بازار؛ گروه بین الملل: اخیرا معاون نخست‌وزیر روسیه اعلام کرده است: روسیه و ایران تقریبا به‌طور کامل به تسویه با ارزهای ملی روی می‌آورند. این مورد به ما اجازه می‌دهد به کسانی که می‌خواهند مانع توسعه اقتصاد ما شوند، وابسته نباشیم. کشورها در حال مذاکره درباره نحوه اتصال سیستم‌های پرداخت میر و شتاب همچنین سیستم‌های ملی انتقال پیام‌های مالی هستند.»
همچنین اخیرا، بانک‌های روسیه و ایران - میربیزنس‌بانک (از زیرمجموعه‌های بانک ملی ایران) و شرکت مالی روسیه (RFK-Bank) - بر سر موضوع تسویه‌های متقابل به روبل و ریال ایران به توافق رسیدند. این توافق برای انجام تسویه حساب در این قالب کافی است. کشورها قبلاً پرداخت‌ها را با ارزهای ملی انجام می‌دادند، سپس به یورو روی آوردند. اکنون دوباره بحث توافق بر سر تسویه ارزهای ملی مطرح شده است. تهران و روسیه توافق نامه‌ای را نهایی کرده‌اند که از طریق آن به جای دلار آمریکا با ارزهای ملی تجارت می کنند. این توافق از طریق جلسه‌ای در آخرین هفته دسامبر ۲۰۲۳ بین روسای بانک‌های مرکزی هر دو کشور نهایی شد. در جولای ۲۰۲۲، هر دو کشور اعلام کرده بودند که قصد دارند به جای دلار آمریکا از پول ملی خود استفاده کنند.
چندین کشور به غیر از چین و روسیه مانند هند، امارات، برزیل و عربستان سعودی نیز به دلیل تحریم‌های سختگیرانه ایالات متحده علیه روسیه، به سمت کاهش وابستگی خود به دلار - که از آن به عنوان دلارزدایی یاد می‌شود - حرکت کرده اند. البته پس از جنگ اوکراین صحبت‌هایی در مورد ایجاد ارز گروه بریکس پلاس وجود داشته است. ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران ضمن حمایت از تلاش‌های بریکس در راستای دلارزدایی گفت: جمهوری اسلامی ایران با قاطعیت از تلاش‌های موفق بریکس در راستای دلارزدایی از تعاملات تجاری و اقتصادی بین اعضا و همچنین استفاده ارزهای ملی از آن حمایت می‌کند.»
عوامل اقتصادی و استراتژیک در نزدیکی ایران و روسیه
توافق اخیر ایران و روسیه به چند دلیل حائز اهمیت است. نخست، این امر یک تکرار دیگر بر تقویت روابط ایران و روسیه در چشم‌انداز ژئوپلیتیکی در حال تغییر است. برای نمونه، روسیه و تهران هر دو از رژیم اسد در سوریه حمایت کرده‌اند، اگرچه در مورد تسلط ایران بر برخی از منافع استراتژیک و اقتصادی مهم مانند بندر لاذقیه، نگرانی‌هایی برای مسکو وجود داشته است. خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۸، درگیری‌های روسیه و اوکراین و جنگ اخیر اسرائیل و فلسطین به روابط دوجانبه تهران و مسکو تاثیر مثبت داشته است.
