بازار؛ گروه بین الملل: با درگذشت امیر کویت، نواف آل الاحمد الجابر الصباح، بردار ناتنی وی مشعل آل الاحمد الجابر الصباح که پیش از این ولیعهد بود، عهده دار حاکمیت این کشور حاشیه خلیج فارس شده است. شیخ مشعل مسن ترین ولیعهد در خاندان الصباح است که در ۸۳ سالگی به عنوان امیر کویت معرفی شده است.
شیخ نواف الاحمد الصباح، امیر کویت روز شنبه ۲۵ آذر ماه پس از طی یک دوره بیماری که منجر به بستری شدن وی در بیمارستان در ماه نوامبر شد در سن ۸۶ سالگی درگذشت. وی در حالی سه سال بر کویت ریاست کرد که این کشور نفت خیز حوزه خلیج فارس در طول زمامداری او با بحران ها و مناقشات سیاسی مکرر روبرو شد. شیخ نواف در طول دوران زندگی خود عهده دار مسئولیت هایی در وزارت کشور، وزارت دفاع، وزارت کار و امور اجتماعی بوده و سمت هایی چون استانداری برخی استان های کویت، نائب رئیس گارد ملی کویت، معاون نخست وزیر و پست ولیعهدی کویت را نیز در کارنامه خود به ثبت رساند.
رویکرد میانه روی شیخ نواف، حاکم فقید کویت در سیاست خارجی این کشور باعث شده بود تا کویت در برخی بحران ها و تنش های منطقه ای، ایفای نقش کرده و نسبت به تلطیف فضا اقدام کند. تلاش های وی در به ثمر نشستن توافق العُلا و پایان تنش قطر با عربستان سعودی، امارات، بحرین و مصر نمونه‌ای از این رویکرد میانه رو بوده است
رویکرد میانه روی او در سیاست خارجی کویت باعث شده بود تا این کشور در برخی بحران ها و تنش های منطقه ای، ایفای نقش کرده و نسبت به تلطیف فضا اقدام کند. تلاش های وی در به ثمر نشستن توافق العُلا و پایان تنش قطر با عربستان سعودی، امارات، بحرین و مصر نمونه‌ای از این رویکرد میانه رو بوده است.
به تازگی نیز حسین امیر عبداللهیان وزیر خارجه ایران پس از درگذشت شیخ نواف برای عرض تسلیت و دیدار با امیر جدید کویت عازم این کشور شده است. وی در دیدار با حاکم جدید کویت ابراز امیدواری کرد که در دوران زمامداری وی به عنوان حاکم کویت روابط دو کشور توسعه روز افزون یابد. امیر جدید کویت نیز در این ملاقات تاکید کرده است: «به وزیر امور خارجه و سایر اعضای دولت کویت ماموریت داده‌ام تا گسترش همه جانبه روابط را در دستورکار قرار دهند.»
به رغم سیاست بی طرفی فعال کویت در منطقه خصوصا طی سه سال اخیر و حاکمیت شیخ نواف که کوشید به عنوان میانجی در روابط بازیگران منطقه ایفای نقش کند، ماهیت روابط کویت با ایالات متحده محدودیت هایی را در زمینه توسعه روابط با ایران پیش روی این کشور قرار داده است. هر چند تنش سیاسی ایران و عربستان نیز به این کاهش تعاملات اقتصادی دامن زد.
از امیر جدید کویت بیش تر بدانیم
حاکم جدید کویت، شیخ مشعل در ۸ اکتبر ۲۰۲۰ ریاست آژانس امنیت دولتی کویت را بر عهده گرفت. او پسر هفتم شیخ «الاحمد الجابر الصباح» حاکم اسبق کویت است و تحصیلات خود را در مدرسه «المبارکیه» که اولین مدرسه نظامی کویت به شمار می‌رود آغاز کرد. وی متعاقبا در رشته علوم نظامی در دانشکده «هندون» انگلیس مشغول به تحصیل و در سال ۱۹۶۰ میلادی فارغ التحصیل و وارد وزارت کشور کویت شد.
