بازار؛ گروه استانها: در سال‌های گذشته کشورهایی مانند عراق، سوریه و افغانستان به‌عنوان بخشی از کشورهای هدف صادراتی ایران، با مشکلاتی چون جنگ‌های داخلی، حضور گروه‌های تروریستی و ناامنی مواجه بوده‌اند. این موضوع در کوتاه‌مدت برای برخی کالاهای ایرانی بستری برای حضور در بازار این کشورها را به وجود آورده و با توجه به تعطیلی بخش‌های مهمی از اقتصاد این کشورها، حتی شرایط را برای صادرات برخی مواد اولیه و مصرفی ایران به این کشورها فراهم کرده است.
به گزارش خبرنگار بازار؛ در بلندمدت اما درصورتی‌که امنیتی نسبی در این کشورها به وجود بیاید و میزان فعالیت‌های اقتصادی افزایش پیدا کند، ایران دیگر توان صادرات مواد اولیه به این کشورها نخواهد داشت و باید به سمت سرمایه‌گذاری مشترک یا صادرات کالاهایی باارزش افزوده بیشتر حرکت کند اتفاقی که از چند سال قبل در عراق آغازشده و می‌تواند به دیگر بازارهای هدف اقتصادی ایران نیز سرایت کند.
هم اکنون چین، ترکیه، قطر و پاکستان با همه توانمندی هایشان وارد ارتباط با افغانستان شده اند و این زنگ خطری برای ایران است.براساس آمارهای منتشرشده از سوی گمرک، مجموع تجارت بین ایران و افغانستان در طی چند سال گذشته با افت محسوس روبرو بوده است.
در دهه اخیر ایران یکی از مهمترین تأمین‌کنندگان اقلام موردنیاز افغانستان در حوزه‌های مختلف بوده و زمینه توسعه اقتصادی و صنعتی در افغانستان را مدنظر داشته است بااین‌حال حوزه‌هایی مانند معادن در این چند سال مغفول مانده که باید پتانسیل‌های فراوان همکاری‌های بالفعل در این حوزه برای آغاز همکاری‌های جدید موردتوجه قرار بگیرد.
وجود موانعی همچون نبود کانال‌های بانکی، هزینه‌های انتقال ارز، وجود تعرفه‌ها و ممنوعیت‌ها و مخصوصاً برخی مشکلات حمل‌ونقل قابل کتمان نیست.
بخش خصوصی ایران در عمده زمینه‌های صنعتی، معدنی و تجاری از نفت و گاز گرفته تا داروسازی و تجهیزات پزشکی، محصولات کشاورزی، مواد غذایی و نوشیدنی، مواد شوینده و بهداشتی، مصالح ساختمانی و همچنین در بخش‌های خدمات فنی و مهندسی و گردشگری توان همکاری دارد و از طرفی افغانستان نیز در خصوص صادرات برخی خشکبار، محصولات زراعی و کشاورزی و همچنین اقلام معدنی مانند سنگ مرمر، زغال‌سنگ، سنگ‌آهن و دیگر منابع معدنی در بازارهای ایران دارای ظرفیت‌های صادراتی قابل‌قبول است که تاکنون کمتر موردتوجه بوده است.
فعالان اقتصادی معتقدند که دید سنتی به حوزه تجارت با افغانستان سبب شده است تا کمتر به مسئله مراودات تجاری دوجانبه توجه شود، ازاین رو در حوزه واردات و حتی گزینه صادرات مجدد کمتر به سراغ ظرفیت‌های کشور همسایه رفته ایم.
بازاری که از دست می رود
رئیس اتاق مشترک ایران و افغانستان در گفت و گو با بازار اظهار می کند: در مورد روابط ایران و افغانستان در سال اول به قدرت رسیدن طالبان شاهد کاهش شدید صادرات به افغانستان بودیم.
محمود سیادت اذعان کرد: البته این روزها که شاهد قدرت طالبان بر مسند قدرت هستیم لذا شرایط رو به بهبود است و ما شاهد افزایش صادرات هستیم و نسبت به سال گذشته افزایش صادرات داشتیم.
وی با تاکید بر لزوم برنامه ریزی صحیح به منظور حفظ بازار افغانستان در راستای توسعه صادرات به این کشور اظهار کرد: اگر در حوزه صنایع تبدیلی تلاش بیشتری نکنیم، به احتمال زیاد از بازار افغانستان حذف خواهیم شد.
رئیس اتاق مشترک ایران و افغانستان: دولت طالبان تعرفه های واردات کالایی که مشابه آن در داخل این کشور تولید می‌شود را ۲ الی ۳ برابر افزایش داده است لذا بسیاری از کالاهای ایرانی توجیهی برای صادرات ندارد به همین منظور ما باید نیازهای جدیدی را در افغانستان کشف کنیم
وی اذعان کرد: باید به این نکته توجه نماییم که نوع کالا و خدمات قابل عرضه ما به افغانستان بایستی تغییر کند تا بتوانیم این بازار را حفظ کنیم.
