بازار؛ گروه بین الملل: سایت میدل ایست آی به تازگی مقاله ای با عنوان «آیا مصر و ایران آماده شروع فصل جدیدی از روابط هستند؟» منتشر کرده است. نویسنده این مقاله «محمد سلامی»، پژوهشگر موسسه بین المللی تحلیل استراتژیک جهانی است که در زمینه سیاست و حکومت داری، امنیت و مبارزه با تروریسم در خاورمیانه و به ویژه منطقه خلیج فارس فعالیت می کند. ترجمه متن مقاله را در ادامه می خوانیم.
به گفته منابع عراقی، نمایندگان مصر و ایران از ماه مارس با میانجیگری بغداد در عراق با یکدیگر دیدار کرده اند. در جریان این دیدار، مذاکراتی میان طرفین در خصوص تنش ها بر سر یمن، لبنان و سوریه صورت گرفت. همچنین، احتمال دیدار عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر و ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
آیت الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب روز دوشنبه هفته گذشته در دیدار با سلطان عمان اعلام کرد که تهران از روابط دیپلماتیک بهتر با مصر استقبال خواهد کرد.
بر همین اساس، پس از عادی سازی روابط ایران و عربستان سعودی، مذاکرات تهران و قاهره احتمالا با جدیت بیشتری پیش خواهد رفت. در پی ورود سوریه به اتحادیه عرب و احتمال صلح بین سعودی ها و حوثی ها در یمن، مسائل تنش آفرین کاهش یافته است.
فداحسین مالکی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی ایران، با تایید مثبت بودن مذاکرات دو طرف در عراق، گفت: روابط تهران و قاهره به زودی و با بازگشایی سفارت‌های دو کشور برقرار خواهد شد.
با توجه به اینکه اهداف خارجی ایران در دوره ریاست جمهوری رئیسی بر سیاست همسایگی، نگاه به شرق و روابط با کشورهای مسلمان متمرکز بوده است، ارتباط با مصر به ایران امکان نفوذ بیشتر در جهان عرب و روابط نزدیکتر با کشورهای اتحادیه عرب را به ویژه با توجه به نفوذ اقتصادی عظیم عربستان سعودی بر مصر می دهد.
تهران این روند را با عادی سازی روابط با ریاض آغاز کرد و هم اکنون مشتاق است روابط خود را با قاهره آغاز کند.
موانع کلیدی
در همین راستا، سامح شکری وزیر امور خارجه مصر در گفت‌وگو با نشاط الدعیحی، تحولات ایران و عربستان را مهم ارزیابی کرد و گفت: «مصر براساس ارزیابی این تحولات گام‌هایی برخواهد داشت».
از آن جایی که امنیت شبه جزیره عربستان خط قرمز مصر است، تهران امیدوار است تا با عربستان سعودی، امارات و بحرین روابط عادی برقرار کند تا روابط خود را با قاهره پیش ببرد. سیسی در نوامبر ۲۰۱۸ در مجمع جهانی جوانان اشاره کرد که مصر اجازه نخواهد داد امنیت خلیج فارس تضعیف شود و ارتش مصر از برادران خود در برابر هرگونه تهدید مستقیم محافظت خواهد کرد.
در خصوص روابط ایران و مصر، بسیاری از عوامل داخلی و خارجی همچنان مانع برقراری روابط دو کشور هستند. از منظر مصر، آمریکا، برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس و اسرائیل، مانع عادی سازی روابط شده اند.
در خصوص روابط ایران و مصر، بسیاری از عوامل داخلی و خارجی همچنان مانع برقراری روابط دو کشور هستند. از منظر مصر، آمریکا، برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس و اسرائیل، مانع عادی سازی روابط شده اند.
در ایران نیز، برخی بر این باورند که برقراری روابط با مصر خیانت به آرمان فلسطین، پذیرش ضمنی پیمان کمپ دیوید و تسلیم شدن در برابر خواسته‌های مصر_ مانند تغییر نام خیابان خالد اسلامبولی در تهران_است. آنها معتقدند مصر در ازای تغییر نام باید پرچم رژیم سابق شاهی ایران را نیز از مقبره شاه بردارد و نام پهلوی را از خیابان قاهره مصر حذف کند.
پس از عادی سازی روابط ریاض و تهران، ایران نام خیابان شیخ نمر را_ به نام روحانی شیعه شیخ نمر النمر، اعدام شده توسط عربستان سعودی در سال ۲۰۱۶ و علت قطع روابط_ از یکی از خیابان های منتهی به کنسولگری عربستان در مشهد تغییر داد. بنابراین، سابقه تغییر نام خیابان خالد اسلامبولی ایجاد شده است.
