بازار؛ گروه آب و انرژی: «پتروشیمی به حیاط خلوت مدیران دولتی تبدیل شده است.» این بخشی از گفته های هاشم اورعی استاد دانشگاه صنعتی شریف است که معتقد است کمبود ها و مشکلاتی که در حوزه انرژی کشور وجود دارد، حاصل دخالت و انحصار دولت هاست.
او در گفتگو با بازار با اشاره به تولید و صادرات محصولات خام و نیمه می گوید: مسئولین با افتخار از صادرات محصولات پتروشیمی و سهم این صنعت از تامین ارز کشور صحبت می کنند این در حالی است که بخش عمده ای از آنچه که به عنوان محصول پتروشیمی صادر می شود، صادرات انرژی یا همان تولید رانت انرژی برای عده ای خاص است.
او در بخش دیگری از سخنان خود با انتقاد از سیاست های دولت در زمینه قطع گاز و برق صنایع و بخش مولد اقتصاد، گفت: این نگاه که بخش مولد باید فدای اضافه مصرف شود، حتی از ناترازی و کمبود انرژی هم خطرناک تر بوده و تهدید بزرگی برای اقتصاد کشور محسوب می شود.
متن کامل گفتگوی بازار با هاشم اورعی تحلیل گر مسائل انرژی و استاد دانشگاه صنعتی شریف را در ادامه می خوانید:
صنایعی همچون پتروشیمی در طول سال های گذشته به حیاط خلوت دولت و مدیران دولتی تبدیل شده اند. این در حالی است که دولت ها باید تنها به مقوله حکمرانی پرداخته و وارد بنگاه داری نشوند
*چرا با وجود ارزش افزوده بالایی که صنعت پتروشیمی در صنایع پایین دستی دارد، سهم بخش خصوصی در این صنعت بسیار پایین است. دلیل اصرار دولت به حفظ این صنعت و سرمایه گذاری در آن چیست؟
مساله اینجاست که فقط در پتروشیمی شاهد اصرار دولت برای حفظ انحصار نیستیم؛ در صنعت برق هم شرایط اینگونه است. حال آنکه به صورت معمول دولت ها باید به مقوله حکمرانی پرداخته و نباید به بنگاه داری و سرمایه گذاری در چنین صنایعی ورود پیدا کنند. اما سوال اینجاست که چرا دولت ما دنبال این فعالیت ها می رود؟ پاسخش خیلی ساده است؛ این صنایع در طول سال های گذشته به حیاط خلوت دولت و مدیران دولتی تبدیل شده اند. به خاطر دارم که آقای طیب نیا در روزهای آخر فعالیت خود اعلام کرد که شرکت دولتی یعنی رانت، شرکت دولتی یعنی حیاط خلوت یعنی سفر خارجی، یعنی امتیازات ویژه و ...
همه دنیا می دانند که دولت نباید وارد هیچ فعالیت اقتصادی شود چرا که به دنبال ورود دولت ها به بنگاه داری دیگر نمی تواند جلوی فساد و رانت را گرفت.
*چرا با وجود مزایا و رانت های متعدد از قبیل خوراک ارزان، این صنعت نتوانسته رشد کند و ارزش افزوده ایجاد شده در آن بسیار پایین است؟
بخش زیادی از کمبودها و درجا زدن هایی که امروز در بخش های مختلف وجود دارد، حاصل همین دخالت ها و ورود دولت است. چطور است که در تولید محصولی همچون هندوانه که دولت با آن کاری ندارد، مشکل پیش نمی آید؛ حتی در زمستان هم این محصول در بازار به وفور موجود است! در مقابل می بینیم هر چیزی که دولت دستی در آن دارد یا کم است یا گران.
