چرخش چین به خاورمیانه؛ پکن نمی خواهد نقش امنیتی امریکا را ایفا کند

بازار؛ گروه بین الملل: اشاره چین به جهان چندقطبی هنگام توصیف اهمیت عربستان سعودی به عنوان یک نیروی مستقل، نشان می دهد که این کشور مجبور نیست ایالات متحده را در منطقه برای ایفای نقش بزرگتر در برابر کشورهای عربی به چالش بکشد.

رئیس جمهور چین، «شی جین پینگ»، سفر سه روزه خود به عربستان سعودی را در ۹ دسامبر به عنوان بخشی از نشست رسمی عربستان و چین و نشست شورای همکاری خلیج فارس (GCC) به پایان رساند. جلساتی با بیش از سی رئیس دولت و کارآفرینان برتر برگزار شد و به جهان این امکان را داد تا شاهد یک چین شجاع باشد که روابط بهتری با برخی از شرکای اصلی آمریکا به ویژه عربستان سعودی برقرار می کند. شی مورد استقبال سلطنتی قرار گرفت و با جاه طلبی برای افزایش نقش چین از طریق تقویت روابط نه تنها با عربستان سعودی بلکه با کل جهان عرب آمد. این سفر با سفر جو بایدن رئیس جمهور آمریکا به پادشاهی سعودی در ماه ژوئیه تفاوت زیادی داشت.

شی در سفر به خاورمیانه با چه کسانی ملاقات کرد؟

زمانی که هواپیمای شی جین پینگ در فرودگاه ریاض فرود آمد، مقامات بزرگترین پادشاهی عربی از وی استقبال کردند و بعداً با رئیس رسمی کشورعربستان، ملک سلمان و ولیعهد محمد بن سلمان (MBS) در کاخ الیمامه دیدار کرد. شی در ابتدا اظهار داشت که از بازگشت به عربستان پس از شش سال خوشحال است و فاش کرد که می تواند آخرین سفر خود در سال ۲۰۱۶ را به خوبی به یاد بیاورد. وی از فرصت استفاده کرد و از تحولات روابط چین و عربستان قدردانی کرد و عربستان سعودی را به عنوان شریک ضروری در دنیای چندقطبی، به ویژه در مورد امنیت انرژی توصیف کرد.

در واقع، نفت کالای اصلی عربستان سعودی در بازار جهانی است و چین دومین مصرف کننده بزرگ نفت در جهان است. در واقع، شی گفت که کشورش «به واردات مقادیر زیادی نفت خام از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس ادامه خواهد داد»، حتی با امضای یک سری توافق‌نامه‌ها با شرکای خلیج‌فارس در مورد سرمایه‌گذاری در فناوری‌های مختلف انرژی، مانند هیدروژن و منابع تجدیدپذیر.

همانطور که رویترز گزارش داد، شی همچنین یوان چین را با شرکای خود در شورای همکاری خلیج فارس وصل کرد و به آنها گفت که از یوان به عنوان جایگزینی بالقوه برای دلار آمریکا در زمینه فروش نفت و گاز استفاده کنند، که باعث شد برخی انتظار داشته باشند که در آینده اعلام رسمی شود که خلیج فارس می تواند از یوان به جای دلار برای خرید سوخت فسیلی استفاده کند. تاکنون دلار نفتی رها نشده است و بعید است به زودی رها شود.

شی جین پینگ در حالی که فصل جدیدی را در روابط عربستان و چین دنبال می کند، با سران دیگر کشورهای منطقه که مشتاق تقویت روابط خود با پکن بودند نیز دیدار کرد.

یکی از دیدارهای مهم شی با نجیب میقاتی، نخست وزیر لبنان بود. هر دو رهبر تمایل به تعمیق روابط دوستانه خود داشتند. پکن مدت‌هاست که از حاکمیت و استقلال لبنان حمایت می‌کند و شی قول داد به تلاش‌های کشورش برای حفاظت از امنیت ملی و ثبات مردم لبنان ادامه دهد. میقاتی از شی قدردانی کرد و دیدگاه خود را مبنی بر اینکه چین در دوران تصدی وی به دستاوردهای چشمگیری دست یافته است، به اشتراک گذاشت. آنها از ایده همکاری در صنایعی مانند برق استقبال کردند. لبنان در حال حاضر از کمبود مزمن انرژی رنج می برد و برای چندین دهه است که برق ثابتی ندارد. بخش برق آسیب دیده لبنان می تواند از تخصص چین بهره زیادی ببرد و شی به آمادگی خود برای تعمیق همکاری با لبنان در طرح یک کمربند یک جاده (BRI) اشاره کرد. میقاتی همچنین اصل چین واحد را تایید کرد.