با توجه به تنش زدایی از روابط ایران با همسایگان خلیج فارس، احتمالاً مخالفت ها کاهش خواهد یافت. از طرفی، با توجه به تغییر الگوی تعاملات منطقه ای و تغییر سیاست آمریکا از خاورمیانه به تمرکز بر چین و جنگ در اوکراین، ایالات متحده نیز کمتر با عادی سازی مخالفت خواهد کرد. واشنگتن از عادی سازی روابط ایران و عربستان حتی با میانجیگری چین استقبال کرد.
مزایای اقتصادی
اقتصاد انگیزه دیگری برای شروع روابط است. پول ملی ایران از زمان خروج دونالد ترامپ از مذاکرات هسته‌ای در سال ۲۰۱۸، ۱۴ برابر کاهش یافته است و نرخ تورم حدود ۵۰ درصد است.
در مصر نیز، تا پایان سال مالی ۲۰۲۰/۲۰۲۱، کل بدهی این کشور به ۳۹۲ میلیارد دلار رسیده است. این میزان، شامل ۱۳۷ میلیارد دلار بدهی خارجی بوده که چهار برابر بیشتر از سال ۲۰۱۰ (۳۳.۷ میلیارد دلار) گزارش شده است. همچنین، شامل ۲۵۵ میلیارد دلار بدهی داخلی و تقریباً دو برابر بدهی داخلی در سال ۲۰۱۰ است.
ایران به دنبال دور زدن تحریم های آمریکا و صادرات به کشورهای همسایه است و مصر فرصت بسیار خوبی برای صادرات کالاهای مصرفی است
صادرات ایران به مصر در سال های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ به ترتیب ۶.۹۲ میلیون دلار و ۵.۰۸ میلیون دلار و صادرات مصر به ترتیب ۹۹۴ هزار دلار و ۱.۴۲ میلیون دلار بوده است. مصر، پرجمعیت ترین کشور عربی با بیشترین واردات گندم است و به دلیل بحران اوکراین با چالش جدی مواجه شده است. ایران هم به دنبال دور زدن تحریم های آمریکا و صادرات به کشورهای همسایه است و مصر فرصت بسیار خوبی برای صادرات کالاهای مصرفی است.
مصر می تواند برخی از کالاهای مصرفی را تحت شرایط تحریم ایران با شرایط مناسب و بلندمدت دریافت کرده و حتی از پول ملی خود استفاده کند. گردشگری نیز حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از اقتصاد مصر را تشکیل می دهد و میلیون ها شغل را فراهم می کند. درآمدها از ۳.۸۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ به ۱۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ افزایش یافته است. گردشگران ایرانی برای زیارت آرامگاه مالک اشتر، سردار معروف امام اول شیعیان، به سمت مصر جذب می شوند.
در ماه مارس، مصر به ایرانیان اجازه داد تا در بدو ورود به شبه جزیره سینا برای کاهش تنش و افزایش درآمد گردشگران ایرانی، ویزا بگیرند. علاوه بر این، مصر فرصت خوبی برای صادرات نفت ایران به بازارهای فرامنطقه ای فراهم می کند. تهران در چند سال گذشته به دنبال صادرات نفت خود به اروپا از طریق خط لوله سومد بوده است.
در ماه می ۲۰۱۷، مقامات مصری ابتدا به درخواست ایران چراغ سبز نشان دادند، اما این قضیه با شکست مواجه شد. بر همین اساس، عادی سازی روابط می تواند به نهایی شدن این قرارداد کمک کند. این خط لوله این امکان را برای ایران، فراهم می کند تا صادرات خود را به مدیترانه و جنوب اروپا با ظرفیت ۲.۵ میلیون بشکه در روز افزایش دهد.
عوامل ژئوپلیتیک
ایران با توجه به نگرانی‌های ژئوپلیتیک منطقه‌ای، مصر را تأثیری عظیم بر صلح در خاورمیانه می‌داند. گسترش پیمان ابراهیم به سایر کشورهای عربی، تشکیل ناتو عرب و «اجلاس نقب» با حضور مصر از جمله دلایلی است که تهران قصد دارد ارتباطات با مصر را بهبود بخشد.
