بازار؛ گروه بین الملل: تصمیم عربستان سعودی و سایر اعضای اوپک پلاس برای کاهش عرضه نفت خام به بازارهای جهانی موجب خشم دولت آمریکا شده که این اقدام را مایه ایجاد بی ثباتی در بازارهای جهانی می داند.
اوپک پلاس به تازگی در بیانیه ای کاهش ۱.۶ میلیون بشکه نفت خود تا پایان سال جاری میلادی را اقدامی در راستای کمک به ایجاد ثبات بازار نفت اعلام کرده است. اما اقتصاددانان معتقدند این اقدام اوپک پلاس در راستای کاهش قیمت بی سابقه نفت طی ده سال گذشته بوده است؛ موضوعی که اکنون منجر به نگرانی سیاستمداران آمریکایی و ترس آنها از بازگشت مجدد تورم به این کشور شده است.
در همین راستا، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا جان کربی در این خصوص اعلام کرد: ما فکر نمیکنیم که در شرایط فعلی، تصمیم به کاهش تولید (نفت خام) کار درستی بوده باشد و منجر به ایجاد بی ثباتی در بازار خواهد شد که ما این موضوع را به صراحت بیان کرده ایم.
در این میان عربستان با کاهش ۵۰۰ هزار بشکه‌ای تولید در صدر قرار دارد. بعد از آن عراق است که ۲۱۱ هزار بشکه از تولید خود را محدود خواهد کرد. امارات کاهش تولید روزانه ۱۴۴ هزار بشکه‌ای، کویت کاهش روزانه ۱۲۸ هزار بشکه‌ای، الجزایر کاهش عرضه روزانه ۴۸ هزار بشکه‌ای و عمان نیز تعهد کاهش تولید روزانه ۴۰ هزار بشکه‌ای را اعلام کردند. قزاقستان هم قرار است تولید خود را روزانه ۷۸ هزار بشکه کاهش دهد. الکساندر نواک، معاون نخست وزیر روسیه نیز روز یکشنبه گفت: مسکو کاهش داوطلبانه روزانه ۵۰۰ هزار بشکه‌ای را تا پایان سال ۲۰۲۳ تمدید خواهد کرد.
بر این اساس، مجموع کاهش تولید داوطلبانه کشورهای یادشده به یک میلیون و ۶۶۰ هزار بشکه در روز می‌رسد که یک اقدام پیشگیرانه با هدف حمایت از ثبات بازار نفت است.
کاهش داوطلبانه تولید نفت برخی از اعضای اوپک پلاس قیمت ها در بازار را صعودی کرد و بهای معاملات آتی نفت برنت با سه دلار و ۹۴ سنت افزایش، به ۸۳ دلار و ۸۳ سنت در هر بشکه رسید. بهای معاملات نفت آمریکا با سه دلار و ۸۴ سنت افزایش، به ۷۹ دلار و۵۱ سنت در هر بشکه رسید.
بدر الملا، وزیر نفت کویت در این زمینه اعلام کرد که کاهش داوطلبانه تولید نفت از سوی کشورهای اوپک پلاس اقدامی پیشگیرانه برای حمایت از ثبات بازار در بحبوحه تحولات و شرایط اقتصاد جهانی و تأثیرات شتابان آن است. الملا افزود: از جمله تحولات مربوط به اقتصاد جهانی را می توان سرعت افزایش نرخ بهره جهانی، سطح بدهی‌های جهانی، بحران بانکی و تحولات ژئوپلیتیکی و اوپک پلاس بر حمایت از ثبات بازارهای نفت متمرکز شده است.
در اکتبر گذشته هم اوپک پلاس از توافق بر سر کاهش دو میلیون بشکه در روز اعضای خود درباره تولید نفت خبر داد که بزرگترین کاهش از ابتدای شیوع بیماری همه گیر کرونا و معادل حدود ۲ درصد از تقاضای جهانی نفت بود و این امر واشنگتن را خشمگین کرد، زیرا کاهش عرضه منجر به افزایش قیمت نفت شد و سوالات و ابهامات زیادی را در خصوص آینده روابط دوجانبه آمریکا و عربستان در ذهن کارشناسان و صاحب نظران مطرح کرد.
ایالات متحده استدلال می کند که جهان به قیمت های پایین نفت نیاز دارد، زیرا قیمت های بالاتر می تواند به رشد اقتصادی آسیب برساند و به کشورهای تولید کننده نفت که از سوی آمریکا تحریم هستند، کمک کند.
