بازار؛ گروه کشاورزی: در حالی که به گفته مسئولان سالانه بین ۱۲۵ تا ۱۳۰ میلیون تن انواع محصولات کشاورزی در کشور تولید می شود، و بخش قابل توجهی از آن تبدیل به ضایعات می گردد، بسیاری معتقدند بایستی برای اجتناب از ضایعات، بخشی از تولیدات فرآوری شده و با ارزش افزوده بالا راهی بازارهای صادراتی شود. به این ترتیب در طی سالهای اخیر در حوزه تولید میوه و سبزیجات خشک سرمایه گذاری های نسبی صورت گرفته و این محصولات به دیگر کشورها صادر می شود. با این وجود به نظر می رسد در شرایطی که می توان فرآورده های بسیاری از محصولات کشاورزی تهیه کرد و ضمن پوشش دادن بازار داخلی بخشی از آن را نیز به دیگر کشورها ارسال کرد، بیشترین رغبت برای تولید انواع میوه های خشک همچون قیسی، انجیر خشک و غیره است و به همین دلیل طی سال های اخیر تولید کننده های بسیاری در حوزه تولید ماشین آلات میوه خشک کن خانگی و صنعتی نیز اقدام به ارائه محصولاتی کرده اند. این امر خود در کنار عواملی همچون تمایل مصرف کننده هادر سراسر جهان به استفاده از میوه های خشک در بسته بندی و بدون دخالت دست، به خصوص در زمان شیوع بیماری کرونا باعث پویایی و رونق این صنعت که جزو زیرشاخه های بخش کشاورزی است شده است. به این ترتیب کشورهای مختلف تولید کننده انواع میوه ها سعی دارند با ارائه محصولات جدیدتر، با بسته بندی های نوین سهم بیشتری از بازار جهانی میوه خشک به خود اختصاص دهند. کشور ایران نیز در این میان به دلیل غنی بودن از نظر محصولات باغی همچون سیب، کیوی، انجیر، زردآلو، پرتقال، نارنگی و دیگر محصولات توانسته است در حوزه تولید انواع میوه خشک فعالیت داشته باشد و از این مسیر نیز تا حدودی ارز آوری داشته باشد.
سهم ایران از تولید جهانی میوه خشک
در واقع بر اساس آنچه از طریق سایت تحلیلی Statista و همچنین سازمان فائو اخیرا منتشر شده، در سال زراعی ۲۰۲۱-۲۰۲۲ در حوزه تولید میوه خشک ایران نیز صاحب جایگاه است. در بین تولید کننده برتر قرار دارد. در واقع بر اساس این گزارش، در مدت نامبرده ایران سهمی ۱۲ درصدی از بازار جهانی میوه خشک دارد. از سوی دیگر بر اساس این گزارش، ایالات متحده سهمی ۱۵ درصدی، ترکیه ۱۵ درصد، عربستان ۷ درصد و چین نیز سهمی ۶ درصدی از تولید جهانی انواع میوه های خشک دارد.
با این وجود تولید کنندگانی که در حوزه تولید میوه های خشک فعالیت دارند نیز همانند دیگر تولید کننده های بخش کشاورزی با چالش های بسیاری روبرو می شوند. به طوری که «محمد جواد نخعی» مدیر عامل یک شرکت تولیدی که به صورت تخصصی در حوزه تولید، بسته بندی و صادرات محصولاتی در حیطه آجیل، میوه خشک و سبزی خشک فعالیت دارد در خصوص اصلی ترین چالش هایی که در فرایند تولید با آن مواجه هستند به خبرنگار بازار می گوید: مانند بسیاری از صنایع دیگر، تامین مواد اولیه، اصلی ترین چالش و مانع کاری ما نیز محسوب می شود. از سوی دیگر در بحث بسته بندی نوسان قیمت ها بسیار زیاد است که روی قیمت مصرف کننده تاثیر زیادی می گذارد.
