تهمینه غمخوار؛ بازار: اقتصادهای سراسر خاورمیانه در سال ۲۰۲۳ با چشم اندازهای متفاوتی روبرو هستند که به رشد نسبتاً قوی کشورهای غنی از انرژی شورای همکاری خلیج فارس کمک خواهد کرد؛ در حالی که اکثر اقتصادهای دیگر را تحت کنترل قرار خواهند داد.
بازیگران اصلی خاورمیانه از جمله عربستان سعودی، امارات و جمهوری اسلامی ایران نیز برای تجارت، سرمایه گذاری و روابط سیاسی به سمت شرق به آسیا نگاه خواهند کرد، به طوری که این مسئله می تواند به تیرگی بیشتر روابط با اروپا و ایالات متحده منجر شود.
به طور کلی میتوان گفت که یک سال دیگر از اقدامات دشوار تعادلی در راه است؛ در حالی که تولیدکنندگان عمده نفت و گاز در این منطقه به طور قابل توجهی از تقاضای قوی جهانی، افزایش تولید و قیمت های بالای صادرات انرژی خود در سال ۲۰۲۲ و انرژی خالص منطقه سود برده اند. صادرکنندگان به جز ایران که از نظر بین المللی تحریم شده و از نظر اقتصادی با چالشهایی مواجه است، می توانند منتظر یک سال دیگر با بازدهی مناسب از بازارهای بین المللی در سال ۲۰۲۳ باشند.
تمرکز بر اصلاح بخش تجارت
شرایط کسب و کار در سراسر خاورمیانه در سال ۲۰۲۳ بر اساس اقتصاد کشورها بسیار متفاوت خواهد بود. شرایط کسب و کار در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس دارای مطلوب ترین وضعیت در منطقه خواهد بود که با حمایت بخش های انرژی پررونق، بازیافت وجوه نفتی در اقتصاد گسترده تر و برنامه های اصلاحات تجاری و اقتصادی در حال انجام است. شاخص‌های قوی مدیران خرید، برای اکثر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نشان‌دهنده سلامت نسبی و حرکت بخش‌های تجاری خصوصی غیر انرژی در کوتاه مدت است.
رقابت بین عربستان سعودی و امارات متحده برای ایجاد مراکز تجاری پیشرو تشدید خواهد شد، اگرچه این موضوع نیز با توجه به دامنه سود متقابل و ماهیت عملگرایانه سرمایه گذاری تجاری درون شورای همکاری خلیج فارس، فضایی را برای همکاری و سرمایه گذاری مشترک ایجاد می کند. کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به فشار برای گشایش در بخش‌های جدید و جذب سرمایه‌گذاری خصوصی خارجی ادامه خواهند داد که با حمایت خوب بخش های مالی سرمایه دار، سودآور و قوی و اصلاحات طرفدار کسب و کار قبلاً اعمال شده است.
شرایط تجاری در سوریه، یمن، عراق، لبنان و ایران به دلیل طیفی از عوامل از جمله چشم انداز کند رشد، بیکاری بالا، بی ثباتی اجتماعی، تحریم های بین المللی و درگیری، همچنان بسیار چالش برانگیز خواهد بود. در مورد مصر و ترکیه، اقتصادهای کلان متزلزل و بی ثبات، از جمله ارزهای ضعیف، نرخ تورم بالا، افزایش نرخ بهره و عدم اطمینان در مورد جهت گیری سیاست های اقتصادی، زمینه دشواری را برای عملیات تجاری در سال ۲۰۲۳ نشان خواهند داد.
بهبود در وضعیت صنعت گردشگری
فعالیت تجاری، درآمد و سودآوری در صنعت مسافرت، گردشگری و مهمان‌نوازی در خاورمیانه در سال‌های اخیر به دلیل همه‌گیری کووید-۱۹ و سپس جنگ اوکراین، ضربه بزرگی را متحمل شده است. با این حال، به نظر می‌رسد با افزایش ورودهای بین‌المللی در سال ۲۰۲۲ و بهبودی کامل به سطوح قبل از کووید، ورودها در اواخر سال ۲۰۲۳ (یا اوایل سال ۲۰۲۴) ، تغییر کرده و شتاب در حال افزایش است.