شی سپس با محمود عباس، رهبر فلسطین دیدار کرد و رهبران دو کشور راه های افزایش همکاری ها در زمینه هایی مانند گردشگری و تجارت آزاد و امکان گسترش فعالیت های اقتصادی برای بهبود استانداردهای زندگی فلسطینیان را مورد بحث و بررسی قرار دادند. شی همچنین در مورد نیاز به راه حل دو کشور برای مناقشه اسرائیل و فلسطین بر اساس اصل زمین در برابر صلح صحبت کرد که به موجب آن اسرائیل سرزمین هایی را که در جنگ شش روزه ۱۹۶۷ تصرف کرده بود، یعنی کرانه باختری، واگذار کند. لازم به ذکر است که دولت چین همچنین محموله‌های بزرگی از واکسن‌های کووید-۱۹ را برای فلسطینیان در سرزمین‌های اشغالی از جمله برای پناهندگان در دیاسپورا فراهم کرده است.

ایمان بن عبدالرحمن، نخست وزیر الجزایر نیز با شی دیدار کرد و شی اظهار داشت که اساس روابط چین و الجزایر مستحکم است و افزود که پکن در حال آماده شدن برای گسترش همکاری در پروژه های متعدد طرح یک کمربند یک جاده از جمله در انرژی، معدن و زیرساخت است.

محبوبیت روزافزون چین در جهان عرب

اگرچه چین در میان رهبران عرب و نخبگان تجاری محبوب است، اما تفاوت قابل توجهی در ارزیابی نظرات شهروندان وجود دارد. با این وجود، محبوبیت چین در جهان عرب در مقایسه با ایالات متحده اندکی افزایش یافته است.

بر اساس بررسی ۲۰۲۱-۲۰۲۲ عرب سنج، بسیاری از کشورهای عرب زبان به جای روابط اقتصادی بهتر با ایالات متحده، ترجیح می دهند روابط اقتصادی بهتر با چین داشته باشند. بسیاری از حامیان روابط نزدیکتر با چین از نسل های قدیمی تر هستند. یکی از نمونه ها تونس است، جایی که ۶۳ درصد از افراد بین پنجاه تا هفتاد و پنج سال سن ترجیح می دهند روابط اقتصادی قوی تری با چین داشته باشند. با این حال، افراد زیر پنجاه سال تمایل بیشتری به همکاری نزدیکتر با آمریکا دارند. با این وجود، پکن بی وقفه در تلاش است تا به جهان عرب نشان دهد که یک دوست است و آماده است تا برای اثبات آن تلاش بیشتری انجام دهد.

پرسش مطرح این است که آیا این سفر بر روابط ایالات متحده آمریکا وکشورهای خلیج فارس تأثیر خواهد گذاشت؟ در پاسخ می توان گفت بله و سوال دیگر این است: این تاثیر تا چه حد و چگونه خواهد بود؟ چین در مقایسه با حضور تاریخی طولانی آمریکا که عمیقاً با سالها خون و گنج مردم منطقه پیوند خورده است، هنوز در مراحل اولیه ایجاد یک اتحاد قدرتمند با کشورهای عربی است.

با وجود اختلافات عمومی بین واشنگتن و ریاض، هر دو هنوز به یکدیگر نیاز دارند. با این حال، سفر شی نشان داد که کشورهای عربی خلیج فارس چه گزینه هایی دارند. اشاره شی به «جهان چندقطبی» هنگام توصیف اهمیت عربستان سعودی به عنوان یک نیروی مستقل نشان می‌دهد که چین برای ایفای نقش بزرگ‌تر در برابر کشورهای عربی مجبور نیست آمریکا را در خاورمیانه به چالش بکشد.

علاوه بر این، چین نمی تواند جایگزین حضور آمریکا در خلیج فارس شود، به ویژه با توجه به موقعیت امنیتی منحصر به فردی که واشنگتن در منطقه دارد. چین تاکنون نتوانسته است (و مایل نیست) با وعده «امنیت نفت» که روابط ایالات متحده و عربستان را از سال ۱۹۴۵ تعریف کرده است، مطابقت داشته باشد.

با این حال چین مطمئناً به تقویت شراکت خود در خاورمیانه، حتی در میان متحدان آمریکایی ادامه خواهد داد، زیرا این کشور با حرکت و انگیزه ای که از سفر اخیر به دست آورده است، پیش می رود.