ظرفیت تجاری ایران و نیکاراگوئه؛ از نفت تا گوشت| ضرورت حضور نظامی در کانال پاناما

بازار؛ گروه بین‌الملل: در چند سال گذشته شاهد پیروزی نامزدهای چپ در برزیل، کلمبیا، شیلی، پرو، بولیوی و هندوراس بوده‌ایم. اما روابط ایران تا حد زیادی فقط به ونزوئلا، کوبا و نیکاراگوئه محدود می‌شود. البته این رابطه جدیدی نیست، زیرا ونزوئلا به دلیل وسعت، موقعیت جغرافیایی آن در تقاطع دریای کارائیب با آمریکای مرکزی و جنوبی و منابع انرژی فراوان، مهمترین کشور در بین سه کشور محسوب می‌شود و روابط ایران با ونزوئلا در دهه اول قرن جاری، در دوران ریاست جمهوری هوگو چاوز، شتاب بیشتری گرفت.

صادرات ایران به ونزوئلا از زمان دولت نهم و دهم افزایش یافت و در سال ۹۲ به ۱۲۰ میلیون و ۶۲۶ هزار دلار رسید، ولی در دولت یازدهم مسیر کاهشی را در این امر شاهد بودیم تا جایی که در سال ۹۶ به ۳۶۳ هزار رسید، اما در سال پایانی دولت دوازدهم مجدداً به ۱۱۹ میلیون دلار رسید و در سال ۱۴۰۰ مجدداً با کاهش، ۲۳ میلیون دلار کالا صادر شد و در سال ۱۴۰۱ با رشد ۴۱۶ درصدی به بیش از ۱۱۸ میلیون دلار رسید.

همچنین، تا سال ۹۱ به صورت محدود اما سالانه کالای ایرانی به کوبا صادر می‌شد؛ اما از سال ۹۲ تا سال ۹۶ صادراتی به این کشور انجام نشده و فقط ۶۰ هزار دلار در سال ۹۷ صادرات صورت گرفته و مجدداً بعد از آن تا کنون صادراتی به کوبا اتفاق نیفتاده، اما واردات از کوبا که عمدتاً دارو و تجهیزات پزشکی است در سال‌های مختلف انجام شده که بالاترین میزان آن در ۱۲ سال گذشته در سال ۹۷ با ۶۰ هزار تن به ۲۱ میلیون و ۲۱۵ هزار دلار رسیده است.

تحقق رویای بولیوار

متأسفانه جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گونه واردات کالا و صادراتی (غیرنفتی) در یک دهه گذشته با نیکاراگوئه نداشته که احتمالا با سفر رئیس جمهور به این کشور شاهد آغاز تعامل تجاری با نیکاراگوئه باشیم. در چارچوب سیاست ورود یا توسعه روابط تجاری و اقتصادی دولت سیزدهم به بازارهای بکر و جدید، منطقه‌ای و بین‌المللی همراه با رویکرد چند جانبه گرایی، سفر رئیسی به آمریکای لاتین با برنامه‌ها و گفتگوهای مدنظر، می‌تواند علاوه بر دستاوردهای سیاسی، در توسعه روابط تجاری و اقتصادی و صادرات خدمات فنی و مهندسی نقش سازنده‌ای ایفا کند.

ایران دارای توسعه فناوری، صنعتی، تجاری بزرگی است که نیکاراگوئه می‌تواند از آن بهره‌مند شود. در مقابل، نیکاراگوئه نقش اساسی در منطقه آمریکای مرکزی دارد و به عنوان بستری برای صادرات محصولات، تبدیل به ویترینی برای محصولات ایرانی در کل منطقه آمریکای مرکزی است. این کشور همچنین نقش مهمی در دیپلماسی و ژئوپلیتیک دارد. اورتگا، رییس جمهور نیکارگوئه، در حال ایجاد اتحاد علیه ایالات متحده پس از حمله روسیه به اوکراین است. اما به دلیل مسائل لجستیکی، هزینه‌ها تاکنون تجارت دوجانبه زیاد توسعه نیافته است.

