آبیاری قطره ای یا بارانی: کدام روش برای شما مناسب تر است؟

با یک جستجوی ساده در اینترنت به این نتیجه می‌رسید که روش‌های مختلفی برای آبیاری گیاهان در مقوله کشاورزی وجود دارد که هر یک دارای برتری‌هایی به نسبت دیگری هستند. آبیاری قطره‌ای و بارانی، دو نمونه از شناخته شده‌ترین شیوه‌ها هستند. اما سوالی که پیش می‌آید آن است که هر کدام از این راهکارها برای آبیاری کدام زمین‌ها مناسب‌اند؟

برای پاسخ به این پرسش بهتر است ابتدا با تعریف آبیاری قطره‌ای و بارانی آشنا شویم. آبیاری قطره‌ای یک روش پرکاربرد برای آبیاری مکانیزه گیاهان در سال‌های اخیر است. این راهکار ساده آبیاری به نحوی است که آب با استفاده از فشار کم و به صورت قطره‌ای مستقیماً در نزدیکی ریشه‌های گیاهان ریخته می‌شود. این روش علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف آب، باعث افزایش بهره‌وری و بهبود کیفیت محصولات گیاهی می‌شود.

سیستم‌های آبیاری قطره‌ای شامل انواع مختلفی هستند. آبیاری بارانی یک روش مدرن و کارآمد برای آبیاری مزارع است که با استفاده از تکنولوژی پیشرفته، به طوری که شبیه به بارش باران باشد، آب را به محل کشت می‌رساند. در این سیستم، جریان آب مورد نیاز برای کشاورزی از طریق لوله‌هایی که با استفاده از پمپاژ فشار داده شده‌اند عبور می‌کند، سپس آب توسط آب‌پاش‌ها به صورت قطرات ریز بر روی زمین می‌ریزد.

تفاوت سیستم آبیاری قطره ای و بارانی

تفاوت‌های مهمی بین روش‌های آبیاری قطره‌ای و بارانی وجود دارد. در آبیاری قطره‌ای از لوازم جانبی، مانند قطره چکان، استفاده می‌شود، در حالی که در آبیاری بارانی از آبپاش‌ها استفاده می‌شود. به علاوه در سیستم‌های قطره‌ای، آب فقط در نزدیکی پای ریشه‌ها قرار می‌گیرد، در حالی که در روش آبیاری بارانی، سطح وسیعی از مزرعه آبیاری می‌شود.

نا گفته نماند که برای اجرای آبیاری قطره‌ای، فشار آب کمی مورد نیاز است، اما آبیاری بارانی نیاز به فشار بالاتری دارد. لازم به ذکر است که هر یک از این روش‌های آبیاری، مزایا و معایب خاص خود را دارند و بسته به شرایط و نیازهای مزرعه، یکی از آنها انتخاب می‌شود.

آبیاری بارانی یکی از پرکاربردترین روش‌های آبیاری نوین است که برای آبیاری دشت‌ها و زمین‌های با هکتار بالا که به مبادرت به کشت یونجه، گندم، ذرت و... می‌کنند، بسیار مناسب است. این روش به دلیل قابلیت اجرا در اکثر شرایط آب و هوایی و انواع خاک‌ها، مورد توجه قرار می‌گیرد. در این راهکار از آبیاری قطره‌ای، آب از طریق لوله‌های پلی اتیلن یا نوار آبیاری به پای گیاه می‌رسد و به وسیله‌ی قطره‌چکان یا سوراخ‌هایی که روی نوار آبیاری قرار دارد، به گیاهان تامین می‌شود. این روش به صرفه‌جویی در مصرف آب کمک می‌کند و از آلودگی خاک جلوگیری می‌کند. با وجود این تفاوت‌ها هر کدام از سازه‌های نام برده به شرط داشتن کیفیت ساختاری می‌توانند برای کشاورز مفید باشند.

مزایای سیستم آبیاری قطره‌ای

مداومت استفاده از یک شیوه به این معنی است که راهکار تکرار شونده دارای مزیت‌های بخصوصی است. این فرضیه درباره سیستم آبیاری قطره‌ای نیز صدق می‌کند. این سامانه سیراب کننده برای آبیاری طیف گسترده‌ای از خاک‌ها مناسب است. همچنین در مقایسه با روش بارانی به آب کمتری نیاز دارد در نتیجه در صرفه جویی از منابع طبیعی نیز موثر است. در ادامه نمونه‌های دیگری از مزایای این سازه را ذکر می‌کنیم.

● تنظیم مقدار آبیاری متناسب با نیاز گیاه: با استفاده از سیستم آبیاری قطره‌ای، می‌توان مقدار آبی که به گیاه رسیده و نیاز آن است را به دقت تنظیم کرد. این کار به بهبود عملکرد و رشد گیاه کمک می‌کند و همچنین از بروز مشکلات آبیاری زیاد یا کم جلوگیری می‌کند.

●امکان اضافه کردن کود در حین آبیاری: با استفاده از سیستم آبیاری قطره‌ای، می‌توان کودها و محلول‌های غذایی را به آب مخلوط کرده و همزمان با آبیاری به گیاهان تامین کرد. این امر باعث افزایش بهره‌وری و رشد بهتر گیاهان می‌شود.