وی خاطرنشان کرد: دولت طالبان تعرفه های واردات کالایی که مشابه آن در داخل این کشور تولید می‌شود را ۲ الی ۳ برابر افزایش داده است. لذا بسیاری از کالاهای ایرانی توجیهی برای صادرات ندارد. به همین منظور ما باید نیازهای جدیدی را در افغانستان کشف کنیم. همچنین باید بتوانیم با تکنولوژی بالا در حوزه صدور خدمات فنی و مهندسی، فرصت های جدیدی خلق نماییم.
رئیس اتاق مشترک ایران و افغانستان اظهار کرد: در شرایط فعلی چینی ها به شدت در افغانستان فعال هستند و افغانستان نیز به دنبال بازگشت سرمایه و سرمایه گذاران می باشد. حال با توجه به اینکه در حال حاضر شرایط افغانستان به لحاظ امنیتی مطلوب ارزیابی می‌شود، باید از این ظرفیت ها به نحو احسن استفاده کرد.
وی ادامه داد: بخش عمده ای از تجار افغانستانی در مشهد ساکن هستند و از حساب بانکی خود در ایران با شرکت‌های خراسانی مبادله اقتصادی دارند و هر چند که ما در این خصوص جلسات مختلفی با مسئولین کشور برگزار کردیم تا مبادلات ریالی با افغانستان از رفع تعهد ارزی مستثنی شود؛ اما بانک مرکزی تا امروز این بحث را نپذیرفته است.
مشکلات داخلی سد راه صادرکنندگان
امید مالکی یکی از فعالان حوزه صادرات و واردات نیز در این رابطه به بازار می گوید: بخشی از مشکلاتی که امروز صادرکنندگان برای صادرات کالا به افغانستان با آن درگیر هستند به مشکلات داخلی باز می گردد.
وی اذعان می کند: از آن جا که صادرات به افغانستان و کشورهای همسایه به طور ریالی انجام می‌شود، اما بانک مرکزی اصرار دارد که باید ارز حاصل از صادرات به صورت دلار به کشور برگردد و لذا همین موضوع یکی از مشکلات سد راه صادرات است.
وی می گوید: این مسئله سبب شده است تا صادرکنندگان با مشکلات زیادی روبه رو شوند و هزینه نهایی صادرات افزایش یابد. وی بیان می کند: البته مشکلات دیگری در حوزه زیر ساختی داریم که به وجود راه های ارتباطی و یا راه آهن بر می گردد.
وی اذعان می کند: درحوزه صادرات در زمینه حمل ونقل ریلی و زمینی نیازمند توسعه زیرساخت‌ها هستیم. اکنون مشکلات زیرساختی سبب شده است تا زمان رسیدن کالاها به مقصد طولانی شود. علاوه براین همین ضعف هم یکی از عوامل افزایش هزینه تمام شده کالاهای صادراتی شده است.
وی بیان می کند: به طور مثال اکنون شرکت‌هایی به حوزه تأمین واگن ورود کرده اند که با رقابت ناسالم و دلالی سبب شده اند کرایه واگن صادراتی به جای ۲۰۰ دلار به ۲ هزار دلار برسد. این مسئله تأثیر منفی بر صادرات خراسان رضوی می‌گذارد.
مالکی بیان می کند: در حوزه ترانزیت و حمل و نقل، به رغم وجود کنوانسیون های بین المللی، بار دیگر بارها تخلیه و بازرسی می شود که این مساله سبب تخریب محصولات، کالاها و زمان بر بودن فرآیند صادرات می شود و باید در راستای بهبود این وضعیت، راهکاری اندیشیده شود.
فرصت‌های همکاری دوجانبه
در همین باره رئیس سابق اتاق مشترک ایران و افغانستان شعبه خراسان رضوی نیز در گفت و گو با بازار اظهار می کند: افغانستان یک ظرفیت مغتنم برای اقتصاد استان ما به شمار می آید و بخشی از پتانسیل هایی که امروز در عرصه تولید و صادرات خراسان رضوی شکل گرفته، در پیوند با تعاملات تجاری و اقتصادی دو کشور است.
سید هادی نبی زاده می افزاید: فرصت‌های همکاری دوجانبه زیادی بین خراسان رضوی و افغانستان وجود دارد که باید با فعال سازی آن‌ها مبادلات تجاری را به سمت برد-برد سوق داد.
