بررسی روابط تجاری روسیه با چین و شرکای آمریکا؛ بازی پیچیده پکن در جنگ اوکراین

بازار؛ گروه بین الملل: شورای آتلانتیک اخیرا مقاله ای با قلم «جاش لیپسکی» و «نیلز گراهام» در مورد تجارت چین با روسیه منتشر نموده است. ترجمه متن مقاله در ادامه می آید.

آیا چین راه نجاتی برای اقتصاد روسیه فراهم می کند؟ بله، اما فقط چین نیست که با روسیه ارتباط تجاری دارد. تحلیل‌های اخیر از تعمیق روابط چین با روسیه بر افزایش حجم تجارت بین پکن و مسکو متمرکز شده است. در حالی که این یک داده مهم است.

باید گفت که تعدادی از کشورها تجارت خود را با روسیه از زمان جنگ اوکراین که باعث شد بسیاری از کشورهای غربی تحریم های گسترده و کنترل صادرات را اعمال کنند، افزایش داده اند.

چندین کشور تجارت خود را با روسیه از اوایل سال ۲۰۲۲ افزایش داده اند، از جمله کشورهای غیرمتعهد و حتی برخی از اعضای اتحادیه اروپا. با این حال چنین افزایش‌هایی در تجارت لزوماً نشانگر حمایت از جنگ پوتین نیست بلکه عمدتاً نتیجه تلاش شرکت‌ها و کشورهایی است که به دنبال فرصت‌های قانونی برای صادرات ارزان‌تر و شکاف‌های جدید در بازار روسیه هستند.

چین یکی از چندین کشوری است که تجارت با روسیه را افزایش می دهد. با این حال روسیه تنها کشوری نیست که تجارت با چین را افزایش داده است. در سال ۲۰۲۲، بیشتر ۲۰ شریک تجاری بزرگ پکن شاهد رشد ۱۰ درصدی یا بیشتر در واردات خود از چین بودند. به عنوان مثال، واردات کالاهای چینی استرالیا و هند حدود ۲۰ درصد در سال ۲۰۲۲ افزایش یافت.

از سال ۲۰۱۳، روسیه یک محور به شرق را آغاز کرد که در درجه اول روی چین متمرکز بود. این مهم برای مسکو نتیجه داد

مهم است که بفهمیم چه چیزی باعث تجارت چین با روسیه می شود. از سال ۲۰۱۳، روسیه یک محور به شرق را آغاز کرد که در درجه اول روی چین متمرکز بود. این مهم برای مسکو نتیجه داد. طی پنج سال گذشته تجارت روسیه با چین به طور متوسط سالانه حدود ۲۳ درصد رشد داشته است.

با توجه به افزایش ۲۳ درصدی تجارت در طی سالهای اخیر بین چین و روسیه باید گفت عوامل دیگر باعث می‌شوند که داده‌ها حتی چشمگیرتر از آنچه هست به نظر برسند. به عنوان مثال در سال ۲۰۲۲، ارزش یوان در برابر دلار و روبل کاهش یافت و رقابت صادرات چین به روسیه را افزایش داد.

به طور مطلق، میزان تجارت چین در مقایسه با سایر شرکای تجاری اصلی روسیه کم است. چین در سال گذشته با مبادله کالا به ارزش ۱۸۸ میلیارد دلار، بزرگترین شریک تجاری روسیه بود. با این حال، اقتصاد چین بیش از بیست برابر بزرگتر از بزرگترین شریک تجاری بعدی روسیه، یعنی ترکیه است.

با توجه به اندازه کلی اقتصاد، تجارت چین با روسیه بسیار کم است و تحت الشعاع بسیاری از متحدان و شرکای ایالات متحده قرار دارد

با توجه به اندازه کلی اقتصاد، تجارت چین با روسیه بسیار کم است و تحت الشعاع بسیاری از متحدان و شرکای ایالات متحده قرار دارد. اگر از منظر اقتصاد چین به این روابط نگاه کنیم باید گفت که تجارت این کشور با روسیه برابر با تجارت با مالزی و بسیار کمتر از تجارت با ویتنام است، دو اقتصاد که یک پنجم اقتصاد روسیه هستند.