در همین زمینه محمد علی خطیبی نماینده سابق ایران در اوپک با استقبال از این موضوع اعلام کرد: اگر اعضای اوپک پلاس چنین تصمیمی را نمی گرفتند ممکن بود که قیمت ها به کمتر از ۷۰ دلار برسد چرا که از یک طرف با کاهش تقاضای فصلی و از سوی دیگر با احتمال وقوع رکود اقتصادی در برخی از کشورهای اروپایی مواجه هستیم.
عربستان برای تحقق سند چشم انداز ۲۰۳۰ خود نیاز به منابع مالی بیش تری دارد و این عامل مهم ترین انگیزه آن در کاهش تولید نفت اخیر اوپک پلاس بوده است
پرواضح است که عربستان برای تحقق سند چشم انداز ۲۰۳۰ خود نیاز به منابع مالی بیش تری دارد و تصمیم اخیر در اوپک پلاس را نیز با همین هدف گرفته است. چندی پیش نیز رسانه های غربی به بازنگری کمک های خارجی ریاض پرداخته بودند و روزنامه نیویورک تایمز در این باره نوشت که ریاض از ارائه کمک‌های بی‌پایان به کشورهای فقیر مانند مصر، پاکستان و لبنان و بی‌نتیجه بودن این کمک‌ها خسته شده است و به همین منظور ولیعهد عربستان محمد بن سلمان در حال ایجاد مدلی است که سایر کشورهای عرب حوزه خلیج فارس مانند امارات و قطر سال‌ها پیش تا حدی برای افزایش نفوذ بین‌المللی خود آن را در دستور کار خود قرار دادند.
محمد بن سلمان بر توسعه بخش‌هایی غیر از نفت و تبدیل شدن به مرکزی برای طیف گسترده‌ای از مشاغل و همچنین فرهنگ تاکید دارد. به عنوان مثال علی‌رغم فرورفتن مصر در بحران اقتصادی، اما مقامات سعودی پیامی قاطعانه‌ای برای مصری‌ها ارسال کردند مبنی بر اینکه «دیگر خبری از چک سفید امضا نیست.
این در حالی است که همزمان با سرازیر شدن درآمدهای نفتی، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، شروط بیشتری را برای چنین کمک‌هایی تعیین کرده است و بر اصلاحات اقتصادی مانند قطع یارانه‌ها و خصوصی سازی شرکت‌های دولتی پافشاری میکند.
این رسانه همچنین نوشت: با این حال، این تغییر به این معنا نیست که کمک‌ها به کشورها متوقف شده است و عربستان همچنان در حال ارسال پول به خارج از کشور است، اما بسیاری از این اموال اکنون به سمت سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی برای کسب سود و نفوذ و راه‌اندازی صنایع جدید در داخل کشور، مانند صنعت خودروهای برقی سوق داده شده‌اند.
اهداف چشم انداز ۲۰۳۰ عربستان شامل تقویت فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری، افزایش تجارت غیرنفتی بین کشورها از طریق کالاها و محصولات مصرفی و افزایش هزینه‌های دولت برای تجهیزات نظامی و توسعه بخش‌های خدماتی مانند بهداشت، آموزش، زیرساخت، تفریحی و گردشگری است که نیاز به چند صد میلیارد دلار هزینه دارد
اهداف چشم انداز ۲۰۳۰ عربستان شامل تقویت فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری، افزایش تجارت غیرنفتی بین کشورها از طریق کالاها و محصولات مصرفی و افزایش هزینه‌های دولت برای تجهیزات نظامی، تجهیزات تولید و مهمات، تنوع بخشیدن به اقتصاد و توسعه بخش‌های خدماتی مانند بهداشت، آموزش، زیرساخت، تفریحی و گردشگری است که نیاز به چند صد میلیارد دلار هزینه دارد.
سابقه تنش های نفتی میان عربستان و آمریکا
تنش‌های نفتی میان عربستان و آمریکا امری مسبوق به سابقه است و به ویژه طی یک سال و نیم گذشته همزمان با آغاز جنگ اوکراین و وقوع بحران انرژی در ایالات متحده و اروپا به اوج رسیده است. در آن زمان امتناع محمد بن سلمان از پذیرش درخواست جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا برای افزایش تولید نفت موجب ایجاد تشنج در فضای مناسبات ریاض و واشنگتن شد و عربستان که در جریان بحران اوکراین با رفتارهای خود نشان می‌داد در جبهه روسیه قرار دارد تاکید کرد که شرایط لازم برای افزایش تولید نفت را در اختیار ندارد.
