بازار؛ گروه بین‌الملل: هیثم بن طارق آل سعید، پادشاه عمان امروز ۷ خرداد مسافر ایران است و این در حالی است که با توجه به احتمال وساطت مسقط میان تهران و قاهره وی در سفر خود به مصر با مقام‌های عالی‌رتبه قاهره درباره از سرگیری روابط میان دو کشور وارد گفت‌وگو شده است.
اخیرا نیز عماد جاد، مشاور مرکز مطالعات الاهرام نیز با اشاره به این سفر گفته است که عمان می‌تواند میان ایران و مصر میانجی‌گری کند. پادشاه عمان روز ۳۱ اردیبهشت وارد قاهره شد و با عبدافتاح السیسی، رئیس جمهوری این کشور دیدار و گفت‌وگو کرد.
به تازگی پایگاه نشنال به نقل از مقام‌های مصری گزارش داده که ایران و مصر ظرف چند ماه آینده به عنوان بخشی از روند عادی‌سازی روابط اقدام به تبادل سفیر خواهند کرد و در همین راستا دو مقام مصری از حصول توافق کلی در خصوص دیدار «عبدالفتاح السیسی»، رئیس‌جمهور مصر و «سید ابراهیم رئیسی»، رئیس‌جمهور ایران خبر داده‌اند و طبق اظهارات آن‌ها احتمال می‌رود این دیدار تا پایان سال جاری میلادی انجام شود.
عمان و ایران از زمان روی کار آمدن سلطان قابوس، رئیس جمهوری فقید عمان روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود را بیش از پیش تقویت کردند. مسقط در سال ۱۳۹۱ میزبانی چند مرحله مذاکرات مستقیم هیات‌های ایران و امریکا درباره فعالیت هسته‌ای تهران را بر عهده داشت بود که در نهایت به توافق هسته ای ایران و ۱+۵ منجر شد. وساطت در خصوص تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا و طی مناقشات منطقه ای نیز از دیگر اقدامات عمان بوده است.
عبدالله الاشعل معاون سابق وزیر خارجه مصر معتقد است که این کشور از قطع روابط با ایران سودی نمی‌برد و منافع راهبردی مصر در آغاز روابط با تهران است و بعید نیست در سایه کاهش نفوذ آمریکا بر تصمیم گیرندگان در مصر، این اقدام صورت پذیرد
این در حالی است که حسین امیرعبداللهیان وزیرخارجه ایران در اردیبهشت ماه سال جاری نسبت به گشایش‌های جدی در روابط ایران و مصر ابراز امیدواری کرده بود. البته عبدالله الاشعل معاون سابق وزیر خارجه مصر معتقد است که این کشور از قطع روابط با ایران سودی نمی‌برد و منافع راهبردی مصر در آغاز روابط با تهران است و بعید نیست در سایه کاهش نفوذ آمریکا بر تصمیم گیرندگان در مصر، این اقدام صورت پذیرد.
در پی توافق ایران و عربستان برای رفع تنش‌ها و قطع کمک های مالی بلاعوض عربستان به کشورهایی چون مصر، سودان، بحرین، لبنان و غیره، مصر نیز به رغم مواضع ناهمگون منطقه‌ای و بین المللی با ایران بر سر مسایلی چون کمپ دیوید و سازش مصر با اسرائیل و همچنین روابط نزدیک قاهره با واشنگتن به این درک برسد که می‌توان بدون تمرکز بر موارد مورد اختلاف به تقویت روابط در سایر زمینه‌ها چون اقتصادی و تجاری پرداخت. مصر که پرجمعیت ترین کشور عربی است با بحران اقتصادی جدی روبروست، چرا که اقتصاد این کشور که عمدتا بر پایه خدمات و گردشگری است در پی همه گیری ویروس کرونا به شدت آسیب دید. از سوی دیگر با رویکردهای جدید دولت عربستان که مبنی بر قطع کمک های بلاعوض به کشوری چون مصر است که موقعیت استراتژیک آن برای ریاض بسیار مهم بود، مصر در صدد برآمده است تا با افزایش شمار گردشگران تا حدودی جراحات اقتصاد خود را التیام بخشد ور در همین زمینه احمد عیسی، وزیر گردشگری و آثار باستانی مصر چندی پیش اعلام کرد که گردشگران ایرانی از این پس می‌توانند با ورود به فرودگاه‌های استان سینای جنوبی روادید دریافت کنند.
