بازار؛ گروه بین الملل: شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا اخیرا مقاله ای با قلم «حمزه حداد» با عنوان «فرصتی طلایی: چگونه عراق می تواند از آرامش منطقه ای بهره مند شود؟» منتشرنموده است. ترجمه متن مقاله در ادامه می آید.
در طی دهه اخیر عراق در آتش تنش میان دو همسایه - ایران و عربستان سعودی - گرفتار شده بود اما به دنبال گرم شدن اخیر روابط تهران و ریاض - که بغداد به تسهیل آن کمک کرد - اکنون یکی از ذینفعان اصلی آرامش منطقه است.
پس از یک دهه دوقطبی‌سازی شدید، بازیگران کلیدی منطقه‌ای اکنون بیشتر بر رونق اقتصادی متمرکز شده‌اند تا به دست آوردن دست برتر ژئوپلیتیکی که می‌تواند منافع مستقیمی برای عراق به همراه داشته باشد. در این زمینه نخست وزیر عراق، «محمد السودانی» در حال تقویت روابط با اعضای شورای همکاری خلیج فارس (GCC) است. کشورهای اروپایی پس از سال ها تلاش برای ایجاد ثبات در عراق پس از تهاجم سال ۲۰۰۳، باید فعالانه از این تحولات حمایت کنند.
کشورهای عرب خلیج فارس سال‌هاست که نسبت به عراق خصومت نشان داده‌اند و سیاستمداران شیعه عراق از جمله نخست‌وزیر آن را نمایندگان ایران می‌دانند. هنگامی که سودانی برای اولین بار در اکتبر ۲۰۲۲ قدرت را به دست گرفت، پایتخت های شورای همکاری خلیج فارس او را متحد قوی با «نوری المالکی»، نخست وزیر سابق عراق و به تبع آن، ایران می دانستند.
در واقع سطح کنترل ایران بر ساختارهای سیاسی عراق پیچیده است و بسته به نهاد، موضوع و موقعیت جغرافیایی متفاوت است. با این حال عراقی ها به سختی آموخته اند که این ارتباط فرضی با ایران بر سیاست خارجی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در قبال بغداد تأثیر می گذارد.
سیاستمداران عراقی مدت‌هاست درک کرده‌اند که روابط این کشور با جهان عرب تنها در صورتی بهبود می‌یابد که همسایگانش تنش‌ها را با ایران کاهش دهند
سیاستمداران عراقی مدت‌هاست درک کرده‌اند که روابط این کشور با جهان عرب تنها در صورتی بهبود می‌یابد که همسایگانش تنش‌ها را با ایران کاهش دهند. به همین دلیل است که بغداد از فرصت استفاده کرد و این پیوندها را به یک دارایی تبدیل کرد و در گفتگوهای پشت سر هم بین ایران و عربستان سعودی در سال‌های گذشته میانجی گری کرد، که به موفقیت دیپلماتیکی که در اوایل سال جاری در چین اعلام شد، به اوج رسید.
سیاستمداران عراق پس از سال ۲۰۰۳ اغلب تلاش کرده اند روابط قوی‌تری با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس را تقویت کنند و به دنبال استفاده از ثروت اقتصادی منطقه برای کمک به ثبات کشور باشند. برخی از تحلیلگران همچنین از این ایده دفاع کرده اند که کشورهای شورای همکاری خلیج فارس باید روابط خود را با بغداد تقویت کنند تا نفوذ ایران را خنثی کنند.
با توجه به روابط سودانی با ایران، ممکن است تعجب برانگیز باشد که وی برای روابط نزدیکتر با کشورهای حاشیه خلیج فارس تلاش می کند. اما او نخست وزیر ائتلاف بزرگی از احزاب قدرتمند است که همگی روابط خوبی با ایران دارند.
تنوع بخشیدن به روابط و ورود به خلیج فارس نه تنها او را در ائتلاف خود قدرتمند می کند، بلکه موقعیت گسترده تر او را با تامین منافع اقتصادی برای کشور تقویت می کند. عراق به وضوح از اینکه به عنوان میدان نبرد برای جنگ نیابتی بین کشورهای منطقه استفاده نمی شود، سود می برد.
بر این اساس سودانی در اجلاس سران اتحادیه عرب در سال ۲۰۲۳ در عربستان سعودی شرکت کرد، وظیفه ای که معمولاً رئیس جمهور عراق بر عهده می گیرد. سودانی همچنین متعهد شد که در سال ۲۰۲۵ میزبان اتحادیه عرب در بغداد باشد و پیامی واضح از تعهد به جهان عرب گسترده تر ارسال کند.
نظام سیاسی عراق که دو دهه است برقرار است، مقاومت خود را در برابر بحران‌های بزرگی مانند تروریسم، جنبش‌های تجزیه طلبانه و اعتراضات گسترده نشان داده است. به نظر می رسد کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بالاخره اذعان کرده اند که با وجود چالش های فراوان، این سیستم حداقل در آینده ای نزدیک از بین نخواهد رفت.