بعد از این که بایدن در سفر خود به عربستان طی چند ماه گذشته حتی حاضر شد به محمد بن سلمان باج دهد و برخلاف وعده‌های حقوق بشری خود پرونده‌هایی چون قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی نادیده بگیرد ، امید آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها برای تشویق ریاض به افزایش تولید نفت و کاهش نوسانات در بازار این ماده حیاتی در جهان بالا رفت و آنها نسبت به کاهش قیمت جهانی نفت در اثر روانه شدن مقادیر زیادی از نفت عربستان و امارات به بازار خوشبین بودند.
اما در آن زمان هم تصمیم روسیه و عربستان در اوپک پلاس برای کاهش تولید نفت تا ۲ میلیون بشکه در روز آب سردی روی همه این امیدها بود و این بار آمریکایی‌ها برخلاف چند ماه گذشته که سعی داشتند برای راضی کردن بن سلمان به افزایش تولید نفت محتاطانه‌تر رفتار کنند ، موضع تندی علیه عربستان اتخاذ و حتی این کشور را تهدید کردند که در روابط خود با آن تجدید نظر خواهند کرد.
کاهش تولید نفت از سوی اوپک پلاس، سبب افزایش بی رویه قیمت نفت شد و سناتورهای آمریکایی از دولت این کشور خواستند تا همه جنبه‌های همکاری از جمله فروش سلاح به عربستان را متوقف کند که در آن زمان بایدن در پاسخ به این درخواست سناتورها گفت که چنین تصمیمی روابط ریاض و واشنگتن را به شدت تحت تاثیر قرار خواهد داد.
آمریکایی‌ها عربستان را متهم به جانبداری از روسیه در جریان بحران اوکراین و ضربه زدن به اقتصاد جهانی کردند که این مسئله موجب شد وزارت خارجه عربستان با صدور بیانیه‌ای رسمی به اتهامات آمریکایی‌ها پاسخ دهد.
واقعیت آن است که روابط ریاض و واشنگتن از دهه‌های گذشته همواره مبتنی بر نفت بوده اما نمی‌توان گفت که همین نفت عامل جدایی آنها خواهد بود. در هرصورت روشن است که ایالات متحده تا حدودی به تامین امنیت نفتی خود از طریق خلیج فارس و خصوصا عربستان نیاز دارد. از سوی دیگر آمریکایی‌ها به هیچ وجه از منافع زیاد فروش سلاح به کشورهای عربی و در راس آنها عربستان چشم‌پوشی نمی‌کنند.
بدیهی است که ایالات متحده آمریکا از یک سو، نمی‌خواهد با ایجاد تنش های پرخطر امنیت بخش نفت در عربستان را به خطر بیندازد، به ویژه اینکه هر گونه آسیب به این بخش حیاتی منجر به افزایش شدید قیمت نفت می‌شود و ممکن است ریاض را به نزدیک شدن بیشتر با چین و روسیه سوق دهد. عربستان نیز به نوبه خود متوجه شده است که نمی‌تواند به راحتی منابع تسلیحاتی ارتش خود را که از زمان برقراری روابط با آمریکا در سال ۱۹۴۵ توسط این کشور مجهز شده است، متنوع کند.
حتی جرمی بنی، متخصص امور دفاعی خاورمیانه در شرکت اطلاعاتی جهانی جینز در این زمینه اعلام کرده است که عربستان تا حدی به تجهیزات تسلیحاتی ایالات متحده، مخصوصاً تجهیزات هوایی، وابسته است که حتی اگر بخواهد وابستگی خود را کم کند برایش امکان‌پذیر نیست. او می‌گوید که هیچ کشور دیگری قادر نیست جای آمریکا را برای عربستان بگیرد، به ویژه روسیه که خود درگیر جنگ است و با کمبود چنین تجهیزاتی روبروست.