متعاقبا شیخ مشعل پس از چندین سال کسب مناصب مختلف، سرانجام در سال ۱۹۶۷ به‌عنوان رئیس بخش پژوهش های عمومی کویت انتخاب شد که بعدها و با تلاش وی این بخش به عنوان «دستگاه امنیت کشور» نام گذاری شد. در ۱۳ آوریل ۲۰۰۴ شیخ مشعل به‌عنوان نایب رئیس گارد ملی با درجه وزیر انتخاب شد. به گفته ناظران سیاسی، امیر جدید کویت نقش قابل توجهی در افزایش توانایی ها و عملکرد کارکنان آژانس امنیتی این کشور در دوران تصدی خود به‌عنوان رئیس گارد ملی کویت داشته و در دوران وی بهبود قابل توجهی در عملکرد نهاد نظامی - امنیتی این کشور به وجود آمده است.
شیخ مشعل حدود هفت سال قبل، مدیریت پرونده ای مهم و امنیتی را بر عهده داشت که بر اساس آن کویت ادعاهایی را نسبت به ارتباط ایران و حزب الله با گروهی مسلح برانداز موسوم به "العبدلی" مطرح کرد. در آن زمان او در سمت معاون گارد ملی این پرونده را به طور مستقیم هدایت می کرد.
در آگوست ۲۰۱۵، وزارت کشور کویت اعلام کرد این کشور ۱۴ تن از اعضای گروه مسلح برانداز را به همراه مقادیری سلاح و مهمات در منطقه «العبدلی» این کشور بازداشت کرده و همزمان ادعاهایی مبنی بر ارتباط ایران و حزب الله با این گروه مطرح کرد که به شدت از سوی ایران تکذیب شد و در نهایت یک التهاب هفت ساله در مناسبات دو کشور را به همراه داشت. البته در این سال ها نیز اقدامات کویت هم چون استقبال از دیدار با گروه های تجزیه طلب ایرانی همچون گروه الاحوازیه، ملاقات «مرزوق الغانم» رئیس پارلمان کویت با «حکیم الکعبی» عضو این گروه نیز به ادامه این تنش سیاسی دامن زد. بحران دیپلماتیک میان این دو همسایه آبی تا دولت سیزدهم ادامه یافت و کویت طی این مدت با فراخواندن سفیر خود از ایران سطح تعاملات خود را به کاردار کاهش داد، اما در نهایت پس از هفت سال و در مرداد سال گذشته بدر عبدالله المنیخ را به عنوان سفیر خود به تهران اعزام کرد.
اظهارات اخیر شیخ مشعل، امیر جدید کویت از رویکرد تعامل و همکاری او نسبت به ایران حکایت دارد. وی ماه گذشته در دیدار با سفیر جدید ایران گفته بود: ایران را به عنوان همسایه خود در منطقه می دانیم و به توسعه و گسترش همکاری سودمند با تهران علاقه مند هستیم
اظهارات اخیر شیخ مشعل از رویکرد تعامل و همکاری او نسبت به ایران حکایت دارد. وی ماه گذشته در دیدار با سفیر جدید ایران گفته بود: ایران را به عنوان همسایه خود در منطقه می‌دانیم و به توسعه و گسترش همکاری سودمند با تهران علاقه مند هستیم. به نظر می رسد امیر جدید کویت در دوره زمامداری خود رویکرد خلف خود را پیگیری کند و از ایجاد التهاب و تنش ناگهانی با ایران بر حذر باشد، خصوصا که مناسبات تهران با ریاض که به نوعی هم پیمان کویت در منطقه به شمار می آید بهبود یافته است.
فراز و فرود تجارت ایران و کویت و اهمیت شراکت تجاری دو همسایه آبی
شوربختانه حجم تجـارت ایران و کویت هیچــگاه از ۳۰۰ میلیــون دلار فراتــر نرفتــه و همیــن رقــم نیز بــه واســطه تحریم هــا علیــه ایــران وارد روند نزولی شده است. به عقیده کارشناسان این در حالی است که ظرفیت های فراوانـی برای تعامل این دو همسایه در حـوزه های تجـارت و انـرژی وجـود داشـته اسـت کـه بـه دلایـل عمدتاً غیراقتصـادی بـه فعـلیت در نیامـده اند.