البته در سفر پیشین وزیر امور خارجه ایران قرارداد ساخت پالایشگاه در این کشور منعقد شد. به عنوان بخشی از قراردادهای امضا شده، ایران همچنین پشتیبانی فنی برای توسعه پالایشگاه نیکاراگوئه ارائه خواهد کرد. نیکاراگوئه دارای ذخایر هیدروکربنی قابل توجهی نیست. این یک پالایشگاه در ساحل اقیانوس آرام، نزدیک پورتو ساندینو - پورت ساندینو دارد. این پالایشگاه نیکاراگوئه‌ای توسط متخصصان ونزوئلایی در اقدامی همبستگی بین دو کشور و به عنوان بخشی از برنامه پتروکاریب رئیس جمهور هوگو چاوز ساخته شده است.

ایران دارای توسعه فناوری، صنعتی، تجاری بزرگی است که نیکاراگوئه می‌تواند از آن بهره‌مند شود. در مقابل، نیکاراگوئه نقش اساسی در منطقه آمریکای مرکزی دارد و به عنوان بستری برای صادرات محصولات، تبدیل به ویترینی برای محصولات ایرانی در کل منطقه آمریکای مرکزی است

پالایشگاه نیکاراگوئه El Supremo Sueño de Bolívar نامیده می‌شود و بخشی رویای بولیوار است که به انقلابی ونزوئلای قرن نوزدهمی اختصاص دارد که یک قیام مسلحانه موفق علیه استعمار اسپانیا را رهبری کرد و بخش های بزرگی از آمریکای جنوبی را در یک جمهوری ضد امپریالیستی متحد کرد. اصطلاح رویای بولیوار اشاره ای به طرحی است که در سال ۱۹۲۹ توسط آگوستو ساندینو، انقلابی نیکاراگوئه‌ای پیشنهاد شد، که رهبری یک جنگ چریکی علیه نیروهای آمریکایی که کشورش را به طور نظامی اشغال کرده بودند، انجام داد.

جنبش ساندینیستای نیکاراگوئه به نام ساندینو نامگذاری شد که در اوایل قرن بیستم از آمریکای لاتین خواست تا متحد شود و استعمارگران جدید ایالات متحده را بیرون کند، همانطور که آنها استعمارگران قبلی اسپانیا را بیرون رانده بودند. ایران متعهد به توسعه عملیات این پالایشگاه شده تا در عین حال روابط اقتصادی بین دو کشور را تقویت کند و همچنین این رویای آنها را محقق کند.

پتانسیل بالای روابط تجاری ایران و نیکاراگوئه

سال گذشته، ایران و نیکاراگوئه طرح همکاری جامعی امضا کرده‌اند. در واقع وجه اشتراک اصلی آنها این است که اعضای ابتکار کمربند و جاده چین هستند و در انجمن‌های گفتگوی BRI G۲G با یکدیگر ملاقات خواهند کرد و همچنین به شدت توسط ایالات متحده تحریم شده‌اند. ایران و نیکاراگوئه هر دو تحت تحریم‌های یکجانبه آمریکا قرار گرفته‌اند. تحریم های ایران در سال ۲۰۱۸ پس از خروج دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بین تهران و قدرت‌های جهانی تشدید شد. در سال ۱۹۸۵، رونالد ریگان، رئیس جمهور وقت ایالات متحده، تحریم‌هایی را علیه نیکاراگوئه اعمال و همه تجارت بین ایالات متحده و نیکاراگوئه را متوقف کرد. نیکاراگوئه می‌تواند تمام کشورهای منطقه آمریکای لاتین و آمریکای شمالی را تحت پوشش قرار دهد. از سوی دیگر اولین شریک تجاری نیکاراگوئه آمریکا است، هرچند روابط سیاسی خوبی میان دو کشور وجود ندارد.

ایران و نیکاراگوئه نیز علاقه مند به پیوستن به شبکه گسترده بریکس هستند تا در نظم نوین جهانی سهم داشته باشند. ایجاد یک بلوک با تولید ناخالص داخلی ۳۰ درصد جهان، بیش از ۵۰ درصد از جمعیت جهان و کنترل ۶۰ درصد از ذخایر گاز جهانی در راستای جهان چندقطبی است.