عادی‌سازی روابط ایران و مصر لایه جدیدی به تغییرات جدید در آرایش غرب آسیا که در حال تغییر دادن صحنه سیاسی در منطقه است اضافه خواهد کرد
عادی‌سازی روابط ایران و مصر لایه جدیدی به تغییرات جدید در آرایش غرب آسیا که در حال تغییر دادن صحنه سیاسی در منطقه است اضافه خواهد کرد. روابط ایران و مصر به عنوان یکی از متحدان نزدیک آمریکا از بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ دچار تنش شده است، اما از سال ۲۰۱۳ ژست های سیاسی از طرف هر دو کشور برای از سرگیری مناسبات دوجانبه دیده شده است، اما با پیروزی دونالد ترامپ رئیس جمهوری پیشین آمریکا در انتخابات و افزایش تنش‌ها میان تهران و ریاض در پرونده احیای روابط دوجانبه تهران و قاهره پیشرفتی حاصل نشد.
عمان شریک استراتژیک و تجاری ایران
طی سال‌های اخیر و خصوصا در پی تشدید تحریم‌ها علیه ایران از زمان ترامپ، امارات و عمان در نقش اسکله‌های صادرات مجدد ایران و واسطه تجارت کشور عمل کرده‌اند. هرچند امارات در این زمینه قدمت بیشتری دارد و تجارت با این کشور چه در واردات و چه صادرات، بیشتر جنبه واسطه‌گری داشته است، اما عمان نیز در سال‌های اخیر چنین نقشی را عهده‌دار شده و به تداوم تجارت ایران در دوره تحریم‌ها کمک کرده است، در واقع این دو کشور به عنوان بازوان اصلی صادرات مجدد یا واردات با واسطه شناخته می‌شوند. صادرات مجدد از آن جهت برای ایران اهمیت مضاعف دارد که در فقدان سازو کارهای تجارت آزاد کشورهای مورد بررسی بستری برای صادرات بیشتر کالاهای ایرانی هستند. خصوصا رئیسی در طی سفر سال گذشته خود به عمان در دیدار با سلطان عمان، این کشور را دوست صادق و معتبری برای ایران خوانده بود. وی هم چنین افزود: اراده دو دولت برای توسعه و احیای روابط بسیار مهم است و برای تحقق این اراده باید با تنظیم برنامه جامع، چشم انداز آینده را ترسیم نمود.
در پی افزایش تنش میان ایران و عربستان در سال ۲۰۱۶ و قطع ارتباط میان دو کشور، امارات نیز به طبع روابط تجاری خود را با ایران کاهش داد و از آن پس عمان به عنوان جایگزین امارات در چرخه تجاری ایران در حاشیه خلیج فارس وارد عمل شده است
اما متعاقبا در پی افزایش تنش میان ایران و عربستان در سال ۲۰۱۶ و قطع ارتباط میان دو کشور، امارات نیز به طبع روابط تجاری خود را با ایران کاهش داد و از آن پس عمان به عنوان جایگزین امارات در چرخه تجاری ایران در حاشیه خلیج فارس وارد عمل شده است. تهران و مسقط همواره شرکای استراتژیک یکدیگر بوده‌اند و روابط دوجانبه آن‌ها در پی این تحولات منطقه‌یی تقویت شد. درواقع عمان به دلیل اینکه قرارداد تجارت آزاد با امریکا دارد، می‌تواند کالاهای ایرانی را بدون هیچگونه عوارض گمرکی و مالیات به راحتی به این کشور صادر کند و بر همین اساس می‌تواند در کنار امارات به کمک صادرات و واردات به ایران و از ایران به دیگر کشورها حضور داشته باشد.
