بازار؛ گروه بین الملل: سایت تحلیلی «ریسپانسیبل استیت کرافت» وابسته به‌اندیشکده کوئینسی اخیرا مقاله ای منتشر کرده که به روابط مصر و ایران و حرکت آنها به سوی افزایش مناسبات اشاره دارد. این مقاله می گوید: تنش زدایی بین دو کشور پرجمعیت خاورمیانه دیگر از یک الگوی منطقه ای دیپلماسی تجدید شده پیروی می کند.
در ادامه ترجمه مقاله را می خوانیم.
در ۶ اکتبر ۱۹۸۱، مصری ها هشتمین سالگرد عملیات بدر را که آغاز جنگ اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۷۳ بود، با رژه پیروزی در قاهره جشن گرفتند. در حالی که نیروها از کنار جایگاه بازبینی عبور می کردند، یک گروه نظامی به رهبری ستوان خالد اسلامبولی افسر مصری و عضو گروه جهاد اسلامی مصر به انور سادات رئیس جمهور وقت مصر، در اعتراضی مرگبار به توافقنامه کمپ دیوید در سال ۱۹۷۸ حمله کرد و او را کشت.
برقراری صلح با دولت یهود، همانطور که سادات سه سال قبل انجام داد، اقدامی بحث برانگیز بود که اساساً مصر را از درگیری اعراب و اسرائیل خارج و بخش بزرگی از جمعیت کشور و جهان عرب و اسلام را خشمگین کرد. در همین راستا، یک جوخه تیراندازی خالد اسلامبولی را سال بعد اعدام کردند. در آن زمان، حکومت انقلابی جدید ایران به رهبری آیت‌الله روح‌الله خمینی، اسلامبولی را شهید اعلام کرد و خیابانی در تهران را به نام او نامگذاری نمود.
رابطه نزدیک انور سادات با شاه ایران (که پس از برکناری در سال ۱۹۷۹ به مصر خوش آمد گفت)، و همچنین حمایت قاهره از بغداد در جنگ ایران و عراق و پیمان سازش مصر با اسرائیل، دلیلی شد تا اسلامبولی به رهبری جمهوری اسلامی مورد تجلیل قرار گیرد.
از زمان ترور سادات، روابط میان قاهره و تهران، هرچند با دوره‌های تنش‌زدایی، دچار مشکل شده است. اما امروز مصر و ایران در حال ورود به فصل جدیدی از روابط خود هستند؛ به طوری که ماه گذشته، اخباری در مورد برنامه‌های اعلامی قاهره و تهران برای مبادله سفرا در اواخر سال جاری همراه با ترتیب دادن دیداری بین روسای جمهورشان منتشر شد. اگرچه بی اعتمادی و سوء ظن احتمالاً به شکل گیری روابط دوجانبه ادامه خواهد داد، اما پویایی های منطقه ای، همراه با منافع ملی خود، نشان می دهد که نزدیکی قاهره و تهران می تواند در گوشه و کنار نمایان باشد.
به گفته تریتا پارسی، معاون اجرایی موسسه کوئینسی و نویسنده و تحلیلگر سیاسی ایرانی_آمریکایی، «در گذشته تلاشهای زیادی برای عادی‌سازی روابط بین قاهره و تهران صورت گرفته است، اما همه آنها به دلایل مختلف شکست خورده‌اند. اما این بار به دلیل تغییرات ژئوپلیتیکی در منطقه، در حالی که هزینه حفظ وضعیت غیر عادی سازی برای هر دو طرف بسیار بیشتر است، منافع آن نیز فزاینده است.»
