بازار؛ گروه انرژی: نیمی از عراقی‌ها دست به دزدی برق می‌زنند. دزدی‌هایی که به گفته الخطیب وزیر برق عراق، ۱۲ میلیارد دلار به این کشور خسارت وارد می‌کند. حالا مسئولان این همسایه غربی ایران به دنبال پیدا کردن راهکاری برای اصلاح قیمت برق و البته کاهش قیمت تمام شده واردات آن هستند. از افزایش ظرفیت تولید به ۲۲ هزار مگاوات گرفته تا مذاکره با اردن و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس.
در حال حاضر ایران حدود ۴۰ درصد برق مصرفی عراق را تامین می‌کند و به گفته رضا اردکانیان وزیر نیرو با توجه به تمدید دوباره قرارداد بین ایران و عراق، صادرات برق در سال ۹۹ هم طبق روال گذشته ادامه پیدا خواهد کرد. همچنین شرکت مادر تخصصی مدیریت ساخت و تهیه کالای آب و برق (ساتکاب) هم می‌گوید که صادرات برق به این کشور در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷ حدود ۳۴ درصد بیشتر شده و از مرز ۶.۶ میلیارد کیلووات ساعت گذر کرده است. با وجود این رشد اما نگرانی‌ها نسبت به از دست دادن مهم‌ترین بازار صادرات برق ایران هر روز بیشتر می‌شود. از یک طرف فشار آمریکا برای حذف ایران از بازارهای صادراتی هر روز افزایش پیدا می‌کند و از طرف دیگر عراق این روزها بیشتر از هر زمانی به دنبال تنوع بخشیدن به شرکای انرژی خود است. به طوری که الخطیب به تازگی از مذاکره با اردن برای واردات برق از این کشور خبر داده است.
هرچند که به گفته این مقام مسئول در دولت عراق اجرای این قرارداد ۲۴ ماه زمان نیاز دارد اما این ۲ سال خیلی زود تمام می‌شود و اگر از امروز فکری برای حفظ این بازار صادراتی خود نکنیم، رقبای ایران خیلی راحت جایگزین کشور ما خواهند شد. واردات از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس دیگر گزینه این کشور عربی است که به نظر می‌رسد که حتی قیمتی پایین‌تر از ایران پیشنهاد داده‌اند. به گفته الخطیب، بهای برق وارداتی از این کشورها به میزان ۱۵ درصد از بهای برق ایران پایین‌تر است و اجرای آن یک سال زمان می‌برد.
پارسا رییس کنفدراسیون صادرات در حوزه انرژی و صنایع وابسته اما معتقد است که ارزانی امروز تولید برق که برخی کشورها به استناد به آن قیمت های پایینی را برای صادرات به عراق پیشنهاد می‌دهند خیلی دوام نخواهد داشت. او البته ادامه می‌دهد: هرچند که قیمت صادرات برق ایران قیمت مناسبی است اما بازهم باید در صورت نیاز انعطاف لازم را در تعیین قیمت‌ها به خارج بدهیم. او که با بیان اینکه صادرات برق در این تقریبا دست دولت و شرکت های شبه دولتی است، ادامه داد: به همین دلیل نتوانستیم از ظرفیتی که ایران برای تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه دارد، استفاده کنیم.
بازار را به هر قیمتی باید حفظ کنیم
«قیمت برق در بازار جهانی نصف شده است.» این خبر را در شرایطی محمد پارسا رئیس کنفدراسیون صادرات در حوزه انرژی اعلام می‌کند که معتقد است ارزان فروشی در بازار انرژی خیلی دوام نخواهد داشت و با گران شدن بهای نفت و فرآورده‌های نفتی قیمت تولید برق هم افزایش پیدا خواهد کرد.
او به بازار گفت: پیشنهادهایی که امروز راجب قیمت برق مطرح می شود ناشی از کاهش قیمت تمام شده تولید این انرژی است. در حال حاضر قیمت گاز و گازوئیل به شدت افت پیدا کرده و به همین دلیل هزینه تولید برق ارزان‌تر از گذشته تمام می‌شود. اما دیر یا زود تقاضای برای نفت و سایر فرآورده‌های نفتی به حالت عادی باز می‌گردد و قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کند.
این فعال صنعت برق گفت: البته اگر قیمت‌ها اصلاح نشد باید قیمت برق صادراتی خود را پایین آورده و بازار را به هر قیمتی که هست حفظ کنیم. اگر بازار را از دست بدهیم برای بدست آوردن آن باید دوباره سال‌ها تلاش کنیم.
او با اشاره به ارزش افزوده بالای تولید و صادرات برق، گفت: حالا که گاز و گازوئیل کاهش پیدا کرده بسیاری از کشورها به دنبال تبدیل این انرژی‌های ارزان به برق و صادرات آن هستند.
رئیس کنفدراسیون صادرات در حوزه انرژی و صنایع و وابسته در رابطه با چرایی ناکامی دولت در توسعه بازار صادرات انرژی ادامه داد: بیشتر صادرات برق در ایران توسط دولت انجام می‌شود. دولت اجاره نمی‌دهد که بخش خصوصی نیروگاه بسازد و برق آن را صادر کند.