این سیاست بیهوده نبوده است. در ژوئن ۲۰۲۲، مقامات امنیتی مصر اعلام کردند که به هیچ ائتلافی علیه ایران نخواهند پیوست. سایر کشورهای عربی نیز ممکن است به دلیل این موضوع از آشتی ایران و مصر حمایت کنند.
در همین راستا، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات متحده، در چهارم ماه می اعلام کرد که واشنگتن به اسرائیل اجازه می‌دهد در برابر تهدید هسته‌ای ایران آزادی عمل داشته باشد. به دنبال این موضوع، ایران به شورای امنیت شکایت کرد و بر حق پاسخگویی به هرگونه اقدام بی پروا اسرائیل تاکید کرد.
اعراب از جنگ ایران، اسرائیل و آمریکا در هراس و نگران هستند. بر همین اساس، برخی کشورهای عربی با نزدیک شدن به ایران تلاش می کنند در صورت وقوع این حملات از اقدام تلافی جویانه تهران در امان بمانند
اعراب از جنگ ایران، اسرائیل و آمریکا در هراس و نگران هستند. بر همین اساس، برخی کشورهای عربی با نزدیک شدن به ایران تلاش می کنند در صورت وقوع این حملات از اقدام تلافی جویانه تهران در امان بمانند.
حسن ابوطالب، مشاور مرکز مطالعات سیاسی و راهبردی الاهرام، درباره احتمال وقوع جنگ بین ایران و اسرائیل گفت: «بی‌تردید مصر حتی در صورت عدم دخالت نظامی، تحت تأثیر قرار خواهد گرفت».
مصر نگران حضور ایران در نوار غزه و روابط نزدیک آن با حماس و جهاد اسلامی نیز است در حالی که این نوار، کارت امنیتی مستقیم مصر است و قاهره تمایل دارد از آن در روابط پرتنش بین حماس و اسرائیل استفاده کند.
قاهره در صدد است تا میانجی اصلی صلح در منطقه باشد و مانند حمله پنج روزه اخیر اسرائیل به غزه، نقش میانجی اصلی بین گروه های درگیر را ایفا نماید. ایالات متحده این امر را پذیرفته است و جو بایدن، قدردانی خود را به وضوح بیان کرده است. بر همین اساس، رابطه مصر با ایران موجب می شود تا بتواند با درک بیشتری با این مشکل برخورد کند.
مصر در مذاکرات خود با تهران از مقامات ایرانی خواسته است که هیچ گونه فعالیتی علیه اسرائیل در خاک مصر انجام ندهند. دخالت در امور کشورهای عربی از دیگر اتهامات مقامات مصری علیه ایران است. تعاملات منطقه ای اخیر این موضوع را آسان کرده است.
از آن جایی که جنگ یمن تباه کننده شده بود، پس از دیدار مقامات سعودی و حوثی ها در یمن، برقراری صلح عربی در یمن پیش بینی می شود.
دخالت خارجی
ناامنی در دریای سرخ و تنگه باب المندب ناشی از حضور حوثی ها که ترافیک کانال سوئز را تحت تاثیر قرار می دهد، برای مصری ها به شدت نگران کننده است و ایران می تواند با نفوذ بر حوثی ها این مشکل امنیتی را حل کند.
علاوه بر این، نفوذ ایرانی‌ها در عراق و در میان گروه‌های شبه‌نظامی که در آنجا فعالیت می‌کنند، امنیت شرکت‌های مصری در داخل عراق را که تحت اتحاد سه‌جانبه عراق_اردن_مصر مستقر هستند، تضمین می‌کند.
مصر همچنین از سوریه در ورود مجدد به اتحادیه عرب حمایت می کند که هم گروه های تروریستی در داخل سوریه را که قاهره می خواهد تضعیف کرده و هم پروژه انتقال گاز مصر به لبنان از طریق سوریه را از منظر امنیتی تقویت می کند.
پس از تنش‌زدایی منطقه‌ای میان ترکیه، قطر، بحرین، عربستان سعودی، امارات و ایران، تهران و قاهره با وجود میراث چالش‌برانگیز بیش از چهار دهه تقابل، آماده آغاز فصل جدیدی هستند.
با این حال، برخی نگرانی‌های امنیتی و دخالت کشورهای خارجی که این بازگشایی روابط را یک تهدید می‌دانند، همچنان این آشتی را به چالش می‌کشد. بنابراین، باید منتظر ماند و دید که آیا تحولات آینده این نزدیکی را ممکن خواهد کرد یا خیر.
نظر شما