تولید کننده و صادر کننده میوه و سبزیجات خشک: اصلی ترین چالش تولید در این حوزه تامین جنس با کیفیت است به طوری که تامین میوه و سبزیجات تازه با کیفیت بالا و یکدست دشوار شده است
نخعی ادامه داد: در واقع تامین جنس با کیفیت سخت شده است به این معنا که با توجه به اینکه قیمت ها بالا رفته از آن طرف کیفیت جنس ها نیز پایین آمده و به اصطلاح جنس یکدست و سورت شده (جدا شده و طبقه بندی شده) به سختی پیدا می شود. به طوری که حتی در حوزه سبزی و میوه تازه نیز این کاهش کیفیت نسبت به سال قبل کاملا مشهود است.
سختی تامین ماده اولیه و بالا رفتن هزینه های تولید
نخعی خاطر نشان کرد: کاهش کیفیت مواد اولیه مصرفی ما روی کار تاثیر ویژه ای می گذارد به طوری که وقتی کیفیت پایین می آید مجبور هستیم میزان سورتی که برای تولید انجام می دهیم را افزایش بدهیم. وقتی میزان سورت زیاد می شود بهای تمام شده بالا می رود و به تبع برای مشتریان ما افزایش قیمت ها عجیب و باور نکردنی می شود.
او ادامه داد: در کنار این مساله قیمت مواد اولیه مصرفی برای بسته بندی همچون کارتن و لفاف و غیره نیز در حال افزایش است و این افزایش قیمت ها برای خریداران محصولات تولیدی ما مشکل ساز است.
بر اساس این گزارش، اگرچه ایران حدود ۱۲ درصد از بازار جهانی میوه خشک را به خود اختصاص داده است اما در حوزه صادرات این محصولات جایگاه چندانی ندارد. در واقع عمدتا به دلیل اینکه صادرات این محصولات به دیگر کشورها به صورت فله از ایران انجام می شود و در دیگر کشوها به خصوص ترکیه بسته بندی و راهی بازارهای جهانی می شود، لذا میزان صادرات این محصولات در آمارهای رسمی جهانی چندان قابل توجه نیست.
سایت آماری- تحلیلی Statista : در سال ۲۰۲۱-۲۰۲۲ از نظر ارزش صادراتی کشورهای ترکیه، تایلند و ایالات متحده در جایگاه اول تا سوم صادرات انواع میوه های خشک قرار دارند
در واقع بر اساس داده های آماری Statista و سازمان فائو در سال ۲۰۲۱-۲۰۲۲ نام ایران در بین ۱۰ صادر کننده برتر میوه خشک از نظر ارزش صادراتی نیست. بر اساس این گزارش در مدت نامبرده کشور ترکیه به عنون بزرگترین صادر کننده میوه خشک، صادراتی به ارزش حدود ۳۹۰ میلیون دلار انجام داده است و پس از آن نیز کشورهای تایلند و ایالات متحده در جایگاه دوم و سوم دنیا قرار دارد. از سوی دیگر کشورهای «چین، آلمان، شیلی، اسپانیا، ایتالیا، فرانسه و هلند» در رتبه های بعدی ارزش صادراتی میوه های خشک قرار دارد.
صادرات فله ای میوه خشک؛ پیامد منفی هزینه های بالای بسته بندی
بر اساس این گزارش در حالی تولید و صادر کننده های میوه خشک در ایران محصولات خود را به صورت فله به بازارهای صادراتی می فرستند، عمده دلیل آنها برای این کار بالا بودن هزینه های بسته بندی است. به طوری که نخعی در این خصوص ضمن تاکید بر اینکه طبیعی بودن اغلب محصولات تولیدی کشور در این حوزه مزیت رقابتی محصولات صادراتی ایران محسوب می شود و به خصوص برخی اقلام گیاهان دارویی مثل زیره به دلیل خودرو بودن و وحشی بودن در بازارهای جهانی مشتریان خاصی دارد، می گوید: با این وجود در بحث بسته بندی باز هم نسبت به رقبا ضعیف تر هستیم و هرچقدر روی بسته بندی کار می کنیم باز هم از کشور ترکیه عقب تر هستیم.
