بازار؛ گروه بین‌الملل: اخیرا میعاد صالحی، مدیر عامل شرکت ملی راه آهن اعلام کرده که یک قطار ترانزیتی کانتینری شامل ۳۶ کانتینر برای اولین بار از مبدا روسیه به مقصد عربستان از مرز ریلی اینچه‌برون وارد کشور شده است که با توجه به توافق ایران و عربستان در ماه مارس برای رفع تنش‌های سیاسی می‌تواند مقدمه‌ای بر توسعه روابط ترانزیتی میان تهران و ریاض باشد.
در راستای تصمیم ایران برای تقویت مناسبات با همسایگان و کشورهای همسود، تقویت ترانزیت و فعال کردن کریدورهای جدید، این قطار با ۲۸ واگن برای اولین بار از مسیر ریلی شرق دریای خزر و از مبدا روسیه وارد مرز ریلی اینچه برون شد. این قطار ترانزیتی پس از انجام تشریفات گمرکی به سمت بندر عباس اعزام شد و سپس عازم جده شده است.
به تازگی پایگاه خبری اسپوتنیک اعلام کرده است که عربستان طی سال جاری میلادی یک کشور پیشرو در خرید غلات از این کشور بوده است. این در حالی است که عربستان با خاک نامرغوب و غیر حاصلخیز و محدودیت‌های بارش نیاز مبرمی به واردات محصولات کشاورزی خصوصا غلات دارد و بخش قابل توجهی از آن را از روسیه خریداری می‌کند که می‌تواند آن را از مسیر ایران دریافت کند
همچنین به تازگی پایگاه خبری اسپوتنیک اعلام کرده است که عربستان طی سال جاری میلادی یک کشور پیشرو در خرید غلات از این کشور بوده است. این در حالی است که عربستان با خاک نامرغوب و غیر حاصلخیز و محدودیت‌های بارش نیاز مبرمی به واردات محصولات کشاورزی خصوصا غلات دارد و بخش قابل توجهی از آن را از روسیه خریداری می‌کند و بنا به گفته سرگئی کوزلوف، سفیر روسیه در عربستان گردش مالی دو کشور در سال 2022 حدود 1 میلیارد و 750 میلیون دلار بوده است که بخش عمده‌ای از آن را غلات و سپس فرآورده‌های گوشتی تشکیل می‌داده است.
دسترسی کشورهای خلیج فارس یه قفقاز و روسیه
با توجه به مسیر ایمن و مقرون به صرفه دالان تجاری شمال-جنوب از مسیر ایران استفاده از این مسیر برای ارسال بارهای صادراتی مسکو به عربستان می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای در جایگاه ترانزیتی ایران در منطقه و تقویت روابط تجاری ایران و عربستان داشته باشد.
با استفاده از کریدور شمال-جنوب امکان کاهش چند روزه زمان تحویل فراهم شده است و میزان ارسال قطارهای کانتینری از ایستگاه‌های راه‌آهن اورال جنوبی (در روسیه) به سمت بندرعباس از طریق مرز ریلی اینچه برون و سرخس افزایش خواهد یافت و از طرف دیگر با کاهش تعرفه گمرکی، هزینه ارسال کالا از طریق کریدور شمال-جنوب تقریباً به نصف کاهش یافته است.
مسیرهای عبوری ایران در کریدور شمال–جنوب به عنوان یک راهگذر سهل الوصول و مقرون به صرفه برای اتصال کشورهای خلیج فارس به قفقاز ایمنی بالایی دارد و ایران باید با تکمیل بخش‌های مفقوده این کریدور خصوصا خطوط ریلی رشت-آستارا، چابهار –زاهدان و زاهدان - سرخس مانع حذف خود از لجستیک منطقه از طریق کریدورهای موازی چون ترانس کاسپین و یا ترکیه – عراق شود
ایمنی عبور از مسیرهای ترانزیتی ایران خصوصا در کریدور شمال–جنوب که مسیری سهل الوصول و مقرون به صرفه برای اتصال کشورهای خلیج فارس به آسیای میانه و قفقاز است بر کسی پوشیده نیست و در همین راستا انتظار می‌رود ایران به سهم خود در راستای تکمیل بخش‌های مفقوده این کریدور خصوصا خطوط ریلی رشت-آستارا، چابهار –زاهدان و زاهدان - سرخس اقدام عاجل را انجام داده تا کریدورهای موازی مانند ترانس کاسپین و یا ترکیه – عراق موجب دور زدن ایران از لجستیک منطقه نشوند.
