وحید پورتجریشی؛ بازار: با آغاز درگیری و شدت گرفتن دامنه جنگ در نوار غزه، نگرانی ها در خصوص وضعیت اقتصاد جهانی نیز تشدید شده است. جنگ در غزه در حالی رخ داد که اقتصادهای بزرگ جهان به ویژه آمریکا، چین و اتحادیه اروپا همچنان با مشکلات ناشی از رکود شکل گرفته در دوران پسا کرونا دست و پنجه نرم کرده و همچنان به نظر می رسد راه نسبتا طولانی در بازگشت با دوران پیش از پاندمی کرونا در پیش دارند.
مهمترین نگرانی رهبران جهان و همچنین سازمان های بزرگ اقتصادی همچون بانک جهانی و صندوق بین المللی پول در خصوص جنگ غزه، به موضوع تنش در بازار عرضه نفت جهانی باز میگردد؛ موضوعی که می تواند ضربه ای بزرگ به اقتصادهای بزرگ کوچک جهان وارد آورده و آنها را از دستیابی به اهداف خود در مسیر کنترل تورم و جلوگیری از تثبیت فضای رکود در اقتصادهای ملی و منطقه ای باز دارد.
می توان گفت که مهمترین نگرانی به وجود آمده در پس جنگ غزه به مساله بازار عرضه نفت باز میگردد. بانک جهانی هفته گذشته با انتشار بیانیه ای رسمی هشدار داد که در صورت ادامه جنگ در غزه و کشیده شدن دامنه آن به دیگر نقاط خاورمیانه، قیمت نفت می تواند به بالای ۱۵۰ دلار در هر بشکه برسد
نگرانی جهانی در خصوص آثار جنگ غزه بر اقتصاد جهانی
به احتمال زیاد، می توان گفت که مهمترین نگرانی به وجود آمده در پس جنگ غزه به مساله بازار عرضه نفت باز میگردد. بانک جهانی هفته گذشته با انتشار بیانیه ای رسمی هشدار داد که در صورت ادامه جنگ در غزه و کشیده شدن دامنه آن به دیگر نقاط خاورمیانه، قیمت نفت می تواند به بالای ۱۵۰ دلار در هر بشکه برسد. «لری فینک» مدیر اجرایی بزرگترین صندوق سرمایه گذاری وال استریت یعنی «بلک راک» طی سخنانی تاکید کرد که تنش های به وجود آمده در سرزمین های اشغالی و اوکراین با توجه به ضعف فعلی اقتصاد جهانی می تواند صدماتی جبران ناپذیر به اقتصاد تمامی دنیا وارد آورد.
وی تاکید کرد: خطرات ژئوپلیتیکی بخش عمده ای از زندگی ما را در بر گرفته اند. ما شاهد افزایش ترس و کاهش امید در سطح جهان هستیم. افزایش این ترس منجر به کاهش مصرف و خرج کردن پول خواهد شد. به همین دلیل، ترس در بلند مدت نهایتا منجر به ایجاد رکود اقتصادی شده و اگر این رکود به عنوان مثال در اروپا افزایش یابد، به آمریکا نیز سرایت خواهد کرد. در همین حال، «جیمی دایمن» مدیرعامل بانک مشهور جی پی مورگان نیز جنگ در اوکراین و خاورمیانه را منجر به ایجاد فضای ترس و شرایطی نامعلوم خواهد شد. وی گفت: آنچه در محیط ژئوپلیتیکی جهان در حال وقوع است؛ مهمترین تهدید برای آزادی، دموکراسی، امنیت غذایی، انرژی و بحران مهاجرت است.
رئیس صندوق بین المللی پول نیز در تاریخ ۹ آبان ماه طی سخنانی در خصوص ادامه جنگ میان اسرائیل و حماس هشدار داده و اعلام کرد که بحران به وجود آمده در فلسطین می تواند تا حد زیادی اقتصاد کشورهای همسایه را به خطر بیندازد. «کریستالینا جورجیوا» تاکید کرد: نگاهی به کشورهای همسایه (فلسطین) بیندازید؛ مصر، لبنان و اردن - در حال حاضر نیز تاثیرات این جنگ بر اقتصاد آنها نمایان شده است. جورجیوا ضمن اعلان هشدار نسبت به احتمال کشیده شدن دامنه آتش جنگ به کشورهای همجوار گفت: سرمایه گذاران دیگر رغبتی به (سرمایه گذاری) منطقه نشان نمی دهند. هزینه بیمه حمل و نقل بار و کالا افزایش یافته است. حتی این خطر ایجاد شده که کشورهای همسایه با سیل جدید از مهاجرین و پناهجویان روبرو شوند که روی اقتصاد آنها تاثیری جدی بر جا خواهد گذاشت.
کاهش قیمت نفت و تغییر در محاسبات جهانی
همانطور که گفته شد، تا هفته گذشته تقریبا اکثر رهبران و سازمان های بزرگ جهانی مطمئن بودند که تنش در سرزمین های اشغالی می تواند تاثیری جدی بر روند عرضه جهانی نفت و قیمت آن بر جای بگذارد. اما روز چهارشنبه هفته گذشته (۱۷ آبان ماه) بازارهای جهانی شاهد رخدادی عجیب بودند که نشان داد دستکم در کوتاه مدت، محاسبات جهانی در خصوص روند قیمت نفت اشتباه بوده است.