تجارت روسیه با متحدان و شرکای آمریکا

دو کشوری که تجارت خود را با روسیه به میزان قابل توجهی افزایش داده اند عبارتند از ترکیه عضو ناتو که شاهد افزایش ۹۳ درصدی تجارت با روسیه بوده است و هند شریک ایالات متحده آمریکا که تجارت آن از سال ۲۰۲۱ تقریباً ۲۵۰ درصد افزایش یافته است.

هند با پیشی گرفتن از اتحادیه اروپا به دومین مقصد صادرات نفت روسیه پس از چین تبدیل شده است و ترکیه اکنون تامین کننده قابل توجه ماشین آلات و قطعات الکتریکی از جمله مدارهای مجتمع و نیمه هادی ها است

هند با پیشی گرفتن از اتحادیه اروپا به دومین مقصد صادرات نفت روسیه پس از چین تبدیل شده است و ترکیه اکنون تامین کننده قابل توجه ماشین آلات و قطعات الکتریکی از جمله مدارهای مجتمع و نیمه هادی ها است.

اگرچه صادرات ماشین‌آلات الکترونیکی ترکیه از جمله مدارهای مجتمع حیاتی بلافاصله پس از تهاجم گسترده روسیه کاهش یافت، اما از آن زمان بهبود یافته و بسیار فراتر از میانگین قبل از تهاجم رشد کرده است. از مارس ۲۰۲۲ تا مارس ۲۰۲۳، صادرات الکترونیک ترکیه به روسیه حدود ۸۵ درصد افزایش یافت. این در حالی است که صادرات چین به روسیه اساسا ثابت ماند و در مدت مشابه تنها نیم درصد رشد کرد.

مدارهای مجتمع و ماشین آلات الکترونیکی تنها کالای راهبردی نیستند که ترکیه همچنان به اقتصاد روسیه عرضه می کند. شرکت‌های ترکیه میلیون‌ها دلار مواد شیمیایی، پلاستیک، اقلام لاستیکی و وسایل نقلیه صادر می‌کنند که همگی به بخش تولید روسیه کمک می‌کنند. به اعتبار آنکارا در پی فشارهای گروه هفت (G۷)، ترکیه با توقف ترانزیت کالاهای تحریم شده خود به روسیه موافقت کرده است. با این حال تجارت این کشور با روسیه به عنوان یک راه نجات اقتصادی حیاتی برای کسب‌وکارهایش باقی می‌ماند، زیرا این کشور پس از زلزله ویرانگر اوایل سال جاری بهبود یافته و بازسازی می‌شود.

اقتصاد روسیه تا حد زیادی به لطف درآمد حاصل از صادرات سوخت های معدنی به ویژه نفت خام، از فاجعه اجتناب کرده است. با این حال خریدار جدید نفت روسیه در حال رشد، چین نیست بلکه هند است. از زمان جنگ اوکراین، ارزش واردات هند از حدود ۴.۷ میلیارد دلار در سال قبل از حمله روسیه به حدود ۴۱ میلیارد دلار در سال بعد، تقریباً ۱۰ برابر شده است. در حالی که واردات چین حدود ۵۵ درصد رشد داشته است که تا حد زیادی مطابق با روندی است که قبل از درگیری وجود داشت.

ایالات متحده آمریکا و متحدانش عمداً قصد داشتند واردات نفت روسیه را ممنوع کنند، اما از تحریم صادرات عمومی نفت روسیه اجتناب کردند

ایالات متحده آمریکا و متحدانش عمداً قصد داشتند واردات نفت روسیه را ممنوع کنند، اما از تحریم صادرات عمومی نفت روسیه اجتناب کردند. تحریم سومین تولیدکننده بزرگ نفت جهان باعث افزایش سرسام‌آور قیمت‌های نفت خام و واکنش شدید کشورهای غیرمتعهد علیه اقدامات گروه ۷ خواهد شد. برای کاهش درآمدهای کرملین، ایالات متحده در عوض به دنبال محدود کردن قیمتی است که روسیه می تواند برای صادرات نفت خود اعمال کند.