بر اساس آمار گمرک جمهوری اسلامی، صادرات ایران به کویت در شش ماهه سال جاری حدود ۸۶ میلیون دلار بوده است و این رقم در کل سال گذشته معادل ۱۸۰ میلیون دلار بوده است. بر اساس جدول تعاملات تجاری تهران و کویت طی سال های اخیر، میزان صادرات ایران به این کشور در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۵۷ میلیون دلار و واردات نیز ۱۴ میلیون دلار بوده است. این در حالی است که در سال پیش تر آن میزان صادرات و واردات ایران به کویت به ترتیب ۱۵۴ میلیون دلار و ۷ میلیون دلار بوده است. نگاهی دقیق تر به نمودار تبادلات تجاری دو همسایه گویای آن است که در سال ۹۸ حجم صادرات ایران به این کشور تا حدودی بیش تر و فراتر از ۱۸۷ میلیون دلار رفته است. بیش ترین رقم صادرات ایران از سال ۱۳۹۶ به بعد متعلق به سال های ۹۶ و ۹۷ بوده که سال های طلایی تجارت ایران و کویت به شمار می آید، میزان صادرات طی این سال ها به شدت افزایشی شده و ۲۵۲ و ۲۴۶ میلیون دلار را تجربه کرده است.
به گفته کارشناسان امور اقتصادی، روابط نزدیک کویت و ایالات متحده و عربستان و تحریم های آمریکا علیه ایران مهم ترین عامل کاهش سطح روابط تجاری میان ایران و کویت بوده است
متاسفانه صادرات ایران به کویت همانند صادرات ایران به سایر نقاط جهان عمدتا شامل سبد خام فروشی و مواد اولیه از قبیل محصولات نباتی، کلینکر، انواع ماهی، میوه و صیفی جات، کاه، مصالح ساختمانی و خشکبار می شود و این در حالی است که بنا به نیازهای ساخت و ساز وسیع در کویت فولاد یکی از واردات اصلی این کشور به حساب می‌آید و صنایع فولادسازی ایران نیز به قدرت مناسب برای تأمین بازارهای خارجی رسیده اند و لذا کویت می تواند بازار مناسبی برای صادرات این محصول قلمداد شود. به گفته کارشناسان امور اقتصادی، روابط نزدیک کویت و ایالات متحده و عربستان و تحریم های آمریکا علیه ایران مهم ترین عامل کاهش سطح روابط تجاری میان دو همسایه بوده است.
گرچه کویت از لحاظ جغرافیا کشور کوچکی است اما ثروتمند است و این استقلال مالی ناشی از منابع فراوان نفت خام می باشد. کویت حدود ۱۰۲ بیلیون بشکه و بیش از ۶ درصد ذخایر جهان را در اختیار دارد. برنامه کویت رساندن تولید روزانه نفت خام به ۴ میلیون بشکه در روز ( تا سال ۲۰۲۰) می باشد. نفت بیش از ۵۰ درصد GDP، ۹۲ درآمد حاصل از صادرات و ۹۰ درصد از درآمد دولت این کشور را تشکیل می دهد. کویت علاوه بر اتکا به نفت، به منظور مقابله با تأثیر کاهش قیمت نفت بر اقتصاد این کشور اقدام به تأسیس صندوق ذخایر سال برای نسل های آینده کرد و ۱۰ درصد بودجه دولت را در این صندوق ذخیره می کند.
کویت با قرارگرفتن در عرض جغرافیایی ۳۰ درجه شمالی و در حاشیه بیابانهای خشک و سوزان شبه جزیره عربستان، بواسطه آب و هوای خشک بیابانی فاقد هرگونه آب جاری است. فقدان آبهای سطحی مناسب برای کشت، نامساعد بودن شرائط و هوای گرم و بیابانی سبب شد تا کویت از لحاظ کشاورزی سرزمین فقیری باشد. هرچند کویت بخاطر نداشتن آب جاری وخاک مناسب کشاورزی یک کشور کشاورزی محسوب نمی‌شود، ولی از سال ۱۹۵۳ کشاورزی در کویت مورد توجه قرار گرفت. تقریباً ۴۲ کیلومتر مربع از این زمینها بصورت نخلستان یا کشتزار در دست بهره برداری است و باقی‌مانده آن به لحاظ نبود آب، لم یزرع باقی‌مانده‌است.
کشتزارها و زمینهای قابل کشت کویت پراکنده بوده و سه ناحیه الجهراء، العبدلی و الوفره مهمترین و وسیعترین واحدهای کشاورزی کویت هستند که به عنوان مراکز کشاورزی این کشور شهرت یافته‌اند. در این نواحی گندم، جو، چند نوع حبوبات و برخی از انواع سبزی و صیفی جات کشت می‌شود. به سبب فقر پوشش گیاهی، خاک نامناسب و بارش کم می توان گفت صادرات محصولات کشاورزی و مواد غذایی دارای ارزش افزوده یکی از بهترین گزینه ها برای صادرات به این همسایه آبی است تا علاوه بر خام فروشی و از دست رفتن مواد اولیه ارزآوری بیش تری نصیب کشور شود.