تاکید قوی بر تقویت روابط اقتصادی تهران و مسکو از این واقعیت است که مسکو درصد قابل توجهی از سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) در ایران برای دوره ۲۰۲۲-۲۰۲۳ را به خود اختصاص می‌دهد
پس از درگیری روسیه و اوکراین، هر دو کشور برای دور زدن تحریم‌های ایالات متحده تلاش کرده‌اند. آنها شروع به اتصال سیستم‌های پرداخت خارج از سیستم سوئیفت کردند. محسن کریمی قائم مقام بانک مرکزی ایران در دی ماه سال ۲۰۲۳ ضمن اعلام این خبر گفت: «حدود ۷۰۰ بانک روسی و ۱۰۶ بانک غیر روسی از ۱۳ کشور مختلف به این سامانه متصل خواهند شد.» پیش از این نیز در سال ۲۰۲۳، سفیر ایران در روسیه گفته بود که ۴۰ درصد تجارت دوجانبه به روبل است. روسیه گزینه‌های اقتصادی محدودی دارد و با توجه به اینکه احتمال احیای توافق هسته‌ای ایران کمرنگ شده است، تهران نیز باید همه گزینه‌های موجود را بررسی کند. ایران با چندین چالش اقتصادی مانند افزایش تورم مواجه است. مسئولان ایران نیز بر این نکته تاکید می‌کنند که ایران به دلیل تحریم‌ها یک دهه عقب مانده است و باید اقتصاد خود را به مسیر اصلی بازگرداند تا اهمیت جهانی خود را حفظ کند.
همچنین باید توجه داشت که ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EEU) به رهبری روسیه نیز در ۲۵ دسامبر ۲۰۲۳ توافقنامه تجارت آزاد را امضا کردند. این توافقنامه باعث حذف عوارض گمرکی ۹۰ درصد کالاها می‌شود. تاکید قوی بر تقویت روابط اقتصادی تهران و مسکو از این واقعیت است که مسکو درصد قابل توجهی از سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) در ایران برای دوره ۲۰۲۲-۲۰۲۳ را به خود اختصاص می‌دهد. در حوزه راهبردی نیز روابط دو کشور شاهد پیشرفت بوده است. ایران هواپیماهای بدون سرنشین را به روسیه تحویل داده است، در حالی که قبلاً توافقنامه خرید جنگنده‌های سوخو-۳۵، بالگردهای تهاجمی Mi-۲۸ و جت‌های آموزشی یاک-۱۳۰ را نهایی کرده است. هر دو کشور همچنین در حال دستیابی به توافقی هستند که روابط استراتژیک را تقویت می کند.
جنبه دلارزدایی
تصمیم روسیه و ایران برای تجارت با ارزهای ملی تکرار دیگری از کشورهایی است که به دنبال حرکت به سمت دلارزدایی در زمینه ژئوپلیتیکی در حال تغییر هستند. برای نمونه، فروش نفت به ارزهای غیر دلاری افزایش چشمگیری داشته است. سایر کشورهایی که با ارزهای غیردلاری معامله می‌کنند، امارات و هند، برزیل و چین و عربستان سعودی و چین هستند. گسترش گروه بریکس – با عضویت عربستان سعودی، ایران، امارات متحده عربی، اتیوپی و مصر – احتمالاً با افزایش سهم این سازمان در تجارت جهانی، تأثیر آن بر چشم انداز اقتصاد جهانی را افزایش می‌دهد. البته به باور برخی از کارشناسان، با توجه به وضعیت ژئوپلیتیکی، به ویژه تنش بین چین و هند چشم‌انداز یک ارز مشترک بریکس هنوز مبهم است.
تصمیم روسیه و ایران برای تجارت با ارزهای ملی تکرار دیگری از کشورهایی است که به دنبال حرکت به سمت دلارزدایی در زمینه ژئوپلیتیکی در حال تغییر هستند. برای نمونه، فروش نفت به ارزهای غیر دلاری افزایش چشمگیری داشته است
با وجود افزایش تجارت غیر دلاری، دلار احتمالاً ارز غالب جهانی باقی خواهد ماند. دلار آمریکا هنوز ۵۸ درصد از ذخایر ارزی جهانی را تشکیل می‌دهد (در سال ۱۹۹۹ این رقم ۷۰ درصد برآورد شد). مفسران متعددی استدلال کرده‌اند که اگرچه ممکن است اهمیت چندین ارز افزایش یابد - به‌ویژه در بازارهای کالا - اما مهم است که درک کنیم که دلار به‌عنوان ارز اصلی تجارت و ذخیره جهان باقی مانده است. در مجموع، توافقنامه اخیر امضا شده بین ایران و روسیه نه تنها در زمینه روابط دوجانبه و ژئوپلیتیک خاورمیانه و فراتر از آن حائز اهمیت است، بلکه بر تغییراتی که در چشم‌انداز اقتصاد جهانی رخ می‌دهد نیز تاکید دارد.