تا کنون هم چین و هم هند هنگام استفاده از زیرساخت های غربی، سقف قیمت نفت را رعایت کرده اند. آنها حتی زمانی که از ابزارهای جایگزین حمل و نقل و بیمه استفاده می کنند، می توانند روسیه را متقاعد کنند که نفت خود را به قیمت 10 تا دوازده دلار در هر بشکه کمتر از عیار مشابه سایر تامین کنندگان به آنها بفروشد.

نشانه‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد چین در تعامل اقتصادی خود با روسیه محدودیت‌هایی به خرج می‌دهد و زمانی این محدودیت ها را اعمال می‌کند که منافع خود را در خطر ببیند

در واقع نشانه‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد چین در تعامل اقتصادی خود با روسیه محدودیت‌هایی به خرج می‌دهد و زمانی این محدودیت ها را اعمال می‌کند که منافع خود را در خطر ببیند. پس از تهاجم فوریه ۲۰۲۲، بانک های چینی تامین مالی برای خرید کالاهای روسی را متوقف کردند و هیچ نشانه ای مبنی بر از سرگیری آن وجود نداشت.

به طور کلی در طول سال ۲۰۲۲، چین از تامین مالی هر گونه سرمایه گذاری جدید بزرگ در روسیه اجتناب کرد. چین هنوز به شرکت های دولتی خود (SOE) دستور نداده است که وارد بازار روسیه شوند. در واقع پکن تا آنجا پیش رفته است که به شرکت‌های دولتی خود مانند گروه دولتی سینوپک گفته است که برنامه‌های سرمایه‌گذاری از قبل موجود را به دلیل ترس از تحریم‌های گروه هفت متوقف کنند.

«شی جین پینگ»، رهبر چین همچنین ساخت پروژه‌های زیرساختی جدیدی را که می‌تواند دو اقتصاد را بیشتر به هم پیوند دهد، به رغم اشتیاق روسیه برای آنها کند کرده است. حمایتی که چین ارائه می کند اغلب با نیازهای روسیه در زمان جنگ فاصله زیادی دارد. کسب‌وکارهای چینی عمدتاً تلفن‌های همراه اولیه، تجهیزات حمل‌ونقل و رایانه را به مسکو ارسال کرده‌اند، نه فناوری پیشرفته‌تری که روسیه فاقد آن است.

هیچ کدام از این موارد به این معنی نیست که چین از پیروزی روسیه در اوکراین حمایت نمی کند. روسیه شکست خورده به نفع چین نیست و چین همچنان به روسیه کمک دیپلماتیک گسترده در سازمان ملل متحد، گروه بیست (G۲۰) و کشورهای غیرمتعهد در سراسر جهان می دهد.

چین در سال ۲۰۲۲ میلیون ها دلار هواپیماهای بدون سرنشین و قطعات هواپیماهای بدون سرنشین را به روسیه فروخته است. همچنین احتمالاً مسیر برخی از محموله ها به روسیه را از طریق آسیای مرکزی تغییر می دهد.

با این حال روابط تجاری آن با روسیه به خودی خود نشان دهنده تلاش هماهنگ حزب کمونیست چین برای مداخله در مناقشه اوکراین از جانب پوتین نیست. به نظر می‌رسد که رشد تجاری چین و روسیه بیشتر مطابق با رشد تجاری شرکت‌هایی است که به نفع خودشان عمل می‌کنند - درست مانند افزایش اخیر تجارت بین روسیه و شرکا و متحدان ایالات متحده مانند هند و ترکیه.