کاهش اصطکاک بین عربستان سعودی و امارات از یک سو و ایران از سوی دیگر، نزدیکی مصر و ایران را محتمل تر می کند
کاهش اصطکاک بین عربستان سعودی و امارات از یک سو و ایران از سوی دیگر، نزدیکی مصر و ایران را محتمل تر می کند. مصر تا حد زیادی با [عربستان سعودی و امارات] همسو است. در همین راستا، کنت کاتزمن، عضو ارشد مرکز سوفان و یکی از متخصصین خاورمیانه و تحلیلگران امور خلیج فارس در مصاحبه با ریسپانسیبل استیت کرافت توضیح داد که این واقعیت که کشورهای خلیج فارس در حال تعامل با ایران هستند، السیسی را ترغیب می‌کند که در همین مسیر حرکت کند.
خلیل الانانی، کارشناس ارشد مرکز عرب واشنگتن، تاکید کرد تنش‌زدایی عربستان و ایران در سراسر منطقه طنین‌انداز شده و فضای خوش‌بینی برای کاهش تنش‌ها در منطقه ایجاد کرده که در دهه گذشته مشاهده نشده است.
اگر ریاض بتواند روابط خود را با تهران عادی کند، دلیلی وجود ندارد که سایر کشورهای عربی، از جمله مصر، از آن پیروی کنند. عادی سازی روابط بین عربستان سعودی و ایران هرگونه وتوی خلیج فارس را، در صورت وجود چنین چیزی از رژیم سیسی برای عادی سازی روابط با تهران حذف کرده و یا حداقل سیسی می تواند از این مسئله به عنوان بهانه ای برای توجیه عادی سازی روابط با تهران استفاده کند.
تنش بالقوه همچنین توسط عوامل ژئوپلیتیک دیگری مانند جنگ در اوکراین و همچنین نفوذ فزاینده مسکو و پکن در خاورمیانه تقویت شده است. در همین راستا، آلانانی افزود: با توجه به اینکه مصر و ایران روابط قوی با روسیه و چین دارند، چشم انداز دستیابی به دستاوردهای سیاسی، اقتصادی و ژئواستراتژیک گسترده است.
تلاش های دیپلماتیک عمان در نزدیکی مصر و ایران
عمان، متعادل ترین عضو شورای همکاری خلیج فارس از نظر ژئوپلیتیکی به همراه عراق، تلاشهای دیپلماتیکی را برای تسهیل و نزدیکی روابط مصر و ایران به کار گرفته است. در واقع، این اولین بار نیست که عمانی ها این نقش پل ارتباطی بین مصر و ایران را ایفا می کنند. مسقط قبلاً در سال ۱۹۹۱ این کار را انجام داده بود، در حالی که عمان نیز دارای روابط ثابتی با تهران است. از طرفی، بافت تاریخی نیز اهمیت دارد. در اواخر قرن بیستم، عمان به عنوان یک دوست قابل اعتماد هم برای مصر و هم برای ایران متجلی شده در حالی که در همان زمان بیشتر کشورهای عربی از روابط با هر دو کشور اجتناب کرده بودند.
در همین راستا، کاتزمن می گوید: قطعاً این امر به عمان در مذاکره با قاهره توانی می دهد تا توافق میان ایران و مصر را ایجاد کند.
پس از سازش مصر و اسرائیل در سال ۱۹۷۸، عمان، سومالی و سودان تنها اعضای اتحادیه عرب بودند که روابط خود را با دولت انور سادات قطع نکردند. عمان همچنین از شرکت در اجلاس بغداد در سال ۱۹۷۸ خودداری کرد و در ماه مه ۱۹۸۲، سلطان قابوس اولین رهبر عرب بود که از زمان امضای توافقنامه کمپ دیوید، جانشین سادات، حسنی مبارک را ملاقات نمود. به طور مشابه، پس از انقلاب اسلامی ۱۹۷۹، سلطان قابوس اقداماتی را انجام داد تا اطمینان حاصل کند که روابط نزدیک کشور آن با تهران که مشخصه روابط در دوران شاه است، تداوم خواهد داشت.