اردیبهشت ماه نیز روسیه اعلام کرد ۱/۶ میلیارد یورو در گذرگاه ریلی شمال - جنوب سرمایه‌گذاری خواهد کرد. قرار است این خط آهن راهبردی در مدت ۴۸ ماه احداث شود. این خط آهن باید آستارا را به رشت متصل کند. کارشناسان اقتصادی هدفگذاری درآمدی این کریدور را پس از تکمیل تا 11 میلیارد دلار برآورد کرده‌اند.
ایران در حال حاضر ۴۷۰۰ کیلومتر مسیر تمام‌ریلی از روسیه به هند برای ترانزیت بار دارد که از مهر ۱۴۰۱ عملیاتی شده است که می‌تواند درآمد قابل توجهی از ترانزیت بار نصیب ایران کند و این دالان دارای دو مسیر ریلی آستارا- چابهار و اینچه برون - بندرعباس است که اولی نیازمند تکمیل راه آهن رشت- آستارا است. این کریدور، مسیر جاده‌ای و دریایی و ترکیبی هم دارد و با استقبال کشورهای منطقه مواجه شده است و می‌تواند نقش مهمی در روابط درون بریکس هم ایفا کند، خصوصا آن که ایران و عربستان هر دو در حال حاضر از اعضای بریکس و شانگهای هستند و احتمال افزایش تجارت میان آن‌ها قوت گرفته است.
پیش‌تر لیونید اسلوتسکی رئیس کمیته بین‌الملل دومای روسیه توافق ایران و عربستان را عامل پیشبرد طرح کریدور راهبردی شمال - جنوب و احیای اقتصاد منطقه عنوان کرده بود. در واقع طرح کریدور راهبردی بین المللی شمال- جنوب از اصلی‌ترین عوامل مثبت در تحقق توسعه و ثبات امنیتی در منطقه است
البته پیش‌تر لیونید اسلوتسکی رئیس کمیته بین‌الملل دومای روسیه توافق ایران و عربستان را عامل پیشبرد طرح کریدور راهبردی شمال - جنوب و احیای اقتصاد منطقه عنوان کرده بود. در واقع طرح کریدور راهبردی بین المللی شمال- جنوب از اصلی‌ترین عوامل مثبت در تحقق توسعه و ثبات امنیتی در منطقه است.
از طریق این کریدور، بندر عباس به مرکز تجمع میلیون‌ها کانتینر ارسالی از هند و پاکستان و منطقه خلیج فارس تبدیل می‌شود. این کریدور همچنین رسیدن این محموله‌ها را به مرزهای جمهوری آذربایجان و سپس ارسال آن به اروپا از طریق خاک روسیه و جمهوری آذربایجان فراهم می‌کند. این طرح عظیم بین المللی، نقطه عطفی در ساختار لجستیک، سیاسی و ثبات امنیتی در منطقه محسوب می‌شود.
این کریدور، می‌تواند دیپلماسی سیاسی ــ اقتصادی ایران در قفقاز را بیش از پیش فعال و نقش‌آفرین کند. تکمیل کریدور شمال-جنوب علاوه بر توسعه ترانزیت بین‌المللی و استفاده از ظرفیت‌های سرزمینی، یک منبع درآمد پایدار برای ایران است.
از چندی پیش محصولات استراتژیک روسیه به هند از طریق ایران به صورت تمام ریلی از شمال شرق روسیه وارد مرز سرخس می‌شود و از مرز سرخس تا بندرعباس (فاصله 1600 کیلومتری) ظرف مدت کمتر از ۳ روز طی شده و سپس با کشتی به هند حمل می‌شود. این مسیر تقریبا یک‌سوم مسیر قبلی است که از مسیر دریای سیاه از روسیه به هند طی می‌شد. زمان کوتاه‌تر از جهت سیر کالا از مبدأ به مقصد، درآمد ارزی برای ایران و سیادت سیاسی و امنیتی کشور از مزایای استفاده از این کریدور در ایران است.
در واقع جنگ کریدورها یکی از موضوعات بسیار مهم در دنیای امروزی است. ترکیه و عراق برای راه اندازی کریدوری به نام مسیر توسعه که بندر مرسین این کشور را به بندر فاو عراق به خلیج فارس متصل می کند به توافق و تفاهم رسیدند. راه اندازی این مسیر مساوی است با خروج ایران از مسیر تجاری ترکیه به امارات و خلیج فارس
در واقع جنگ کریدورها یکی از موضوعات بسیار مهم در دنیای امروزی است. ترکیه و عراق برای راه اندازی کریدوری به نام مسیر توسعه که بندر مرسین این کشور را به بندر فاو عراق به خلیج فارس متصل می کند به توافق و تفاهم رسیدند. راه اندازی این مسیر مساوی است با خروج ایران از مسیر تجاری ترکیه به امارات و خلیج فارس.
