بازار؛ گروه بین‌الملل؛ در میان گمانه زنی‌ها در مورد مذاکرات ایران و ایالات متحده، اخیراً صحبت‌های در مورد تأثیر لغو تحریم‌های آمریکا علیه ایران و ونزوئلا بر بازارهای جهانی نفت مطرح شده است.
در حالی که تهران افزایش صادرات نفت ایران و در نتیجه افزایش درآمد خود را اعلام می‌کند، مبادله زندانیان آمریکایی که برخی معتقدند به عنوان بخشی از توافق اعلام نشده با واشنگتن انجام شده است، منافعی بسیاری برای هر دو طرف به همراه دارد. باید توجه داشت که دولت جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا به دنبال دستیابی به دستاوردهای سریع و افزایش محبوبیت خود قبل از انتخابات ریاست جمهوری سال آینده (۲۰۲۴) است.
از سوی دیگر دولت بایدن از افزایش قیمت نفت به دلیل کاهش تولید اوپک پلاس هراس دارد. البته به باور برخی از کارشناسان توافق اخیر بین دو کشور منجر به تغییری در صادرات و درآمد نفت ایران نخواهد شد، زیرا صادرات پیش از اعلام این مبادله و در ماه آگوست شاهد افزایش قابل توجهی بوده است.
البته ایران نیز به این افزایش صادرات نیاز دارد، چون اقتصاد ایران با تعدادی از مسائل مانند نرخ تورم بالا و مشکلات اقتصادی مداوم مواجه بوده که عمدتاً ناشی از تأثیر تحریم‌های بین المللی است. بانک مرکزی گزارش کرده که میزان درآمد کشور از محل صادرات نفت و گاز در سال گذشته به بیش از ۵۵ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار رسیده که این میزان نسبت به دوره قبلی یعنی سال ۱۴۰۰، بیش از ۴۳ درصد افزایش را تجربه کرده است.
چالش‌های پیش روی ایران و ونزوئلا
لغو تحریم‌های آمریکا علیه ایران و ونزوئلا مستلزم تأیید کنگره آمریکا و کسب حمایت کافی از تصمیم رئیس‌جمهور جو بایدن است که یک راه‌حل پیچیده و کاری دشوار است که ریشه در نتیجه منافع متفاوت طرف‌های تصمیم‌گیر دارد. ایالات متحده همچنین به تایید سایر کشورهای تحریم کننده ایران نیاز دارد و در عین حال تهران باید با تمامی اعضای گروه ۱+۵ - پنج عضو دائم شورای امنیت (آمریکا، فرانسه، آلمان، روسیه و چین) مذاکره کند.
چالش دیگر این است که لغو تحریم‌ها به زمان و هزینه بیشتری برای بازسازی ظرفیت تولید ایران و ونزوئلا نیاز دارد. به عنوان مثال، ونزوئلا بین ۷ تا ۸ سال - حداقل با سرمایه گذاری به ارزش ۲۵۰ میلیارد دلار - نیاز دارد تا به سطح تولید سال ۱۹۹۷ بازگردد که معادل ۳.۵ میلیون بشکه در روز است تا به قله تاریخی ثبت شده در سال ۱۹۷۰ در ۳.۸ میلیون بشکه نزدیک شود.
اگرچه ایران ظرفیت فنی برای افزایش تولید به ۷ میلیون بشکه در روز را مشروط بر سرمایه گذاری در مدت دو تا سه سال را دارد، اما تنش‌های موجود با آمریکا هنوز هیچ نشانه‌ای از پیشرفت را نشان نمی‌دهد. احتمالا روابط نزدیک ایران و روسیه امکان دستیابی به توافق با آمریکا برای لغو تحریم‌ها را کاهش داده است. البته باید موقعیت ایران در ائتلاف اوپک پلاس نیز در نظر گرفته شود، زیرا پذیرش هرگونه محدودیت در تولید تا زمان بازگشت به سطح قبل از تحریم برای تهران دشوار است.