آرش در میدان
کویت و عربستان به تازگی ادعاهایی را درباره میدان گازی آرش که در آبهای ایران واقع شده، مطرح کردند که واکنش ایران را در پی داشته است.
آخرین بار سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به تازگی و در پایان چهل‌وچهارمین نشست خود در قطر ادعاهای واهی را درباره میدان گازی آرش تکرار کردند.
میدان نفتی و گازی آرش، یکی از میادین ایران است که با ناحیه بی‌طرف بین کویت و عربستان مشترک است.
پایگاه «آفشور تکنولوژی» در گزارشی درباره این میدان گازی، می‌نویسد: آرش یک میدان گازی است که در آبهای کم عمق ایران واقع شده است.
در طول سال‌های اخیر کویت با استفاده از نتایج لرزه‌نگاری انجام شده از سوی شرکت «شل»، خط مرز جدیدی تعیین کرده که مدعی است بر اساس آن کل ذخایر میدان گازی آرش در بخش عربی قرار می‌گیرد، اما این خط مرز تاکنون از سوی ایران پذیرفته نشده است.
این موضوع نیز یکی از چالش های مهم دو کشور در دوران امیر جدید خواهد بود و باید در انتظار آینده بود که دو کشور - همراه با عربستان- چه مسیری را در پیش خواهند گرفت.
جمع بندی
به عقیده کارشناسان سیاسی، در شاکله سیاسی کویت با وجود حضور امیر در راس هرم حکمرانی که انباشت قدرت را نشان می‌دهد، قدرت در فرد متمرکز نیست و نظام حکمرانی در این کشور قدرت را در بین خاندان حاکم صباح، پارلمان، جریان های اقتصادی-بازرگانی و نهایتا جریان های سیاسی-دینی تقسیم کرده و با این روش توازن قدرت را نیز خلق می‌کند.
هم چنین شیخ نواف که از سه سال قبل بر مسند حاکمیت قر تکیه زد، اختیارات خود را پیش تر به شیخ مشعل - امیر جدید - تفویض کرده بود و از این حیث غیبت او به ساختار سیاسی کویت شوکی وارد نمی کند.
به عقیده ناظران سیاسی با تغییر در سیاست های ایران و عربستان و تنش زدایی از روابط دو کشور افق روشن تری در انتظار مناسبات اقتصادی دو کشور خواهد بود، هر چند که برای به بار نشستن این مهم اجرایی کردن مواردی چون تمرکز تعاملات تجاری و اقتصادی با کویت در منطقه آزاد اروند با هدف احیای بنادر ایرانی حاشیه اروندرود، تجهیز شناورهای ایرانی به ابزارهای مکان یابی با هدف برآوردن استانداردهای مورد نظر کویت برای ورود شناورهای ایرانی و تشکیل منظم جلسات کمیته مشترک کنسولی ایران و کویت برای بر طرف کردن مشکلات موجود در خصوص ویزا و هم چنین اقناع کویت در خصوص تأسیس کنسولگری در استان خوزستان بسیار مهم می نماید.
به نظر می رسد عواملی چون وجود ایرانیان مقیم کویت، حضور زائران شیعه کویتی در ایران برای مقاصد زیارتی و سیاست بی طرفانه کویت در منطقه خصوصا طی سال های اخیر از جمله مسائلی هستند که ثبات در روابط میان تهران و کویت را ضروری می‌کند. البته وجود طوایف سلفی و وهابی در این کشور و پایگاه‌های متعدد آمریکا و هم چنین مناسبات وسیع سیاسی و اقتصادی کویت و آمریکا نیز نیز از جمله موانع در توسعه مناسبات دو کشور است، در نهایت در شرایط کنونی انتظار تغییر چشم گیر در مناسبات اقتصادی و حتی سیاسی ایران و کویت بعید به نظر می رسد و می توان در میان مدت و دراز مدت و به صورت روند آهسته به افزایش مبادلات تجاری دو کشور امید بست.
نظر شما