البته، این بهبودی توسط رویدادهای مهم ورزشی و فرهنگی تحت تاثیر قرار خواهد گرفت؛ قطر میزبان جام جهانی فوتبال در نوامبر و دسامبر ۲۰۲۲ و جام ملت های آسیا در سال ۲۰۲۳ است و همچنین عربستان سعودی تعداد زائرین خارجی مجاز برای شرکت در مراسم حج سالانه را افزایش خواهد داد. این مکان‌ها به همراه دیگر مناطق، از جمله قطب‌های مهم گردشگری در امارات و عمان، تلاش‌های خود را برای ارتقای پیشنهاد گردشگری در بازارهای عمده صادراتی در اروپا و آسیا، و همچنین اطمینان بخشی به بازدیدکنندگان از طریق اقدامات بهداشتی و امنیتی در سطح بالا، مضاعف می‌کنند.
گردشگری داخلی نیز در سال‌های اخیر از یک بازار رکود حمایت کرده و این امر همچنان یک خروجی مهم برای بخش گردشگری، همراه با ورودی‌های منطقه‌ای خواهد بود. ورودهای بین المللی به کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در اواخر سال ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ به سرعت افزایش یافتند، به گونه ای که با نگاه به آینده عرضه واکسن و اقدامات ایمنی، محدودیت‌های سبک‌تر سفر، انگیزه‌های تبلیغاتی بیشتر و کاهش تقاضای سرکوب‌شده برای صنعت سفر و گردشگری کمک کننده خواهند بود.
در بلندمدت، صنعت توریسم به‌عنوان اجزای کلیدی برنامه‌های رشد استراتژیک شناسایی می‌شوند و در نتیجه مشمول اصلاحات حامی کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری و همچنین دریافت سرمایه‌گذاری قابل توجه از بخش‌های دولتی و خصوصی خواهند شد.
گسترش مالی بیشتر از شورای همکاری خلیج فارس
جهش اقتصادی ناشی از بخش انرژی در سراسر شورای همکاری خلیج فارس که در سال ۲۰۲۱ آغاز شد، به کشورهای عضو کمک کرد تا حایل‌های اقتصادی را بازگردانند و صندوق‌های جنگ مالی خود را بازسازی کنند. درآمدهای بادآورده ناشی از تقاضای شدید جهانی انرژی و قیمت های بالای نفت و گاز به حاکمان عربستان سعودی و امارات به ویژه این امکان را داده است که منابع مالی را در برنامه های توسعه اقتصادی ملی و سرمایه گذاری های خارجی وارد کنند.
پیش بینی قدرت نرم و دنبال کردن سرمایه گذاری های مالی سخت، میلیاردها دلار آمریکا را از شورای همکاری خلیج فارس به سمت پروژه های استراتژیک اقتصادی و ژئوپلیتیکی در سال ۲۰۲۳ سرازیر خواهد کرد
بر همین اساس، در طول سال ۲۰۲۳، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به سرمایه گذاری در منطقه وسیع تر خاورمیانه و مناطق دیگر به منظور پیگیری اهداف اقتصادی خود و تقویت اتحادهای منطقه ای ادامه خواهند داد. پیش بینی قدرت نرم و دنبال کردن سرمایه گذاری های مالی سخت، میلیاردها دلار آمریکا را از شورای همکاری خلیج فارس به سمت پروژه های استراتژیک اقتصادی و ژئوپلیتیکی در سال ۲۰۲۳ سرازیر خواهد کرد.
روابط نزدیک تر با چین و روسیه
بازیگران اصلی در خاورمیانه روابط امنیتی، تاریخی و تعامل با ایالات متحده، پیوندهای تجاری قوی با اروپا و چین، و روابط نزدیک با روسیه دارند. این روابط در سال ۲۰۲۳ مورد آزمایش قرار خواهد گرفت، زیرا اقتصاد جهانی کند می شود، جنگ بین روسیه و اوکراین ادامه دارد و چین به عنوان یک بازیگر اقتصادی و سیاسی تأثیرگذار در خاورمیانه به رشد خود ادامه می دهد.