ایران در حال حاضر برای افزایش تولید و صادرات خود تلاش می‌کند و اگرچه لغو تحریم‌ها احتمالا این مراحل را تسریع کند، اما محدودیت‌های تولید اعمال شده بر اساس توافق ائتلاف اوپک پلاس، ممکن است باعث کندی تاثیر لغو تحریم‌ها علیه تهران شود
با توجه به تحریم‌های اعمال شده بر دو کشور ایران و ونزوئلا، هر یک عملکرد متفاوتی در مقابله با تحریم‌ها داشتند، زیرا ایران توانسته بود ثبات تولید خود را حفظ و نفت خام خود را به مصرف‌کنندگان جدید صادر کند. در حالی که ونزوئلا با آسیب‌های عمده به زیرساخت‌‍های خود مواجه شده است، از همین روی انتظار می‌رود که بهبود تولید نفت آن کند باشد.
در همین راستا و براساس برآوردهای صورت گرفته، لغو تحریم‌های ایران و ونزوئلا در کوتاه مدت تاثیر قابل توجهی بر بازار نفت نخواهد داشت. ایران در حال حاضر برای افزایش تولید و صادرات خود تلاش می‌کند و اگرچه لغو تحریم‌ها احتمالا این مراحل را تسریع کند، اما محدودیت‌های تولید اعمال شده بر اساس توافق ائتلاف اوپک پلاس، ممکن است باعث کندی تاثیر لغو تحریم‌ها علیه تهران شود. در مورد ونزوئلا نیز، با تحریم یا بدون تحریم، پتانسیل رشد محدودی برای تولید وجود دارد، به این معنی که تأثیر قابل توجهی بر بازارهای جهانی نفت نخواهد داشت، اما لغو تحریم‌ها ممکن است منجر به تثبیت بازار داخلی شود.
دلایل جایگزینی ایران و ونزوئلا
مهمترین دلیل در جایگزینی ایران و ونزوئلا، تغییر در انتظارات کوتاه‌مدت در مورد قیمت نفت است که ناشی از هراس کند شدن رشد اقتصاد جهانی، بهبود آهسته اقتصاد چین و همچنین رویدادهای ژئوپلیتیکی است. تفاوت در انتظارات بازار جهانی نفت در مورد قیمت نفت خام، بر انتظارات تقاضای آتی سایه می‌اندازد که بر برنامه ریزی استراتژیک تامین کنندگان و مصرف کنندگان تاثیر می‌گذارد.
در همین راستا، تولیدکنندگان نگران ثبات بازارهای جهانی نفت بودند، ائتلاف اوپک پلاس کاهش تولید نفت خام را تا پایان سال ۲۰۲۴ تمدید کرد. در عین حال، چشم مصرف کنندگان به اقداماتی برای حفظ قیمت نفت در سطوح پایین در بازه زمانی کوتاه مدت معطوف است و برخی از آنها برای تکمیل ذخایر نفت عجله دارند. با جنگ اوکراین و اعمال تحریم ها علیه مسکو که همزمان با تورم و افزایش تقاضا برای نفت سریعتر از حد انتظار پس از همه گیری ویروس کرونا بود، منجر به افزایش قیمت سوخت به سطوح تاریخی در سال گذشته شد.
با توجه به موارد فوق، بحران در بازارهای جهانی نفت باعث مذاکره در مورد کاهش تحریم‌ها علیه ونزوئلا و ایران شد. با این وجود، آمریکا نسبت به تجدیدنظر در تحریم‌های اعمال‌شده اکراه داشت، زیرا این موضوع نیاز به موافقت کنگره داشت، اما افزایش قیمت‌ها در ابتدای سال ۲۰۲۳ منجر به کاهش این فشارها و تحریم‌ها شد. این امر احتمال لغو تحریم‌ها علیه ایران و ونزوئلا را کاهش می‌دهد، اما این ایده همچنان وجود دارد و احتمال اینکه بازارهای جهانی نفت در معرض افزایش قیمت‌ها قرار بگیرند، وجود دارد.