●محافظت از یخ‌زدگی گیاهان: در مناطقی که دما به سرما می‌زند، سیستم آبیاری قطره‌ای می‌تواند به عنوان یک روش موثر برای جلوگیری از یخ‌زدگی گیاهان عمل کند. آبی که به صورت قطره‌ای در اطراف ریشه‌ها منتشر می‌شود، به ریشه‌ها و ساقه‌ها حرارت می‌دهد و احتمال آسیب از دست رفتن آن‌ها را کاهش می‌دهد.

معایب سیستم آبیاری قطره‌ ای

واضح است که چنین سازه‌ای در کنار داشتن برخی مزایا، معایب بخصوصی را نیز به خود اختصاص می‌دهد. یکی از مشکلات اصلی ممکن در آبیاری قطره‌ای، گرفتن قطره‌چکان‌ها است. این مشکل می‌تواند به دلیل تجمع ذرات رسوبی، خاک، آلودگی و مواد جامد در آب باشد. مورد دوم رسوب‌گیری سازه است در هنگام آبیاری با آب شور در مناطق کم آب و خشک، نمک در آب هنگام آبیاری در لوله رسوب می‌کند و باعث گرفتگی می‌شود.

باغداران و کشاورزان با شروع به استفاده از آبیاری قطره‌ای، در ابتدا با هزینه بالایی روبرو می‌شوند. اما با توجه به مزایای فراوان این روش، این هزینه به عنوان سرمایه‌گذاری در نظر گرفته می‌شود. زیرا استفاده از آبیاری قطره‌ای می‌تواند در کاهش هزینه‌های آبیاری، کاهش نیاز به کود و سموم شیمیایی، کاهش ضایعات آب و افزایش بهره‌وری آب کمک کند.

مزایای سیستم آبیاری بارانی

حال که با مزیت‌های سیستم قطره‌ای آشنا شدید کسب اطلاعات دوباره درباره ویژگی‌های مثبت سامانه آبیاری بارانی برایتان خالی از لطف نیست. این بررسی می‌تواند برخی تقاوت‌های این دو سیستم را برایتان آشکار کند. برخی از مهم‌ترین مزیت‌های این سازه عبارت است از:

● در این حالت تهویه خاک به‌ طور آسان انجام می‌شود و این باعث بهبود کیفیت خاک و رشد بهتر گیاهان خواهد شد.

● مبارزه با یخبندان، آفات و انگل‌ها در این روش آسان‌تر است که باعث کاهش خسارات به محصولات می‌شود.

● هزینه نیروی کاری نسبت به روش‌های آبیاری سطحی کاهش می‌یابد که موجب صرفه‌جویی در هزینه‌ها می‌شود.

و تلفات به صورت رواناب و فرسایش خاک در این روش به حداقل می‌رسد که باعث حفظ زمین و منابع طبیعی می‌شود.

● راندمان آبیاری در این روش بسیار بالا بوده و بازده محصولات آبیاری بارانی در اکثر موارد بیشتر از آبیاری سطحی است.

و استفاده از این روش منجر به کاهش از بین رفتن آب در مسیر انتقال می‌شود و منابع آبی بهینه‌تر به کار گرفته می‌شود.

● امکان آبیاری در اراضی کم عمق وجود دارد.

در کل هر کدام از این دو سامانه می‌توانند در شرایطی خاصی مفید باشند. سیستم قطره‌ای بیشتر برای مزارع کوچک و کم هزینه مناسب است. این درحالی است که سیستم بارانی می‌تواند واحدهای کشاورزی بسیار بزرگ را در زمان اندکی سیراب کند. البته هزینه‌ی بالای سامانه بارانی را در مقایسه با نوع قطره‌ای آن نمی‌توان نادیده گرفت.

معایب سیستم آبیاری بارانی

در این شیوه از آبیاری سموم آفت کش و قارچ کش را از روی برگ‌ها می‌شوید که ممکن است باعث کاهش اثربخشی این مواد و افزایش هزینه‌ها شود. همچنین هزینه سرمایه گذاری اولیه نسبتاً زیاد است که ممکن است برای برخی کشاورزان دلایل مهمی برای عدم انتخاب این روش باشد. شدت تبخیر در مناطق گرم و خشک زیاد است که می‌تواند منجر به افزایش تلفات و هدررفت آب در این مناطق شود. به علاوه در مناطقی که باد شدید است، تلفات آب زیاد است که باعث کاهش بهره‌وری و افزایش هدررفت آب می‌شود.

کلام پایانی

در این مقاله به بررسی اجمالی دو سیستم آبیاری قطره‌ای و بارانی پرداخته‌ایم. سیستم قطره‌ای حاوی اجزایی است که زیر یا روی زمین نصب شده و آب را با فشار اندک به ریشه گیاه می‌رسانند. اما سامانه بارانی با تکیه بر تجهیزات بروز خود یک باران مصنوعی را شبیه سازی می‌کند. هر کدام از این اجزا در شرایطی می‌توانند مفید باشند.