ایران و نیکاراگوئه فضای صنعتی یکسانی دارند و هر دو کشور در بخش انرژی مهم هستند. ایران چهارمین ذخایر بزرگ نفت و دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی در جهان را دارد، در حالی که نیکاراگوئه با سهم ۲۱ درصدی از انرژی‌های تجدیدپذیر و غیرهیدرولیکی پس از کاستاریکا در منطقه LatAm در رتبه دوم قرار دارد. چون این کشور دارای یکی از بالاترین فراوانی طبیعی منابع تجدیدپذیر در جهان است. نیکاراگوئه بادهای قوی و مقدار زیادی نور خورشید را به طور منظم تجربه می‌کند. این کشور همچنین دارای ۱۹ آتشفشان بوده که منبع قابل اعتماد گرمای زمین است. بنابراین، همکاری ایران و نیکاراگوئه به معنای توسعه تجربیات قدیمی (هیدروکربنی) و جدید (قابلیت تجدیدپذیر) انرژی است که دارایی مهمی در مدیریت قابلیت‌های انرژی مورد نیاز آینده است.

ایران و نیکاراگوئه توافقنامه‌های همکاری در بخش های انرژی و کشاورزی و همچنین صادرات مواد غذایی، دارو و مبادلات آموزشی با دانشگاه‌ها را افزایش داده‌اند. برای نمونه، دو کشور قراردادی برای صادرات گوشت گاو، یکی از محصولات اصلی صادراتی نیکاراگوئه امضا کرده‌اند. پیام این جفت شدن کشورها به ظاهر غیرمعمول ساده است؛ تحریم کشورها به شیوه‌ای که ایالات متحده انجام داده است، در طول زمان، قدرت ایالات متحده بر تجارت جهانی کاهش می‌دهد و مخالفان را تشویق می‌کند تا از نظر تعداد، حجم تجارت، تولید ناخالص داخلی، رشد و جمعیت، با نارضایتی از این موضوع به هم نزدیک شوند.

کانال پاناما که ۵ درصد از تجارت دریایی جهانی را به خود اختصاص می‌دهد، یک کانال استراتژیک و کلیدی است که می‌تواند توسط ایران برای مبادلات نفت و گاز استفاده شود. حضور نظامی ایران در این کانال برای تضمین تجارت با منطقه الزامی است

با وجود شباهت‌ها میان اقتصاد دو کشور، حجم تجارت ایران و نیکاراگوئه رضایت‌بخش نیست. ایران نیازمند برخی کالاهایی است که در نیکاراگوئه تولید می‌شود و نیکاراگوئه هم به محصولات ایرانی نیاز دارد، اما متاسفانه درهای تجارت دو کشور به روی هم باز نشده است. نیکاراگوئه در بخش کشاورزی فعال است ولی نیازمند خدمات فنی مهندسی برای فرآوری محصولات کشاورزی است که این موضوع زمینه را برای همکاری دو کشور فراهم می‌کند. ایران نیازمند قهوه و پنبه و گوشت است و نیکاراگوئه در صادرات این محصولات فعال است.

ایران گوشت گاو را از کشورهای مختلفی وارد می‌کرد ولی اکنون به‌دلیل مشکلات حمل دریایی، بیشتر از کشورهای همسایه واردات انجام می‌شود. برای واردات گوشت حلال نیز یک موسسه تحت نظارت اتاق ایران فعالیت دارد که برای صدور مجوز حلال آماده است و می‌تواند برای بررسی کشتارگاه‌های نیکاراگوئه و ارائه مجوزهای لازم همکاری کند.

سویا و کنجاله سویا در زمره یکی از مهم‌ترین اقلام وارداتی ایران است که می‌تواند از نیکاراگوئه تامین شود. مکزیک در زمینه گوشت و تاسیس کشتارگاه‌ها با نیکاراگوئه همکاری داشته است و ایران هم می‌تواند از این الگو نمونه‌برداری کند. موضوع نقل و انتقالات مالی در خصوص کشورهایی چون نیکاراگوئه که خود نیز تحت تحریم های آمریکا است ساده تر است، زیرا تاسیس بانک مشترک، تهاتر کالا و استفاده از ارزهای ملی یا سازوکارهای دیگر در خصوص چنین مواردی ساده تر است.

کانال پاناما که ۵ درصد از تجارت دریایی جهانی را به خود اختصاص می‌دهد، یک کانال استراتژیک و کلیدی است که می‌تواند توسط ایران برای مبادلات نفت و گاز استفاده شود. حضور نظامی ایران در این کانال برای تضمین تجارت با منطقه الزامی است. در مجموع، این اقدام گسترش نظامی و اقتصادی ایران در نیمکره غربی را تقویت و تجارت ایران و نیکاراگوئه را افزایش می دهد.