چیزی به اسم بهره وری در آن وجود ندارد. به عنوان مثال با افتخار از مقدار صادرات محصولات پتروشیمی صحبت می کنند این در حالی است که بخش عمده ای از آنچه که به عنوان محصول پتروشیمی صادر می شود، صادرات انرژی یا همان رانت انرژی است. با وجود اینکه سالهاست از کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی سخن می گوییم، همچنان با افتخار از فروش بیشتر نفت و افزایش درآمدهای ارزی حاصل از خام فروشی سخن می گوییم. این رفتار اشتباهی است که سالهاست در کشورهای پیشرفته دنیا منسوخ شده است. ما هم اگر می خواهیم رفتارهای اشتباه گذشته خود را اصلاح کنیم باید در مسیر پا بگذاریم وبه دنبال تولید و صادرات محصولی با ارزش افزوده بالا باشیم. اما این ارزش افزوده زمانی ایجاد می شود که فضای سالم رقابتی ایجاد شود. چرا باید در محصولی که با قیمت های جهانی عرضه می شود، خوراک یارانه ای دریافت کند.
همه می دانند که اقتصاد دولتی حاصلی جز فلاکت، عقب ماندگی و ورشکستگی ندارد. اما متاسفانه دولت های ما در طی تاریخ عادت کرده که ارباب باشند و به بخش خصوصی به چشم رعیت نگاه می کنند. بنابر این اگر دولت پتروشیمی ها، نیروگاه ها، صنایع بزرگ و خودروسازی را به مردم بدهد، جایگاه اربابی خود را هم از دست خواهد.
* معاون وزیر نفت ادعا کرده که قرار است ارزش افزوده صنعت پتروشیمی را چند برابر کرده و رکورد جدیدی در تولید و صادرات رقم بزند. آیا زیر ساخت های لازم برای توسعه در صنایع مختلف از جمله پتروشیمی در کشور ما وجود دارد یا خیر؟ آیا می توان به بهبود وضعیت اقتصادی و توسعه کشور امیدوار بود؟
هم اکنون در تامین گاز صنایع دچار مشکل هستیم. اما این مشکل تنها محدود به امسال نیست. چرا که میزان ناترازی گاز ما در سال های آینده روند فزاینده خواهد داشت. در واقع از یک طرف تقاضا در حال افزایش است در حالیکه در بهترین حالت مقدار تولید ما ثابت باقی خواهد ماند. بماند که نگرانی های متعددی درباره کاهش تولید گاز در کشور وجود دارد. چرا که برای حفظ تولید در محدود ۸۴۰ میلیون مترمکعب در روز به حدود ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز داریم تا مانع افت فشار گاز شویم. بنابر این تصور که در تامین گاز خود طی سال های آینده دچار مشکل نباشیم، تصور کاملا اشتباهی است.
ما همواره در زمان ناترازی ها انرژی تولید یا همان بخش مولد اقتصاد را قطع می کنیم. این یعنی که تولید باید فدای اضافه مصرف و هدر رفت انرژی شود. این نگاه و سیاست حتی از ناترازی و کمبود گاز و برق هم خطر ناک تر است
اما کسری گاز تنها مشکل اقتصاد ما نیست. مساله دوم این است که در زمان ناترازی اولین جایی که گاز آن را قطع می کنیم، صنایع یعنی همان بخش مولد اقتصاد است. به عبارت دیگر ما همیشه تولید را فدای مصرف یا بهتر است بگویم اضافه مصرف یا همان هدر رفتن انرژی می کنیم. این نگاه حتی نگران کننده تر از چالش قبلی یا همان کمبود و ناترازی انرژی است. در نتیجه نمی توان انتظار داشت که گاز صنایع را تامین کرد. حتی گاز رسانی به نیروگاه ها که در اولویت بالاتری نسبت به صنایع از نظر تامین گاز قرار دارند هم در روزهای سرد ممکن نیست. بنابر این اینکه فکر کنیم می توانیم مقدار صادرات تولیدات صنعتی همچون پتروشیمی، فولاد را افزایش دهیم، شدنی نیست. دلیل آن هم نبود گاز است.
حالا حتی اگر فرض را بر این بگذاریم که قادر به تامین گاز صنعت پتروشیمی خود باشیم؛ ما برای توسعه صنعت پتروشیمی خود به دو چیز نیاز داریم. فاکتور اصلی مورد نیاز فناوری و دیگری سرمایه است. هیچ کدام از این دو فاکتور در شرایط فعلی قابل تامین نیست. به باور ما در بهترین حالت پروژه هایی که راه اندازی و پیشرفت خوبی هم داشته را بتوانیم به بهره برداری برسانیم.
نظر شما