این تولید کننده و صادر کننده میوه و سبزی جات خشک ادامه می دهد: در حوزه بسته بندی ما ماشین آلات و لفاف های بسته بندی نداریم ضمن اینکه در این حوزه پشتیبانی هم نمی شویم. از سوی دیگر هزینه های بسته بندی در ایران بسیار بالا است چون مقوا و سلفون در ایران گران است و بابت هیچکدام یارانه ای داده نمی شود.
او می گوید: به این ترتیب هزینه صادرات بالا می رود و لذا ما جنس را به صورت فله ای به ترکیه می فرستیم و از آنجا بسته بندی شده راهی کشورهایی دیگر می شود. اما وقتی خود ما در کشور جنس را بسته بندی می کنیم و می فرستیم قیمت بالاتر می رود!
این تولید و صادر کننده میوه های خشک خاطر نشان کرد: به عنوان مثال در حوزه میوه خشک ما به دنبال این بودیم که فقط با بسته بندی و با برند ایرانی کالا به بازارهای جهانی ارسال کنیم و فله فروشی نداشته باشیم، اما دیدیم بسیاری از ایران به صورت فله ای و با قیمت پایین محصول می فرستند و ما از بازار عقب می ماندیم و به این ترتیب در این حوزه مجبور به فله فروشی شدیم.
تبریزی، تولید کننده و صادر کننده میوه های خشک: ترکیه از نظر بسته بندی بسیار پیشرفته استو لذا به این واسطه میوه خشک و دیگر محصولات کشاورری تولیدی را با ارزش افزوده بالاتری در بازارهای جهانی به فروش می رسانند
نخعی همچنین در خصوص آینده این حوزه کاری نیز اظهار داشت: اگر همه چیز خوب پیش برود بازار یکسری محصولات صادراتی به خصوص مثل میوه خشک روند صعودی دارد. اما تغییر آب و هوا و کمبود آب قطعا در ادامه مسیر باعث می شود کیفیت محصولات کاهشی باشد و نسبت به بقیه رقبا در بازارهای جهانی جا می مانیم.
ترکیه؛ اصلی ترین رقیب ایران در بازار جهانی میوه خشک
علی تبریزی دیگر تولید کننده و صادر کننده فعال در حوزه میوه های خشک ضمن تایید بالا بودن هزینه های بسته بندی و تمایل صادر کننده ها به ارسال فله ای محصولات برای جا نماندن از دیگر رقبای داخلی خود، در خصوص اصلی ترین رقبای ایران در بازارهای جهانی به خبرنگار بازار می گوید: تا جایی که بنده می دانم سهم ایران در بازار جهانی میوه خشک چندان زیاد نیست و در حوزه های مختلف رقبای متفاوتی دارد.
تبریزی افزود: به عنوان مثال در حوزه انجیر و برگه زردآلو (قیسی) کشور ترکیه اصلی ترین برای تولید و صادر کننده های ایران محسوب می شود. به خصوص اینکه این کشور از نظر بسته بندی بسیار پیشرفته است و لذا هر آنچه تولید می کند با بسته بندی هایی در سطح شاخص های جهانی و با ارزش افزوده بالا می فرستد.
وی همچنین در خصوص آنچه می توان برای صنعت میوه خشک ایران متصور شد نیز می گوید: در واقع یک مساله اساسی در این حوزه بحث تغییر اقلیم و تاثیری است که بر میزان تولیدات کشور می گذارد. به این معنا که موجود بودن انواع میوه خود مساله است با این وجود به نظر می رسد برای این حوزه کاری فعلا چشم انداز خوبی بتوان متصور شد.
نظر شما