خطر از بین رفتن مزیت صادراتی ایران
هرچند که طبق گفته‌های محمد حسن متولی زاده مدیر عامل توانیر میزان صادرات برق در سال ۹۸ نسبت به ۹۷ حدود افزایش ۱۲۰ درصد بیشتر شده است، اما افت بهای گازوئیل و گاز بسیاری نگرانند که ایران مهم‌ترین مزیت رقابتی خود که قیمت ارزان است را از دست بدهد. هم اکنون به مدد استفاده از گاز مفت، قیمت تمام شده تولید برق در ایران بسیار ارزان بوده و امکان صادرات ارزان این انرژی در کشور وجود دارد. به گفته پارسا رئیس کنفدراسیون صادرات انرژی، در حال حاضر برق ایران به قیمت ۸ تا ۱۰ سنت به بازار کشورهای همسایه صادر می‌شود در حالیکه قیمت برق در کشورهای اروپایی و حتی برخی از کشورهای همسایه ایران همچون ترکیه بین ۱۲ تا ۱۶ سنت است. حالا اما شرایط فرق کرده است. کرونا تقاضای انرژی را در کاهش داده و نفت حتی در برهه‌ای از زمان به قیمت منفی عرضه می‌شد.
رییس کنفدراسیون صادرات در حوزه انرژی و صنایع وابسته که معتقد است باید در تعیین قیمت صادراتی خود انعطاف بیشتری به خرج بدهیم، می گوید: در حال حاضر قیمت صادراتی برق ایران یک قیمت ثابتی بوده و مولفه‌هایی همچون قیمت گاز و گازوئیل در آن لحاظ نشده که نیاز است تغییراتی را در آن لحاظ کنیم.
۶ برابر واردات، برق صادر کردیم
میزان صادرات برق جمهوری اسلامی ایران به کشورهای همسایه در سال ۱۳۹۸ با رشد ۲۷.۶ درصدی نسبت به سال قبل از آن به بیش از هشت میلیارد کیلووات ساعت رسید که این رقم ۶ برابر واردات برق در همین سال است. ساتکاب می‌گوید: بیشترین انرژی ارسال شده برون مرزی در این سال با ۶ میلیارد و ۶۵۲ میلیون کیلووات ساعت مربوط به کشور عراق بوده که نسبت به سال ۹۷ رشدی ۳۴.۶ درصدی داشته است و پس از آن کشورهای افغانستان (۷۷۵ میلیون کیلووات ساعت)، پاکستان (۵۱۶ میلیون کیلووات ساعت)، ارمنستان (۵۳ میلیون کیلووات ساعت) و جمهوری خودمختار نخجوان (۳۳ میلیون کیلووات ساعت) قرار داشته‌اند.
صنعت برق و فرصت درحال گذار صادرات
با این وجود به گفته بسیاری از کارشناسان ایران خیلی راحت می تواند میزان صادرات برق را به دو برابر مقدار فعلی افزایش دهد. بی‌توجهی به ظرفیت‌های کشور در این حوزه اما درحالی انجام می‌شود که در برنامه‌های توسعه‌ای و سیاست‌های اقتصاد مقاومتی اهداف مشخصی برای صادرات برق برای کنترل آسیب‌های ناشی از نوسانات قیمت نفت تعیین شده است. پارسا در خصوص ظرفیت‌های بالقوه صادرات برق ایران می‌گوید: در برنامه ششم توسعه تأکید شده است که ایران تا پایان این دوره پنج ساله به قطب یا هاب برق منطقه تبدیل شود. با این همه، اما کشور ما با تحقق این ایده فاصله بسیار دارد. درحال حاضر صادرات و واردات برق ایران در حدود ٢٠٠٠ مگاوات است. این درحالی است که ظرفیت نصب‌شده صنعت برق امروز ۸۵ هزار مگاوات است که این حجم مبادلات برقی در مقایسه با ظرفیت موجود بسیار ناچیز است. این موضوع علاوه بر مزیت‌های اقتصادی فراوان برای کشور قطعا به افزایش نفوذ منطقه‌ای و قدرت بازدارندگی کشورمان کمک می‌کند.
بی‌توجهی به پتانسیل‌های کشور برای تبدیل شدن به قطب برق منطقه درحالی روی می‌دهد که کشورهای همسایه هم اکنون با سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مختلف با سرعت زیاد به سمت افزایش ظرفیت تولید برق درحال حرکت هستند. عراق که اتفاقا بزرگترین بازار صادراتی ایران است، سرمایه گذاری های زیادی را برای توسعه نیروگاه های خود انجام داده است.
فشار آمریکا به عراق برای محدود کردن واردات برق از ایران
پس از اعمال تحریم ها و کنار گذاشته شدن برجام از سوی آمریکا بارها وزارت خزانه داری آمریکا به عراق اعلام کرد که باید برق خود را از کشور دیگری به جزء ایران تامین کند اما حتی خود امریکا نیز بعد از مدتی متوجه شد که تامین برق عراق از ایران بهترین گزینه است بطوریکه در طول یک سال معافیت های تحریمی آمریکا به عراق تمدید شد.
حال از شواهد اینگونه پیداست که در سال ۲۰۲۰ نیز عراق ناگزیر به خرید برق از ایران است و ایران نیز باید به این موضوع توجه کند که تفاهمنامه های امضاء شده با این کشور را که به ساخت و بازسازی نیروگاه‌ها و شبکه برق آسیب‌دیده و کاهش تلفات برق بود را اجرایی کند تا ایران تنها صادرکننده صرف برق به این کشور نباشد. پس ایران باید از فرصت استفاده کند چرا که قطعا طی سال‌های آینده عراق با ساخت نیروگاه از خرید برق از کشورهای همسایه خودداری خواهد کرد.
نظر شما