در واقع عمان می تواند به عنوان بازیگر جدید دروازه ارتباط ایران با کشورهای حاشیه خلیج فارس و شرق آفریقا باشد و در این میان تلاش بازرگانان دو کشور برای توسعه روابط تجاری میان دو کشور روبه افزایش است که نمونه آن حضور مدیرعامل بندر صحار و قائم‌مقام بندرتجاری عمان در رأس هیات ۸ نفره تجاری به ایران در سال گذشته با هدف بررسی روابط دوجانبه تجاری بوده است. نکته قابل توجه آن است که هزینه حمل‌و نقل و تجارت از طریق عمان در مقایسه با امارات برای ایران پایین‌تر است و بنادر این کشور فاصله کمتری با ایران دارند. افزون بر این راه اندازی خطوط کشتیرانی بندرعباس –بندر خصب عمان نیز مسیری جذاب برای صادرات و واردات کالاهای ایرانی فراهم آورده است.
منطقه آزاد «صحار» از جمله مناطق مهم کشور عمان است که در جذب سرمایه‌گذاری خارجی عملکرد موفقی داشته است. بندر صحار (عمان) به عنوان منطقه آزاد تجاری می‌تواند برای صنایع مختلفی مانند پتروشیمی، فولاد، مواد غذایی، نفت، گاز و سایر صنایع شرایط مناسبی برای تجارت و حتی سرمایه‌گذاری مشترک ایجاد کند
منطقه آزاد «صحار» از جمله مناطق مهم کشور عمان است که در جذب سرمایه‌گذاری خارجی عملکرد موفقی داشته است. بندر صحار (عمان) به عنوان منطقه آزاد تجاری می‌تواند برای صنایع مختلفی مانند پتروشیمی، فولاد، مواد غذایی، نفت، گاز و سایر صنایع شرایط مناسبی برای تجارت و حتی سرمایه‌گذاری مشترک ایجاد کند. به گفته محسن ضرابی، رییس اتاق مشترک ایران و عمان منطقه حصار می‌تواند مبدا جدید صادرات مجدد باشد و در کاهش هزینه‌ها نیز موثر است؛ چراکه فاصله بندر صحار تا ایران و خدماتی که در این کشور به ایران ارائه می‌دهد، در مقایسه با امارات، کمتر است که این عوامل درنهایت هزینه تمام شده تجارت را کاهش می‌دهد.
هم چنین پیش تر جمال عزیز، رییس منطقه آزاد صحار عمان عنوان کرده بود که تسهیلات گمرکی، امکان تخلیه ۴.۵میلیون کانتینر و بارگیری کشتی‌های ۴۰۰هزار تنی از جمله ظرفیت‌های توسعه روابط تجاری ایران در بندر صحار است که امکان واردات کالا از ایران، بسته‌بندی و صادرات مجدد را فراهم می آورد.
فاصله دریایی ۴۵ کیلومتری بندر چابهار ایران تا بندر صحار عمان خود باعث کاهش هزینه‌های لجستیکی و حمل‌ونقل می شود و این در حالی است که ارتباط دریایی میان دو کشور تنها از طریق بندرعباس صورت می گیرد که موضوع راه اندازی این مسیر بندری دریایی (بندر چابهار تا عمان) را پررنگ تر می‌کند. از سوی دیگر با توجه به روابط تجاری عمان با تانزانیا و برزیل، امکان تامین محصولات وارداتی مورد نیاز بخش کشاورزی ایران از این مناطق نیز وجود دارد.