چرخش بیشتر به سمت آسیا، البته به روشی سنجیده برای کسانی که به طور سنتی با غرب همسو هستند، احتمالاً یکی از ویژگی های کلیدی سیاست خارجی خاورمیانه در سال ۲۰۲۳ خواهد بود. عربستان سعودی دارای یک شراکت راهبردی طولانی مدت با ایالات متحده است که بر اساس سیستم دلارهای نفتی و ضمانت های امنیتی ایالات متحده ساخته شده و همچنان نقش مهمی در پشتوانه سازی سیاست خارجی و قابلیت های نظامی پادشاهی سعودی در سال ۲۰۲۳ ایفا خواهد کرد.
با این حال، سعودی به طور فزاینده‌ای به رویکرد سیاست خارجی مستقل‌تری نسبت به گذشته پایبند خواهد بود، زیرا به دنبال تنوع بخشیدن به روابط بین‌المللی خود از جمله روابط نزدیک‌تر با چین و روسیه است. این موضوع تا حدی منعکس کننده تغییر مداوم روابط تجاری و سرمایه گذاری عربستان به سمت آسیا، به ویژه چین و موفقیت ائتلاف اوپک پلاس_به رهبری عربستان سعودی و روسیه_در شکل دادن به شرایط بازار جهانی انرژی است.
در این میان، چین تلاش کرده تا عربستان را متقاعد کند که فروش نفت بین دو کشور را به رنمینبی (به جای دلار آمریکا که در توافقات نفتی با ایالات متحده معمول است) انجام دهد به طوری که فشار برای این نوع معاملات افزایش خواهد یافت. عربستان سعودی در کوتاه مدت مقاومت کرده و به دلیل ترس از آشفتگی اقتصاد و روابط خود با ایالات متحده، نرخ ارز خود را با دلار آمریکا حفظ خواهد کرد. از طرفی، کاهش دلار نفتی و افزایش همزمان پترو یوان یک ریسک بلندمدت است؛ نه کوتاه مدت یا میان مدت.
پیش بینی ها در خصوص روابط ایران نشان می دهد که جمهوری اسلامی نیز در حال حاضر روابط ضعیفی با غرب دارد و این روابط در سال ۲۰۲۳ وخیم تر خواهد شد، به طوری که دولت روابط قوی تر با سایر کشورها از جمله روسیه، به ویژه چین و هند تحت سیاست نگاه به شرق را دنبال خواهد کرد.
جمهوری اسلامی ایران می‌تواند در سال ۲۰۲۳ به عضویت کامل سازمان همکاری شانگهای دست یابد که همکاری این کشور با اعضای سازمان همکاری شانگهای، از جمله چین و روسیه، را تسهیل کرده، نفوذ و روابط تجاری خود را در آسیای مرکزی، شرقی و جنوبی تقویت خواهد کرد و فضای بیشتری برای مقاومت در برابر تحریم ها و انزوا از غرب برای ایران با این شرایط ایجاد خواهد شد.
درگیری های حل نشده منطقه را بی ثبات می کند
درگیری یک دهه در سوریه یک امر بسیار ناپایدار و چند وجهی با تعداد بی شماری از شرکت کنندگان داخلی و بین المللی باقی خواهد ماند یعنی در ۲۰۲۳ درگیری بیشتر و نه کمتر در افق ظاهر می شود. سوریه به رهبری بشار اسد، و با حمایت ارتش سوریه، کنترل بیشتر کشور را حفظ خواهد کرد. در خارج از مناطق تحت کنترل این کشور، بی ثباتی به دلیل حضور ترکیه در شمال و مخالفت با سوریه توسط جنگجویان شورشی در شمال غربی این کشور ایجاد خواهد شد.
وقوع جنگ در شمال سوریه بین گروه های همسو با کردها و شورشیان مورد حمایت ترکیه احتمالا در سال ۲۰۲۳ مکررتر خواهد شد در حالی که سوریه نفوذ خود را در مناطق غنی از منابع کرد در شمال شرق تقویت کرده و از تهدید تهاجم ترکیه برای برقراری رابطه حفاظتی با نیروهای دموکراتیک تا پایان سال ۲۰۲۳ استفاده خواهد کرد.
نظر شما