سازمان همکاری شانگهای و خیز به سیستم چندقطبی؛ اهمیت عضویت ایران

بازار؛ گروه بین الملل: وبسایت «Responsible Statecraft» وابسته به اندیشکده کوئینسی در تحلیلی به قلم «سارنگ شیدور» با عنوان «سازمان همکاری شانگهای و طفره رفتن از موضوعات غربی به نفع سیستم چندقطبی» به بررسی پذیرش عضویت ایران در سازمان شانگهای می پردازد. ترجمه متن مقاله در ادامه می آید.

سازمان همکاری شانگهای در آخرین اجلاس سران خود که به صورت مجازی برگزار شد، بر چندقطبی بودن و حاکمیت تاکید کرد و ایران را به عنوان عضو دائم خود پذیرفت. با عضویت ایران این سازمان مهم منطقه ای دارای ۹ عضو (کشور مستقل) بوده که شامل مجموعه موسس چین، روسیه، قزاقستان، ازبکستان، قرقیزستان بوده و تاجیکستان و هند و پاکستان در سال ۲۰۱۷ به آن ملحق شدند. بلاروس نیز در سال آینده به آن ملحق خواهد شد.

برای اولین بار بود که هند میزبان اجلاس سازمان همکاری شانگهای بود اما دهلی نو بنا به دلایلی که مبهم باقی ماند تصمیم گرفت این رویداد را به صورت مجازی برگزار کند. رهبران در سخنرانی های خود برنامه های ملی مربوطه خود را پیش بردند. برای مثال «ولادیمیر پوتین» ادعا کرد که پس از کودتا همچنان کنترل خود را حفظ کرده است و از رهبران سازمان همکاری شانگهای که در طول ناآرامی ها از او حمایت کردند، تشکر کرد.

اما در بیانیه مشترک (اعلامیه دهلی نو)، رهبران به نظم جهانی که با «سیستم چند قطبی قوی‌تر، افزایش پیوستگی و وابستگی متقابل» مشخص می‌شود، توجه کردند و متعهد شدند که «تعهد به شکل‌گیری نظم جهانی چند قطبی» دارند. بنابراین، سیستم چند قطبی هم به عنوان یک روند و هم به عنوان هدفی ترجیحی نظم جهانی اصلاح شده در نظر گرفته شد. این کشورها همچنین اصول حاکمیت و عدم مداخله در امور داخلی کشورها را تایید کردند و به دنبال اجرای پایدار توافق برجام با ایران بودند که ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد.

دولت‌ها همچنین سیاستی را تأیید کردند که رویکردهای بلوکی، ایدئولوژیک و تقابلی برای رسیدگی به مشکلات توسعه بین‌المللی و منطقه‌ای، مقابله با چالش‌ها و تهدیدهای امنیتی سنتی و غیرسنتی را حذف می‌کند. دلارزدایی و مخالفت با تحریم های یکجانبه نیز در این بیانیه ذکر شده است.

هند از پاراگراف توسعه اقتصادی دور ماند زیرا دهلی نو با طرح یک کمربند یک جاده چین مخالفت می‌کند، زیرا این طرح در بخش مورد ادعای هندی‌ها از کشمیر که پاکستان در حال حاضر کنترل دارد، نفوذ می‌کند. مبارزه با تروریسم، جدایی طلبی و افراط گرایی، هدف اساسی سازمان همکاری شانگهای، بیانیه جداگانه خود را داشت.

در بیانیه شانگهای هیچ اشاره ای به «نظم بین المللی مبتنی بر قوانین» یا «هند-اقیانوس آرام آزاد و باز» وجود نداشت - دو عبارتی که در واشنگتن به یک شعار تبدیل شده اند و زمانی که ایالات متحده با متحدان آسیایی و شرکای نزدیک خود گرد هم می آیند حتما از آنها استفاده می کند

جای تعجب نیست که در این بیانیه هیچ اشاره ای به «نظم بین المللی مبتنی بر قوانین» یا «هند-اقیانوس آرام آزاد و باز» وجود نداشت - دو عبارتی که در واشنگتن به یک شعار تبدیل شده اند و زمانی که ایالات متحده با متحدان آسیایی و شرکای نزدیک خود گرد هم می آیند حتما از آنها استفاده می کند.

همچنین هیچ اشاره ای به جنگ اوکراین نشد. سکوت در برابر این درگیری بزرگ اروپایی با همه پیامدهای منفی آن برای نظام بین‌الملل برای اعضای سازمان همکاری شانگهای که همگی با قطعنامه‌های کلیدی مورد حمایت ایالات متحده در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مورد جنگ مخالفت کرده‌اند یا به آنها رای ممتنع داده اند، آسان بود.

در حالی که اوراسیا برای قرن ها یک واقعیت جغرافیایی بوده است، سازمان همکاری شانگهای به دنبال آن است که به آن هویت ژئوپلیتیکی بدهد

در حالی که اوراسیا برای قرن ها یک واقعیت جغرافیایی بوده است، سازمان همکاری شانگهای به دنبال آن است که به آن هویت ژئوپلیتیکی بدهد. هند-اقیانوس آرام به وضوح یک اصطلاح ساخته شده است، با هدف شامل کردن هند و حذف چین.

دهلی نو می خواهد در مورد چین با واشنگتن همسو شود، اما همچنین می خواهد سهام خود را در اوراسیا در حال ظهور حفظ کند که حاکمیت و ثبات رژیم را تایید می کند و به دنبال چندقطبی بودن است

حضور هند در هر دو گروه سازمان همکاری شانگهای و اتحاد چهار کشور نشان دهنده واقعیت های پیچیده تر است. دهلی نو می خواهد در مورد چین با واشنگتن همسو شود، اما همچنین می خواهد سهام خود را در اوراسیا در حال ظهور حفظ کند که حاکمیت و ثبات رژیم را تایید می کند و به دنبال چندقطبی بودن است. همه این موارداهداف دهلی نو هستند، حتی اگر به طور همزمان به دنبال محدود کردن رشد پکن باشد.

اما آیا عدم تمایل هند به برگزاری یک رویداد حضوری نشان دهنده کاهش اشتیاق برای سازمان همکاری شانگهای است؟ وزیر خارجه هند این موضوع را تکذیب کرد. ممکن است هند صرفاً می خواست از استقبال از «ولادیمیر پوتین» در دهلی پس از دیدار پرمخاطب نخست وزیرش از واشنگتن اجتناب کند.

پذیرش ایران گامی طبیعی برای سازمان همکاری شانگهای است که هسته مرکزی آن آسیای مرکزی است و به تدریج بخش‌هایی از جنوب آسیا و خاورمیانه را در بر می‌گیرد و جغرافیایی وسیع و پیوسته ایجاد می‌کند

پذیرش ایران گامی طبیعی برای سازمان همکاری شانگهای است که هسته مرکزی آن آسیای مرکزی است و به تدریج بخش‌هایی از جنوب آسیا و خاورمیانه را در بر می‌گیرد و جغرافیایی وسیع و پیوسته ایجاد می‌کند.

با این حال، تفاوت بین اعضای سازمان همکاری شانگهای (به ویژه بین هند و مشارکت عمیق چین و پاکستان) به دلیل سودمندی این گروه برای همه اعضای آن است. این مهم تضمین می کند که سازمان همکاری شانگهای ادامه خواهد داشت و حتی در آینده قابل پیش بینی به رشد خود ادامه می دهد.