انتقال نسلی قدرت در عربستان سعودی، رهبران و جوان‌تر با ایده‌ها و اولویت‌های سیاسی جدید جایگزین کرده است. با افزایش جمعیت عربستان سعودی، رهبران نگران رفاه اقتصادی شهروندان خود در جهان متحول و کمتر متکی به نفت هستند. ولیعهد سعودی محمد بن سلمان می‌خواهد بر اصلاحات داخلی تمرکز کند که بی‌ثباتی منطقه‌ای در کشورهایی مانند عراق و یمن می‌تواند آن را پیچیده‌تر کند، به‌ویژه با توجه به این تصور که ایالات متحده دیگر امنیت پادشاهی را تضمین نخواهد کرد زیرا این کشور به همکاری با روسیه ادامه می‌دهد.
رهبران کشورهای حاشیه خلیج فارس نگران رفاه اقتصادی شهروندان خود در جهان متحول و کمتر متکی به نفت هستند
یکی از دلایل مهم دسترسی مداوم بغداد به عربستان سعودی، نیاز عراق به سرمایه گذاری عربی است از جمله برای کمک به کاهش وابستگی آن به ایران و ترکیه. تجارت بین ترکیه و عراق اکنون به رقم بی سابقه ۲۰ میلیارد دلار رسیده است. در همین حال علیرغم تحریم های ایالات متحده آمریکا، عراق دومین شریک تجاری ایران است که در سال ۲۰۲۲ ۸.۹ میلیارد دلار از ایران کالا وارد کرده است. عراق از تنوع بخشیدن به شرکای تجاری خود به ویژه در بخش انرژی سود خواهد برد.
در حال حاضر عراق برای تولید برق خود از ایران گاز می خرد. به دلیل تحریم های آمریکا، عراق پول گاز ایران را در حسابی در بانک تجارت دولتی عراق پرداخت می کند. ایران اما به دلیل قوانین آمریکا نمی تواند به این پول به دلار آمریکا دسترسی داشته باشد. این امر منجر به اختلافات بین ایران و عراق شده است و تهران مرتباً صادرات گاز به عراق را قطع می کند که منجر به کمبود ساعت های طولانی برق در ماه های گرم تابستان می شود.
در ماه ژوئیه، عراق قراردادی ۲۷ میلیارد دلاری با شرکت توتال انرژی فرانسه امضا کرد که تولید نفت داخلی را افزایش می‌دهد و گازی را که به صورت بیهوده سوزانده می‌شود، افزایش می‌دهد و در نتیجه اتکای عراق به گاز ایران را کاهش می‌دهد.
کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نیز پول خود را در عراق سرمایه گذاری می کنند. به عنوان مثال عربستان سعودی و امارات اخیراً ۶ میلیارد دلار برای سرمایه گذاری در این کشور اختصاص دادند. چنین سرمایه‌گذاری‌هایی چه در بخش خرده‌فروشی، گردشگری یا انرژی احتمالاً با توسعه روابط کشورهای شورای همکاری خلیج فارس با سیاستمداران عراقی رشد خواهند کرد. برای دولت عراق این مهم می تواند به رفع نیازهای اقتصادی فوری - و اغلب بی ثبات کننده - مانند ایجاد مشاغل کافی و خدمات دولتی برای جمعیت جوان کمک کند.
روابط جدید همچنین فرصت هایی را برای اروپایی ها فراهم می کند که باید از آن به عنوان راهی مهم برای کمک به ثبات کشور عراق استقبال کنند. کشورهای اروپایی اکنون باید تقویت روابط بین شورای همکاری خلیج فارس و عراق را تشویق و از آن حمایت کنند تا تعامل خود را با سایر حوزه های کلیدی از جمله همکاری های امنیتی و آب و هوایی گسترش دهند.
اروپایی‌ها به‌جای تلقی این موضوع به‌عنوان وسیله‌ای برای کاهش نفوذ تهران، باید از فرصت‌هایی برای جذب ایران به چارچوب‌های منطقه‌ای همکاری‌ای که به تقویت تنش‌زدایی گسترده‌تر منطقه‌ای کمک می‌کند و به چالش‌های مشترک فوری مانند چالش‌های ناشی از تغییرات آب‌وهوایی کمک می‌کند، استقبال کنند.
عراق باید به برقراری توازن دقیق روابط با همسایگان خود ادامه دهد حتی در شرایطی که روابط ایران و عربستان سعودی گرم می شوند. این مهم کار آسانی نخواهد بود. باید گفت عراق موقعیت بهتری برای مقابله با چالش های داخلی خود و کاهش تأثیر فشارهای خارجی خواهد داشت.
نظر شما