل مضر می‌دانند، عقب نشینی کرده است. این رویکرد نشان‌دهنده پایین‌ترین مخرج مشترک در میان بسیاری از کشورهای در حال توسعه است و می‌تواند به عنوان بستری برای اندونزی برای توسعه تأثیرات خود عمل کند.
این شرکت به طور فعال‌تری شروع به انجام این کار کرده است، زیرا در سال‌های اخیر با رشد قابل توجهی توانمند شده است. این رویکرد قبلاً به ثمر نشسته است که با موفقیت آن در پیشبرد بیانیه مشترک مصالحه در اجلاس سران جی بیست در بالی در سال ۲۰۲۲ تحت ریاست آن نشان داده شده است.
نظر شما