بازار؛ گروه بین‌الملل: نشانه‌هایی از عادی‌سازی قریب الوقوع روابط مصر و ایران در حال افزایش است. آیت الله خامنه ای رهبر انقلاب اسلامی نیز در دیدار با سلطان عمان برای از سرگیری روابط با مصر تاکید کردند: ما از این موضع استقبال می‌کنیم و مشکلی در این زمینه نداریم. این سرآغاز رابطه با مصر پس از سال‌ها قطعی روابط است. پس از عربستان، مصر دومین کشور تاثیرگذار و بزرگ عربی در آفریقاست که با ایران وارد رابطه خواهد شد.
علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت ایران، یک روز پس از بیانات رهبر معظم انقلاب، با اعلام آمادگی کشور برای تقویت روابط با مصر، تاکید کرد که ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران، بر اهمیت اتخاذ تدابیر لازم در این زمینه از سوی وزارت امور خارجه تاکید کرد. پیش از بیان این اظهارات، یکی از نمایندگان مجلس ایران از احتمال بازگشایی سفارتخانه‌های ایران و مصر در قاهره و تهران در آینده نزدیک خبر داده بود.
در همین رابطه، در ماه می گذشته، روزنامه نشنال به نقل از مقامات مصری نوشت که قاهره و تهران قصد دارند طی ماه‌های آینده در چارچوب مسیر عادی‌سازی روابط پس از چندین دور گفت‌وگوهای دوجانبه در ماه‌های اخیر، با میانجیگری عمان و عراق، سفیران خود را تعیین کنند.
دلایل تمایل ایران و مصر برای عادی‌سازی
مصر برای دیدگاه ایران نسبت به تغییر شکل فضای ژئوپلیتیکی منطقه که مبتنی بر اولویت دادن به تضعیف نفوذ خارجی به ویژه نفوذ آمریکا و محدود کردن گسترش نفوذ اسرائیل در منطقه است، اهمیت قائل است. تهران معتقد است عادی‌سازی با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نگرانی‌های امنیتی کشورهای خلیج‌فارس را کاهش می‌دهد و در نتیجه توجیهات مداخله آمریکا و لزوم حضور نظامی این کشور در منطقه خلیج فارس را تضعیف می‌کند و همچنین از تمایل این کشورها به توسعه همکاری با اسرائیل می‌کاهد.
در این راستا، عربستان سعودی و ایران در مارس گذشته از احیای روابط میان خود پس از یک گسست ۶ ساله و تهدید ثبات و امنیت در خلیج فارس و دامن زدن به درگیری‌ها در خاورمیانه از یمن تا سوریه خبر داده بودند. اعلام این توافق با میانجیگری چین به دنبال چهار روز مذاکرات اعلام نشده قبلی در پکن بین مقامات ارشد امنیتی دو کشور انجام شد.
به نظر می‌رسد توسعه روابط با مصر، با در نظر گرفتن روند شتابان بازگشت روابط مصر و ترکیه، یک ضرورت ژئوپلیتیکی برای ایران است. چون این رابطه کارت‌های منطقه‌ای ترکیه را با توجه به تشدید رقابت ژئوپلیتیکی بین تهران و آنکارا تقویت می‌کند
در بیانیه‌ای که از سوی ایران، عربستان سعودی و چین منتشر شد، آمده است که تهران و ریاض «برای از سرگیری روابط دیپلماتیک بین خود و بازگشایی سفارت‌ها و نمایندگی‌های خود حداکثر ظرف مدت دو ماه» توافق کردند. این توافق شامل تاکید آنها بر احترام به حاکمیت کشورها و عدم مداخله در امور داخلی آنها است.
از همان زمان، گام‌های جدی برای عادی‌سازی روابط بین آنها سرعت گرفت و ایران در هفته اول ژوئن سفارت خود را در عربستان سعودی افتتاح و شاهزاده فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی، چند روز پیش برای آماده‌سازی بازگشایی سفارت عربستان به تهران سفر کرد. این اولین سفر وزیر خارجه عربستان سعودی به ایران پس از ۱۰ سال است.
از سوی دیگر، به باور کارشناسان چشم‌انداز ایران بر این اساس استوار بوده که عادی سازی با مصر چالشی برای گسترش نفوذ اسرائیل در محور شام است. به نظر می‌رسد توسعه روابط با مصر، با در نظر گرفتن روند شتابان بازگشت روابط مصر و ترکیه، یک ضرورت ژئوپلیتیکی برای ایران است. چون این رابطه کارت‌های منطقه‌ای ترکیه را با توجه به تشدید رقابت ژئوپلیتیکی بین تهران و آنکارا تقویت می‌کند.
علیرغم استقبال رسمی ایران، قاهره هیچ واکنش رسمی به این موضوع نشان نداد و در واقع در بیانیه پایانی که پس از سفر سلطان هیثم بن طارق به قاهره منتشر شد، موضوع میانجیگری عمان بین مصر و ایران مطرح نشد و تنها در مورد روابط دوجانبه با سلطان نشین عمان صحبت شد. باوجود سکوت دیپلماتیک، دولت مصر در مارس گذشته اعلام کرده بود که به گردشگران ایرانی اجازه می‌دهد تا برای اولین بار در ده سال گذشته سفر خود را به مصر از سر بگیرند. حمایت از شرکت‌های گردشگری، به عنوان بخشی از اقدامات اعلام شده توسط دولت مصر برای احیای این بخش است.