عرضه کنندگان عمده نفت یعنی عربستان سعودی و روسیه تصمیم گرفته‌اند تا با هدف حمایت از قیمت‌های بالاتر، بازار جهانی نفت را تشنه‌تر کنند. بر همین اساس، ریاض اوایل ماه جاری، کاهش تولید ۱.۳ میلیون بشکه در روز را تا پایان سال تمدید و کاهش ذخایر جهانی را تسریع کرد. مسکو نیز اعلام کرد که از تلاش‌های اعضای ائتلاف اوپک پلاس برای رساندن قیمت جهانی نفت به ۱۰۰ دلار حمایت می‌کند و در همین جهت، صادرات نفت خود را طی ماه سپتامبر روزانه ۳۰۰ هزار بشکه کاهش می‌دهد. آژانس بین المللی انرژی (IEA) هفته پیش هشدار داد که کاهش مداوم عرضه توسط این دو رهبر اوپک پلاس باعث ایجاد «کمبود قابل توجه عرضه» می شود.
ارقام تولید نفت ایران و ونزوئلا
ونزوئلا دارای ذخایر نفتی بالغ بر ۳۰۳.۲ میلیارد بشکه در پایان سال گذشته (۲۰۲۲) بوده که بر اساس داده‌های اوپک، بزرگترین ذخایر نفت اثبات شده در جهان است. ایران همچنین دارای ذخایر ثابت شده نفتی بالغ بر ۲۰۸.۶ میلیارد بشکه است که نشان می‌دهد دو کشور پتانسیل کمک به آنها را برای تولید نفت با نرخ‌های بسیار بالاتر از سطح فعلی خود را دارند.
بر اساس آمار آرگوس مدیا، افزایش تولید نفت خام ایران به ۳.۲ میلیون بشکه در روز در ماه آگوست، افزایش ۶۰۰ هزار بشکه‌ای از ابتدای سال جاری (۲۰۲۳) را نشان می‌دهد. در واقع این آمار نیز بخشی از تفاهم گسترده‌تر بین ایران و ایالات متحده برای کاهش تنش‌ها هستند
با این حال، تولید نفت ونزوئلا در سال گذشته به میزان قابل توجهی کاهش یافت و به ۷۲۳ هزار بشکه در روز رسید، در حالی که در سال ۱۹۹۷ حدود ۳.۵۲ میلیون بشکه در روز بود. تولید نفت ایران نیز در سال گذشته کاهش یافت و به ۳.۸۲ میلیون بشکه در روز رسید که ۱.۰۳ میلیون بشکه در روز کمتر از تولید سال ۲۰۱۷ بود که به ۴.۸۵ میلیون بشکه در روز رسید و بالاترین سطح از دهه ۱۹۷۰ بود. بدون تردید، تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا دلیل اصلی کاهش قابل توجه تولید نفت در ایران و ونزوئلا است.
بر اساس داده های ردیابی نفتکش ورتکسا، ایران از آوریل تاکنون نزدیک به ۱.۳ میلیون بشکه در روز صادرات داشته که نشان دهنده افزایش بیش از ۵۰۰ هزار بشکه در روز نسبت به سال قبل است. بر اساس آمار آرگوس مدیا، افزایش تولید نفت خام ایران به ۳.۲ میلیون بشکه در روز در ماه آگوست، افزایش ۶۰۰ هزار بشکه‌ای از ابتدای سال جاری (۲۰۲۳) را نشان می‌دهد.
حداقل فعلاً دو طرف قبول دارند که بازگشت کامل به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ روی میز نیست و تا کنون، اولویت هر دو طرف کاهش تنش‌ها بین خود و خاورمیانه بوده است، تا درها برای احیای برنامه جامع اقدام مشترک در تاریخ بعدی گشوده شود. در مجموع، این توافق می‌تواند زمینه را برای همکاری‌های بیشتر ایران و ایالات متحده فراهم کند.
نظر شما