تصمیمات اخیر عربستان برای کاهش تولید نفت این پیام را القا میکند که ریاض در سیاست های انرژی خود به دنبال تامین منافع شخصی و درآمدهای بیش تر نفتی در درجه اول است و ملاحظات آمریکا چندان در این حوزه برایش پررنگ نیست و حتی برخی مقام های آمریکایی اعلام کرده بودند که عربستان در شرایط سخت شریک راهبردی برای آمریکا نخواهد بود
تصمیمات اخیر عربستان برای کاهش تولید نفت این پیام را القا میکند که ریاض در سیاست های انرژی خود به دنبال تامین منافع شخصی و درآمدهای بیش تر نفتی در درجه اول است و ملاحظات آمریکا چندان در این حوزه برایش پررنگ نیست و حتی برخی مقام های آمریکایی اعلام کرده بودند که عربستان در شرایط سخت شریک راهبردی برای آمریکا نخواهد بود.
اما پرواضح است که شکاف بین ایالات متحده و عربستان سعودی در حالی که محمد بن سلمان تلاش میکند تا بر اهمیت کشورش در صحنه جهانی تأکید کند، در حال تشدید است. حتی چندی پیش یک منبع عربی که به دلیل حساسیت موضوع خواست نامش فاش نشود اعلام کرده بود: «ولیعهد سعودی معتقد است که دولت آمریکا شخصاً او را هدف قرار می‌دهد. بنابراین تصمیم گرفت در مقابل آن بایستد و قدرت موقعیت خود را در عربستان اثبات کند و نشان دهد که وی برای موضع آمریکا اهمیتی قائل نیست».
پس از حمله روسیه به اوکراین، زمانی که مسئولان کشورهای غربی از جمله خود جو بایدن، برای مقابله با تورم فزاینده در کشورهایشان، برای درخواست تولید بیشتر نفت از عربستان دیدار کردند، محمد بن سلمان تا حدودی در صحنه جهانی نفوذ پیدا کرد.« علی الشهابی» تحلیلگر سعودی نزدیک به دربار سلطنتی اعلام کرده بود:«محمد بن سلمان اجازه نخواهد داد که عربستان تحت سلطه خواسته‌های سیاستمداران آمریکایی قرار گیرد».
ولیعهد سعودی از همان ابتدا تلاش زیادی کرد تا به ایالات متحده بگوید که خواهان روابط عالی است. اما سیاستمداران آمریکایی همچنان تلاش کردند تا پرونده قتل جمال خاشقجی بپردازند، چیزی که محمد بن سلمان سعی داشت تا کاملا این پرونده نادیده گرفته شود.
اما نقطه ضعف ریاض امنیت آن است. عربستان سعودی بارها ترس خود را نسبت به آن ابراز کرده است، به وریژه پس از حملات سال ۲۰۱۹ که به تاسیسات نفتی عربستان انجام شد (حملات منسوب به جنبش انصارالله یمن) و بازار انرژی را تکان داد.
نتیجه
از تصمیم عربستان و اعضای اوپک پلاس چنین بر می آید ریاض که برای تحقق چشم انداز ۲۰۳۰ خود نیاز به منابع مالی گسترده دارد بار دیگر منافع و ملاحظات مالی خود را به آمریکا ترجیح داده و با کاهش تولید نفت نشان داد تمایل دارد در مسیر رسیدن به اهداف مالی و اقتصادی خود گام بردارد و این موضوعی است که پیش تر برخی مقام های آمریکایی نیز گفته بودند که عربستان شریک استراتژیک آمریکا در شرایط سخت نخواهد بود.
البته ایالات متحده بعد از رژیم صهیونیستی، عمیق‌ترین و استراتژیک‌ترین سیاست‌های خود در غرب آسیا را از طریق عربستان مدیریت و پی‌گیری میکند و عربستان سعودی به عنوان قدرت اول و انسجام‌بخشِ کشورهای عربی در مقابل نفوذ منطقه‌ای ایران و یک کشور مهم در مسیر حفظ ثبات و امنیت اسرائیل ایفای نقش می کرده است.
از طرف دیگر آل‌سعود مشتریِ ثروتمند سلاح و امنیتِ امریکایی است و همواره از اتحاد با واشنگتن سود برده است و بنابراین اختلافات میان این دو منتهی به بن بست روابط دوجانبه نخواهد شد، هرچند که با مصالحه اخیر ایران و عربستان و تغییرات ژئوپلیتیک در منطقه شکاف بیش تری میان ریاض و واشنگتن انتظار می رود.
نظر شما