موقعیت مکانی ایران در جاده ابریشم کهن، به عنوان قدیمی‌ترین کریدور خشکی پایه جهان، جایگاه استراتژیکی به این کشور داده است. این کشور که از نظر موقعیت جغرافیایی در جنوب غربی آسیا و از نگاه غرب محور، در منطقه شکننده خاورمیانه واقع شده است، اتصال دهنده هند و روسیه از طریق کریدور شمال-جنوب، بخشی از مسیر تجاری آسیا-اروپا از طریق کریدور شرق - غرب یا جاده ابریشم نوین، نقطه ارتباطی آسیای مرکزی، قفقاز، ترکیه و اروپای غربی از طریق کریدور تراسیکا و همچنین پیونددهنده کشورهای آسیای مرکزی به دریاهای آزاد و خلیج فارس در توافق‌نامه عشق آباد محسوب می‌شود.
این در حالی است که اگر ایران بتواند به عنوان پل ارتباطی هند و روسیه تبادلات اقتصادی خود با این دو کشور را افزایش دهد، احتمالا قادر به متقاعد سازی هند برای خروج از کنش ذیل نظام تحریمی آمریکا درخصوص مجوزهای اوفک خواهد بود و مزیت راهبردی ایران به عنوان نقطه اتصال آسیا به اروپا در اجرای این هدف بسیار موثر خواهد بود.
در این زمینه اقداماتی طی سال‌های اخیر صورت گرفته که توسعه بندر چابهار، توسعه سواحل مکران و رسیدن کالاها از بنادر روسیه به خلیج‌فارس از طریق ایران که مسیر سفر را از ۴۵ روز فعلی به ۱۰ روز کاهش می‌دهد، از جمله کارهای در حال انجام است. مسیر ریلی روسیه- هند نیز در تیر ماه سال گذشته افتتاح شد که این مسیر با عبور بیش از ۳۰ قطار فله‌بر از مبدا روسیه به مقصد هند در پاییز ۱۴۰۱ و حمل‌ونقل حدود ۶۰ هزار تن بار ترانزیتی، تثبیت شد.
پیش‌بینی می‌شود با عملیاتی‌شدن این کریدور، ایران سالانه حدود ۲۰ میلیارد دلار درآمد از این مسیر ترانزیتی کسب کند. ظرفیت ترانزیت کریدور شمال- جنوب، ۳۰ میلیون تن در سال است اما در حال حاضر ایران از دو میلیون تن این ظرفیت بهره می‌برد. این کریدور ظرفیت ترانزیت حدود ۲۵۰ میلیارد دلار محصولات هندی و چینی و آسیای شرقی به مقصد اروپا در سال را دارد.
نتیجه
با توجه تحولات مثبت در روابط ایران و عربستان، نیاز عربستان به واردات محصولات کشاورزی از روسیه، مسیرهای عبوری از ایران در کریدور شمال-جنوب دالانی مطمئن برای ارسال کالاهای مورد نیاز عربستان از روسیه است که در نهایت افزایش تعامل اقتصادی ایران و عربستان به عنوان دو رقیب منطقه ای را در پی خواهد داشت تحقق این امر مستلزم تکمیل و توسعه خطوط ریلی در ایران خصوصا خط آهن رشت-آستارا است.
در دنیای جدید به لحاظ توسعه روابط تجاری ارتباط تهران به عنوان پایتخت با چهار نقطه شامل مکران، باب المندب، قفقاز و مدیترانه از اهمیت بسیار ویژه‌ای برخوردار است. جمهوری اسلامی ایران به دلیل داشتن زیرساخت‌های مناسب ریلی، موقعیت بسیال ایده‌آل ژئوپلتیکی و کریدورهای ترانزیتی در شاهراه کریدورهای ریلی و حلقه اتصال بین آسیا و اروپا قرار دارد و این ظرفیت مهم مورد توجه بسیاری از کشورها بخصوص کشورهای همسایه که منافع مشترک دارند گردیده است.
این موقعیت مهم ژئوپلتیک ایران به عنوان تنها راه مواصلاتی ریلی و آسان، توجه کشورهای حوزه خلیج فارس را نیز که از سال ها پیش در پی گسترش رشد جایگاه و ارتقاء اقتصادی و صادراتی خود بوده اند جلب کرده است. باید خاطرنشان کرد این موقعیت خاص، موجب تجارت کشورهای خلیج فارس خصوصا عربستان با شرق آسیا تا اروپا و آفریقا و آسیای مرکزی و روسیه شده و همچنین این کشور می‌تواند از مسیر ریلی ایران به هند دسترسی داشته باشد و از هزینه های صادراتی خود بکاهد.
نظر شما