رئیس سابق اتاق مشترک ایران و افغانستان شعبه خراسان رضوی: اگرچه وضعیت اقتصادی داخلی افغانستان در کاهش صادرات به این کشور تأثیرگذار بوده؛ اما بخشی از آن‌هم به بی‌برنامگی خود ما برمی‌گردد لذا در سیاست‌گذاری‌ها باید به نزدیک کردن تراز تجاری دو کشور بیندیشیم
وی عنوان می کند: اگر چه اکنون در افغانستان نقدینگی چندانی موجود نیست؛ اما هنوز مصرف کننده است، بنابراین کشور ما نیز باید مانند کشورهایی چون ترکیه و پاکستان برنامه‌های زیرساختی برای رشد صادرات به این کشور داشته باشد
نبی زاده اذعان می کند: اگرچه وضعیت اقتصادی داخلی افغانستان در کاهش صادرات به این کشور تأثیرگذار بوده؛ اما بخشی از آن‌هم به بی‌برنامگی خود ما برمی‌گردد لذا در سیاست‌گذاری‌ها باید به نزدیک کردن تراز تجاری دو کشور بیندیشیم.
وی با تأکید بر اینکه زبان و مشترکات فرهنگی و مذهبی بین دو ملت ایران و افغانستان می‌تواند به بهبود روابط اقتصادی دو کشور کمک کند یادآور می‌شود: تا زمانی که بخش خصوصی ورود نکند و در تصمیم‌گیری‌های دولتی حضور نداشته باشد، کار به‌درستی انجام نخواهد شد.
وی بیان می کند: به عنوان مثال افغانستان در حوزه معادن مانند زغال سنگ دارای ذخایر غنی است که می‌توانیم با مراوده با این کشور زمینه‌های فراوری و صادرات دوباره این محصولات را فراهم کنیم.
وی بیان کرد: در حوزه ترانزیتی هم ظرفیت‌های خوبی برای توسعه همکاری‌ها بین دو کشور وجود دارد که باید برای فعال سازی آن برنامه ریزی کرد. وی ادامه داد: باتوجه به اینکه افغانستان به لحاظ برخورداری از ذخایر مس، سنگ آهن، منگنز و کرومیت قوی است و می‌تواند مکمل زنجیره معدنی باشد، در کنار آن خدمات فنی- مهندسی، صادرات برق، محصولات صنعتی و... نیز می‌توانیم از استان به این کشور داشته باشیم.
وی با بیان اینکه نگاه یک طرفه به بازار افغانستان تمام شده است، گفت: برای حفظ بازارهای صادراتی خودمان در افغانستان، باید به سمتی برویم که برخی کالاهای موردنیاز را به جای اینکه از کشورهایی که فاصله دوری با خراسان رضوی دارند از افغانستان وارد کنیم.
افزایش صادرات
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار خراسان رضوی با بیان اینکه مردم افغانستان به مواد غذایی ایران علاقمند هستند و مصرف آن‌ها در بین شأن رایج است و این فرصتی برای صادرکنندگان ایرانی است اظهار کرد: تلاش‌ها و طراحی‌های حوزه اقتصادی، بخش خصوصی و همیاری دستگاه‌های اجرایی امسال ما را به نقطه خوبی رسانده است.
ابوالفضل چمندی از مصالح ساختمانی و سیمان، میوه و تره بار و انواع فرآورده‌های نفتی به عنوان بیشترین کالاهای صادراتی از خراسان رضوی به مقاصدی همچون کشور افغانستان نام برد.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار خراسان رضوی: بازرگانان ما در کشور افغانستان فرصت‌های زیادی پیش روی خود دارند، در اکثر کالاها مانند مواد غذایی، مصالح ساختمانی، کالاهای فولادی، پتروشیمی و نفتی و در بسیاری از کالاهای ما صادرات به این کشور دارای مزیت است
وی اظهار کرد: با پیگیری استاندار خراسان رضوی و حوزه اقتصادی در استان خراسان رضوی چهار ماهه نخست سال جاری صادرات استان به کشورهای مختلف رشد چشمگیری داشته است.
چمندی بیان کرد: صادرات ایران به افغانستان با راه اندازی خط ریلی خواف-هرات سرعت بیشتری خواهد گرفت. تنها مسیر ریلی ایران-افغانستان تیرماه راه اندازی شد و صادرات ایران به افغانستان با این اتفاق تسهیل شده است.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار خراسان رضوی اعلام کرد: راه آهن خواف – هرات ظرفیت جابجایی سالانه ۶ میلیون تن بار را دارد و در صادرات استان به صورت جدی تأثیرگذار است.
وی این اتفاق را موجب ️گسترش بازار محصولات غذایی ساخت ایران در افغانستان دانست و گفت: بازرگانان ما در کشور افغانستان فرصت‌های زیادی پیش روی خود دارند، در اکثر کالاها مانند مواد غذایی، مصالح ساختمانی، کالاهای فولادی، پتروشیمی و نفتی و در بسیاری از کالاهای ما صادرات به این کشور دارای مزیت است.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار خراسان رضوی افزود: خط ریلی خواف-هرات برای ما از جهت افزایش سرعت انتقال کالاهای صادراتی مهم است؛ این خط در آینده ما را به کشور چین وصل خواهد کرد.
نظر شما