کارشناسان، معتقدند که قاهره همچنان در مرحله بررسی موضع ایران در قبال کشورهای منطقه و پیامدهای توافق ایران و عربستان سعودی در خصوص احیای کامل روابط دیپلماتیک و سیاسی است. مصر در سال‌های گذشته به سیاست عدم تنش منطقه‌ای با ایران پایبند بوده و نسبت به تلاش‌های عربستان سعودی برای گسترش رویارویی با تهران احتیاط دارد. البته قاهره در حال حاضر از یک مزیت ژئوپلیتیکی برخوردار نیست که بتواند امتیازات مهمی را از تهران بگیرد، به ویژه پس از اینکه عربستان سعودی و امارات قبل از آن، هرکدام به طور جداگانه در مسیر عادی سازی با ایران حرکت کردند و محور عربی فرصت اتخاذ رویکرد مشترک در قبال ایران را از دست داد.
با توجه به وابستگی مصر به منابع مالی خلیج فارس، قاهره با ایجاد فضایی مناسب برای اهداف اقتصادی کشورهای حاشیه خلیج فارس برای کاهش تنش‌های منطقه‌ای هماهنگ‌تر خواهد بود و همانطور که روند بهبود روابط عربستان و امارات با ترکیه و قطر باعث شد مصر در مسیری مشابه حرکت کند، به نظر می‌رسد در رابطه با ایران نیز موضوع تا حدودی مشابه باشد.
اگرچه روابط تجاری مصر با تهران در نتیجه تحریم‌های آمریکا علیه تهران مشکل‌ساز است، اما قاهره ممکن است بتواند به برخی دستاوردهای اقتصادی، حتی به‌طور غیرمستقیم، دست یابد، مثلاً با همکاری دوجانبه می توانند در بازار عراق همکاری داشته باشند
کاهش تنش‌های منطقه‌ای به طور کلی می‌تواند به دستیابی به برخی منافع اقتصادی برای طرف مصری که از بدتر شدن شرایط اقتصادی رنج می‌برد، کمک کند. تقویت روابط مصر با قطر و ترکیه باعث جذب سرمایه گذاری و تامین مالی قطری در بازار مصر، بهره‌مندی از واردات ارزان ترکیه به دلیل ضعف لیر ترکیه و همچنین بهره‌مندی از افزایش جریان گردشگری از ترکیه می‌شود.
اگرچه روابط تجاری مصر با تهران در نتیجه تحریم‌های آمریکا علیه تهران مشکل‌ساز است، اما قاهره ممکن است بتواند به برخی دستاوردهای اقتصادی، حتی به‌طور غیرمستقیم، دست یابد، مثلاً با همکاری دوجانبه می توانند در بازار عراق همکاری داشته باشند.
از سوی دیگر، اقتصاد ایران به دلیل شرایط ناشی از تحریم‌های آمریکا و تلاش‌های بین المللی برای تحمیل انزوای بیشتر بر آن، در معرض آسیب قرار دارد. بنابراین، تهران محاسبه می‌کند که روند تنظیم مجدد روابط با همسایگان عرب خود به کاهش اثرات انزوای بین‌المللی، به‌ویژه در مورد مصر که بازار بزرگی در خاورمیانه است، کمک خواهد کرد و این روند احتمالا به عنوان یک بازار عمل کند.
مسیر هموار مصر
بدون تردید کاهش تنش میان عربستان و امارات از یک سو و ایران از سوی دیگر، احتمال برقراری مجدد روابط مصر و ایران را افزایش می‌دهد. مصر به وضوح با عربستان سعودی و امارات متحده عربی همسو است و عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر نیز همین مسیر را طی کند.
تنش‌زدایی عربستان و ایران در سرتاسر منطقه طنین‌انداز شده و خوش‌بینی نسبت به آرام کردن درگیری‌های منطقه را ایجاد کرده که در دهه گذشته دیده نشده است. بنابراین، اگر ریاض بتواند روابط خود را با تهران عادی کند، هیچ مانعی برای سایر کشورهای عربی - مانند مصر - از انجام همین کار وجود ندارد.
مصر و ایران روابط مستحکمی با روسیه و چین دارند و از این رو فرصت‌های زیادی برای دستیابی به دستاوردهای سیاسی، اقتصادی و ژئواستراتژیک وجود دارد
در واقع، عادی سازی بین عربستان سعودی و ایران هرگونه اعتراض یا «وتوی خلیج فارس» را نسبت به عادی سازی روابط با تهران لغو می‌کند. این پیشرفت بالقوه توسط برخی عوامل ژئوپلیتیک دیگر مانند جنگ در اوکراین و همچنین نفوذ فزاینده مسکو و پکن در خاورمیانه پشتیبانی می‌شود. مصر و ایران روابط مستحکمی با روسیه و چین دارند و از این رو فرصت‌های زیادی برای دستیابی به دستاوردهای سیاسی، اقتصادی و ژئواستراتژیک وجود دارد.
ایران نیز خواهان بهبود روابط خود با کشورهای بیشتری در خاورمیانه است. از آنجایی که بهبود روابط با مصر به ایران کمک می‌کند تا انزوای نسبی خود را در منطقه کاهش دهد. روابط دوستانه با مصر احتمالا به ایرانی‌ها کمک کند تا با تلاش‌های آمریکا و اسرائیل برای متحد کردن اعراب علیه جمهوری اسلامی مقابله کنند.
نظر شما