در حالی که سایر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از صدام حسین در جنگ ایران و عراق حمایت می کردند، عمان بی طرفی خود را حفظ کرد و میزبان مذاکرات مخفیانه آتش بس بین بغداد و تهران برای پایان دادن به این درگیری بود. سلطان قابوس که مالکیت تنگه باریک هرمز با ایران را در اختیار داشت، درک کرد که روابط صمیمانه با همسایه بسیار قدرتمندترش در خدمت منافع امنیتی کشورش است.
سفرهای ماه گذشته سلطان هیثم به مصر و ایران اهمیتی را که رهبری عمان برای نزدیکی بین دو کشور قائل است، نشان داده است
سفرهای ماه گذشته سلطان هیثم به مصر و ایران اهمیتی را که رهبری عمان برای نزدیکی بین دو کشور قائل است، نشان داده است. در جریان سفر سلطان به ایران، آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی گفته است که از برقراری روابط دیپلماتیک با مصر استقبال خواهد کرد. از آغاز سال ۲۰۲۳ نیز عمان مشغول خدمت به عنوان پل دیپلماتیک بین بازیگران مختلف دولتی و غیردولتی در منطقه بوده است.
افزون بر این، مسقط از نظر کمک به عربستان سعودی برای نزدیک شدن به صلح با حوثی های یمن پیشرفت چشمگیری داشته، ضمن اینکه به توافق دیپلماتیک عربستان و ایران کمک کرده و همچنین در تلاشهای میانجیگرانه بین بحرین و ایران فعال بوده است.
مصر و منافع ملی ایران
با عادی سازی روابط، مصر امیدوار است که ایران به عنوان یک نفوذ تعدیل کننده بر حماس و جهاد اسلامی فلسطین در غزه عمل کند. به هر حال، این روزها مصر و قطر اقدامات سنگین دیپلماتیک را برای برقراری آتش بس انجام می دهند که تنش ها میان حماس و گروه پ آی جی که تهران از هر دوی آنها حمایت می کند، با اسرائیل افزایش یابد.
کاتزمن معتقد است که هر بار که اسرائیل و حماس در غزه درگیر می شوند، احتمال تشدید تنش بیشتر می شود و این موضوع می تواند انگیزه اصلی مصر برای این نزدیکی بالقوه [با ایران] باشد.
روابط بهتر با قاهره می تواند به ایران کمک کند تا انزوای نسبی خود را در منطقه به ویژه با توجه به روابط نزدیک با عربستان سعودی و امارات، کاهش دهد
ایران نیز به نوبه خود در تلاش است تا روابط خود را با کشورهای بیشتری در خاورمیانه بهبود بخشد. بر همین اساس، روابط بهتر با قاهره می تواند به ایران کمک کند تا انزوای نسبی خود را در منطقه کاهش دهد؛ به ویژه با توجه به روابط نزدیکش با عربستان سعودی و امارات.
روابط دوستانه‌تر با مصر همچنین می‌تواند به ایرانی‌ها کمک کند تا با تلاشهای ایالات متحده و اسرائیل برای ترغیب کشورهای عربی علیه جمهوری اسلامی مقابله کنند و در عین حال این استدلال را برای تهران آسان‌تر کند که نباید مانند یک بازیگر سرکش با این کشور رفتار کرد.
از زمانی که کشورهای خاورمیانه به طور کامل دریافتند که ایالات متحده دیگر در موقعیتی نیست که بتواند هژمونی نظامی خود را بر منطقه غالب کند، ما شاهد شکوفایی دیپلماسی درون منطقه‌ای بوده‌ایم در حالی که البته تداوم درگیری‌ها بسیار پرهزینه و حل تنش‌ها از طریق دیپلماسی ظاهر شده است.
تریتا پارسی بر این باور است که سیاست بهینه برای اکثر کشورهای منطقه این است که منطقه با کشف مجدد عاملیت خود، احساس جدیدی از اعتماد را تجربه کند. توازن جدیدی در منطقه ممکن است در ماه‌های آینده برقرار شود و مصر و ایران از افزایش قدرت مانور خود از طریق گفت‌وگو سود ببرند.
نظر شما