اتصال سیستم بانکی
بنابر اعلام مقامات دو کشور، هیچ مشکلی در مورد تسویه ارزهای کشورهایی که بانک‌ها در آن مستقر هستند وجود ندارد. بانک‌های روسیه و ایران با آرامش به پرداخت‌های ریالی، روبلی و یورویی پرداختند. دو کشور به دلیل ناتوانی در استفاده از سیستم تسویه بین بانکی سوئیفت برای معاملات متحد شده‌اند. بنابراین در اینجا نیز راه حلی پیدا خواهد شد که می‌تواند سیستم پرداخت CIPS چین، اتصال ایران به سیستم تسویه حساب SPFS روسیه و یا اتصال بانک‌های روسیه به سامانه پیام رسان مالی ایران باشد. میخائیل کوگان، رئیس بخش تحقیقات تحلیلی در دانشکده عالی مدیریت مالی مسکو، گفته: ماهیت همه یکسان است، در اینجا نیز هیچ مشکلی وجود ندارد.
بانک‌های تجاری یک طرف باید بتوانند در بانک‌های طرف دیگر حساب‌های کارگزار باز کنند. این امر به آنها اجازه می‌دهد تا معاملات خود را به ارزهای یکدیگر انجام دهند. برای نمونه، روسیه و چین حدود ۱۰ سال است که پرداخت‌ها را به روبل و یوان انجام می‌دهند. اما ساخت چنین سیستمی حدود سه سال طول کشید. زیرا، این امر مستلزم تغییراتی در قوانین هر دو کشور بود. توسعه مشابهی از چنین مکانیزم و اصلاح قوانین کشورها در مشارکت با هند پیش‌بینی می‌شود. انتقال به تجارت در جفت روپیه-روبل از طریق یک طرف مقابل تجارت خارجی ویژه ایجاد شده بر اساس بانک UCO بانک ملی هند انجام خواهد شد.
اقتصاددانان مطمئن هستند که انتقال روسیه و ایران به پرداخت به ارزهای ملی از روبل حمایت خواهد کرد. با توجه به نیاز به تسویه با هر پول ملی، تقاضا برای آن در حال افزایش است و نسبت به سایر ارزهای کمتر محبوب، تقویت می‌شود
این امر مستلزم نتیجه گیری یک کمیسیون ویژه از دولت هند در مورد ویژگی‌های قانونی انتقال برنامه ریزی شده است. در سال ۲۰۱۹، روسیه و ترکیه توافق نامه‌ای را امضا کردند که به تدریج پرداخت‌ها به دلار را متوقف می‌کند. اما این موضوع هرگز مورد توجه جدی قرار نگرفت. در پرداخت‌های بین دو کشور، دلار اغلب با یورو جایگزین شد که تغییر چندانی در طرح کلی پرداخت ایجاد نکرد. بنابراین، مشکلات نه به دلیل دستیابی به توافقات در مورد انتقال پرداخت به ارز انتخاب شده، بلکه با رفع اشکال در مکانیسم این پرداخت ایجاد می‌شود.
اقتصاددانان مطمئن هستند که انتقال روسیه و ایران به پرداخت به ارزهای ملی از روبل حمایت خواهد کرد. با توجه به نیاز به تسویه با هر پول ملی، تقاضا برای آن در حال افزایش است و نسبت به سایر ارزهای کمتر محبوب، تقویت می‌شود. کشورهای بریکس در سال ۲۰۱۲ در نشست سران در دهلی نو تمایل خود را برای تغییر به تسویه حساب با یکدیگر نه به دلار، بلکه به ارزهای ملی ابراز کردند. جمعیت برزیل، روسیه، هند و چین در مجموع نیمی از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند و اقتصاد ترکیبی این کشورها به طور پیوسته در حال رشد است.
نظر شما