بر اساس اعلام گمرک ایران حجم صادرات ایران به عمان در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ رشد ۵۲درصدی داشته است. بررسی وضعیت تجارت ایران و عمان در سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد در این سال ارزش صادرات ایران به عمان ۰۸۷/ ۱میلیارد دلار و ارزش واردات از این کشور حدود ۸۰۰میلیون دلار بوده است. حجم تجارت دو کشور در سال ۱۴۰۰ نیز حدود ۱ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار بوده است که خود حاکی از عزم دو کشور برای گشودن پنجره‌های جدید در افق تعاملات مالی و تجاری است، هر چند که دو کشور رقم ۳ میلیارد دلار را برای تجارت دوجانبه هدف‌گذاری کرده‌اند. ایران پیش‌تر آمادگی خود را برای توسعه تعاملات تجاری با عمان با استفاده از روش‌های بین‌المللی اتاق پایاپای پولی، پیمان پولی چندجانبه و پیمان پولی دوجانبه اعلام کرده است، هرچند که در پی مذاکره میان دوطرف بخشی از مشکلات بانکی دوطرف که به واسطه تحریم‌ها ایجاد شده حل شده است.
لزوم اجرای موافقت نامه عشق آباد
چندین سال قبل ایران، عمان، قطر، ترکمنستان و ازبکستان (موافقتنامه عشق آباد) را با هدف تاسیس کریدور جدید حمل‌ونقل بین‌المللی و ترانزیتی که کشورهای آسیای مرکزی را با بنادر خلیج فارس اتصال می‌دهد، به امضا رساندند، پس از مدتی قطر از این توافقنامه خارج شد، اما قزاقستان به آن پیوست.
کریدور بین‌المللی جدید ترکمنستان-ایران- عمان، با عبور از خاک ایران، کشورهای آسیای میانه را به بنادر ایران در خلیج فارس و دریای عمان متصل خواهد کرد. اجرای موافقتنامه سال ۲۰۱۶ میان سه کشور ترکمنستان،ایران و عمان نقطه عطفی در روابط منطقه‌ای خواهد بود و زمینه‌ساز گسترش روابط بین کشورهای منطقه خواهد شد
کریدور بین‌المللی جدید ترکمنستان-ایران- عمان، با عبور از خاک ایران، کشورهای آسیای میانه را به بنادر ایران در خلیج فارس و دریای عمان متصل خواهد کرد. اجرای موافقتنامه سال ۲۰۱۶ میان سه کشور ترکمنستان،ایران و عمان نقطه عطفی در روابط منطقه‌ای خواهد بود و زمینه‌ساز گسترش روابط بین کشورهای منطقه خواهد شد. این کریدور، مسیر توسعه اقتصادی کشورهای عضو این پروژه را فراهم خواهد کرد.
بنابراین با توجه به موقعیت ژئواستراتژیک و ژئوپلیتیک ایران در تامین دسترسی عمان به منطقه قفقاز و آسیای میانه لازم است این توافق نامه با جدیت بیش تری از سوی اعضا پیگیری شود. البته اخیرا مهرداد بذرپاش وزیر راه و شهرسازی وزیر راه و شهرسازی کشورمان در دیدار با وزیر حمل و نقل، ارتباطات و فناوری اطلاعات عمان از برگزاری نشست کشورهای عضو توافقنامه عشق‌آباد برای اجرایی شدن مفاد آن خبر داده است.
نتیجه
با توجه به روابط استراتژیک قوی و تعاملات تجاری و اقتصادی چشمگیر میان تهران و مسقط لازم است اقداماتی چون توسعه بنادر، راه اندازی خطوط کشتیرانی منظم، حل و فصل مسائل گمرکی، تهاتر کالا، و تدوین نقشه راه جامع تجارت میان دو کشور عملی شود تا با استفاده از فضای مثبت موجود در منطقه در پی مصالحه ایران و عربستان و کاهش فشارها بر کشورهای عربی شریک تجاری ایران، ارزآوری بیشتری نصیب تهران در شرایط تنگناها و فشارهای ناشی از تحریم‌ها شود.
عمان به واسطه تجارت آزاد با بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکا و هم چنین روابط حسنه خود با ایران می‌تواند در نقش بازوی کمکی ایران در تجارت با واسطه عمل کرده و از بنادر خود برای صادرات مجدد کالاهای ایرانی به اقصی نقاط جهان استفاده کند که این امتیازی بزرگ برای ایران در شرایط تحریم کنونی است.
نظر شما