قیمت نفت در روز چهارشنبه به کف دو ماهه خود سقوط کرده و به عنوان مثال، هر بشکه نفت دریای برنت با ۲.۰۷ دلار کاهش به ۷۹.۵۴ دلار در هر بشکه رسید. نفت وست تگزاس نیز با کاهش قیمت ۲.۶ درصدی خود به ۷۵.۳۳ دلار در هر بشکه رسید که کف قیمت بنچمارک وست تگزاس از اواسط ماه جولای به این سو محسوب می شود.
اما سوال اینجاست که علیرغم هشدارهای جهانی در خصوص افزایش نسبتا قطعی قیمت نفت، چرا می بایست شاهد معکوس شدن روند آن در بازارهای جهانی باشیم؟ در ادامه به دلایل احتمالی این رخداد اشاره خواهیم کرد:
عدم رشد چشمگیر تقاضای نفتی در چین: میزان تقاضای هند و چین به عنوان دو مصرف کننده بزرگ نفتی جهان، همواره یکی از فاکتورهای مهم در تعیین روند قیمت طلای سیاه محسوب می شود. اگرچه صندوق بین المللی پول هفته گذشته با انتشار تازه ترین گزارش خود در خصوص روند اقتصاد جهانی تایید کرد که میزان پیش بینی خود از رشد اقتصادی چین را به ۵ درصد برای سال جاری میلادی افزایش داده و از سوی دیگر نیز، آمارهای نفتی نشان دهنده افزایش واردات نفتی چین در ماه اکتبر است؛ اما حقیقت امر این است که اقتصاد چین هنوز با دوران اوج خود فاصله زیادی داشته و در حال حاضر نمی توان شاهد جهش در حجم خرید نفتی چین در سطح جهانی بود.
همچنین، میزان واردات نفتی چین کاملا به میزان تقاضا برای کالاهای تولید این کشور در بازارهای جهانی بستگی دارد که عمده آنها مر بوط به بازارهای اروپا و آمریکا می شود. در حالیکه اقتصاد اروپا همچنان با مشکلات اولیه خود در خصوص مبارزه با تورم و رکود دست و کنجه نرم می کند؛ در آمریکا نیز وضعیت چندان بهتر نبوده و از سوی دیگر، افزایش دامنه جنگ تجاری میان پکن و واشنگتن نیز منجر به ایجاد محدودیت های فراوان برای صادرات کالاهای چینی به ایالات متحده شده است. پس با این حساب، همچنان نمی توان بازار تغییر بزرگی در رشد تقاضا برای محصولات چینی در سطح جهانی را متصور شد که همین امر منجر به ایجاد عدم کشش کافی در بازار نفت چینی شود.
عدم کاهش چشمگیر صادرات نفتی اوپک: موضوع دیگر تعیین کننده در قیمت نفت، میزان صادرات اوپک است که از آوریل ۲۰۲۳ اعلام کرد که میزان صادرات نفتی خود را در راستای سیاست تنظیم گری قیمت در بازار، به میزان دو میلیون بشکه در روز کاهش خواهد داد.
با اینحال، آمارهای اعلامی «گلدمن ساکس» نشان می دهد که تنها ۶۰۰ هزار بشکه از میزان صادرات اوپک کاسته شده و اختلاف بسیاری زیادی با هدفگذاری این سازمان در صادرات نفتی خود دارد. همچنین «نیکلای شولگینوف» وزیر نفت روسیه نیز روز پنجشنبه هفته گذشته در مصاحبه با خبرگزاری اینترفکس این کشور اعلام کرد که مسکو قصد دارد ممنوعیت صادرات گازوئیل خود را بر دارد؛ موضوعی که شوک بزرگی به بازار نفت جهانی وارد آورده و قیمت نفت را نیز کاهش داد.
سیاست خارجی منطقی و هوشمندانه ایران در قبال غزه: اما مهمترین موضوعی که منجر به عدم تغییر جدی در شاخص احساسات بازار و عدم رشد انتظار تورمی برای قیمت نفت در سطح جهانی طی روزهای گذشته نشد؛ رفتار ایران و گروه های بزرگ منطقه از جمله حزب الله لبنان در قبال جنگ غزه بوده است. علیرغم انتظار بسیاری از محافل سیاسی جهان برای واکنش احتمالی تند تهران در قبال موضوع غزه، جمهوری اسلامی ایران طی روزهای گذشته از جنگ علیرغم تلاش های مجدانه برای کاهش دامنه درگیری ها و حمایت از مبارزان فلسطینی، از هرگونه اقدام نظامی پرهیز نموده و ترجیح داد تا موضوع غزه را از طریق شرکت فعالانه در محافل مهم جهانی از جمله نشست سران اکو و رایزنی با کشورهای اسلامی منطقه در قالب مذاکرات دوجانبه و در سطح سازمان همکاری های اسلامی پیگیری نماید. اظهارات حضرت آیت الله خامنه ای رهبر انقلاب اسلامی مبنی بر رد هرگونه دست داشتن تهران در حمله حماس علیه اسرائیل نیز تله ایجاد شده از سوی تل آویو برای کشاندن پای ایران به درگیری در منطقه را کاملا خنثی کرد.
با اتخاذ این رویکرد، می توان گفت که بازارهای جهانی تقریبا مطمئن شده اند که دامنه جنگ غزه دستکم در کوتاه مدت به تمامی منطقه به ویژه کشورهای نفتی خاورمیانه سرایت نخواهد کرد. همین موضوع منجر به رفع سایه بحران از سر بازار جهانی انرژی شده و شوک های قیمتی ناشی از بحران غزه که بار دیگر نفت را به کانال ۹۰ دلاری کشیده بود؛ به تدریج از بین رفته و نهایتا قیمت نفت بار دیگر به کانال ۷۰- ۸۰ دلاری نرمال بازگشت.
نظر شما