غلامعباس شمس الدینی؛ بازار: هرمزگان با دارا بودن ۸۴ قفس پرورش ماهی در دریا و تولید بیش از ۳ هزار تن ماهی از قفس ها در سال، رتبه اول را در بین استانهای کشور به خود اختصاص داده است. اما تا رسیدن به تولید ۱۱۳ هزار تنی (ظرفیت پیش بینی شده تولید) راه درازی در پیش دارد.

کارشناسان می گویندکه به ازای هر ۱۷ تن تولید آبزیان برای سه نفر اشتغال ایجاد می شود. به نظر می رسد رونق صنعت آبزی پروری به ویژه تولید ماهی در قفس می تواند ناجی هرمزگان در کاهش نرخ بیکاری با توجه به قرار گرفتن در رتبه های بالای کشور باشد.

در حالی که بیش از شش دهه از عمر صنعت آبزی پروری در جهان می گذرد، اما در ایران این صنعت پر سود و کم هزینه سابقه زیادی ندارد. صید ترال و برداشت غیرمجاز وضعیت آبزیان دریایی در خلیج فارس و دریای عمان را به شدت بحرانی کرده است. از طرفی چند سالی است روی اقتصاد دریا محور مانورهای زیادی داده می شود و از همه مهمتر هزینه ایجاد اشتغال در صنعت، کشاورزی و بخش های خدمات و تولید بسیار بالاست.

توسعه پرورش ماهی در قفس به ویژه در استانهای ساحلی از جمله هرمزگان می تواند انقلابی در معیشت، درآمد مردم ساحل نشین، افزایش صادرات، رونق اشتغال و تقویت سفره ساکنان و مهمتر از همه امنیت و اقتدار غذایی ایجاد کند.

هرمزگان از استانهای ساحلی ویژه و دارای ظرفیت توسعه صنعت آبزی پروری به ویژه در پرورش ماهی در قفس است منوط به اینکه باور و عزم جدی برای تحقق اقتصاد دریا محور و حمایت از تولید کنندگان وجود داشته باشد.

پرورش این نوع آبزی از سال‌های ۱۳۶۱ با پرورش ماهی در قفس در سد« دز» استان خوزستان به صورت آزمایشی آغاز و در سال ۱۳۶۴ تولید در این دریاچه آغاز شد. گرچه در سال ۱۳۶۹ قراردادی بین شیلات ایران و یک شرکت نروژی برای تولید ۱۸۰ هزار تن ماهی در قفس در دریای عمان منعقد شد اما عملیات اجرایی به صورت آزمایشی از سال ۸۶ در جزیره هنگام و بندر آفتاب آغاز شد.

علیرغم سابقه کم اجرای این طرح، روایت واحدی از آغاز فعالیت تولید ماهی در قفس در هرمزگان وجود ندارد. هر چند فریدون همتی استاندار وقت هرمزگان در آیین تجلیل از کشاورزان نمونه بر روایت های مختلف خط بطلان کشید و صراحتا گفت: تا سال ۹۲ صنعت پرورش ماهی در قفس در این استان وجود نداشت.

«سی بس» و «سی بریم» دو نوع ماهی تولیدی تولیدکنندگان در هرمزگان است و امکان پرورش گونه هایی از قبیل «صبیتی»، «هامور»، «سی باس‌ آسیایی» و «سوکلا» هم وجود دارد.

۹۰۰ کیلومتر نوار ساحلی، ۱۴ جزیره، وجود بنادر صیادی، داشتن امکان صادرات به کشورهای خارجی، سابقه زیاد صید و صیادی ساحل نشینان و ظرفیت های دیگر موجب شده این استان منحصر به فردترین منطقه کشور برای توسعه آبزی پروری به ویژه تولید ماهی در قفس باشد

۹۰۰ کیلومتر نوار ساحلی، ۱۴ جزیره، وجود بنادر صیادی، داشتن امکان صادرات به کشورهای خارجی، سابقه زیاد صید و صیادی ساحل نشینان و ظرفیت های دیگر موجب شده این استان منحصر به فردترین منطقه کشور برای توسعه آبزی پروری به ویژه تولید ماهی در قفس باشد.

هرمزگان ظرفیت تولید ۱۱۳ هزار تن ماهی در قفس را دارد و تاکنون مجوز تولید ۱۱۰ هزار تن آن صادر شده است. شهرستان بندر لنگه به تنهایی ظرفیت تولید ۶۰ هزار تن را داراست. اما همچنان برخی موانع و البته دغدغه ها برای رونق این صنعت در هرمزگان وجود دارد.

سید جواد ساداتی نژاد وزیر جهاد کشاورزی وقت در نشست ستاد راهبردی اقتصادی هرمزگان در اواخر سال ۱۳۹۹ به صراحت گفت: طرح‌های پرورش ماهی در قفس مورد حمایت کامل این وزارتخانه قرار می‌گیرند. همچنین وزیر فعلی جهاد کشاورزی که ریاست کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس را بر عهده داشت هم بر جهش تولید در این بخش به خاطر برخی ملاحظات منطقه ای خبر داد و از عزم مجلس در راستای برداشتن موانع پیش روی فعالان صنعت آبزی پروری خبر داد. اما هنوز زنجیره کامل این صنعت در تولید مولد، پرورش ماهی، عمل آوری و بسته بندی ایجاد نشده است.

همین امر تولید کنندگان را با مشکلات متعددی از جمله تامین بچه ماهی مورد نیاز و مشکلات دیگری مانند نداشتن آزمایشگاه، دارو و واکسن، عدم امکان انتخاب نوع بچه ماهی با توجه به تنوع ذائقه مصرف کنندگان داخلی و خارجی، مشکل کمبود تجهیزات روز دنیا در اجرا و فعالیت تولیدی، بروکراسی پیچیده اداری، مشکل نقدینگی و عدم پرداخت تسهیلات ارزان قیمت و روان سازی در پرداخت مواجه کرده است.

توسعه صنعت آبزی پروری تحول اقتصادی را به دنبال دارد

سرپرست شیلات هرمزگان در خصوص نقش شیلات هرمزگان در توسعه اقتصاد دریا محور به خبرنگار بازار گفت: شیلات به عنوان دستگاه متولی آبزی پروری و صید و صیادی جایگاه ویژه ای در اقتصاد دریامحور دارد. یکی از طرح های مهم در این زمینه پرورش ماهی در دریا است که طی سال های اخیر نگاه ویژه ای به آن شده است. ظرفیت مطالعه و مکان یابی شده ۱۱۳ هزار تن برای آن دیده شده است که با راه اندازی آن تحول بزرگی در اقتصاد منطقه رخ می دهد و موهبت های بزرگی برای استان و جوامع محلی خواهد داشت.

ساسان صادقی افزود: برنامه این اداره کل تولید ۲۰ هزار تن ماهی پرورشی در دریا طی سال آینده است لذا پیش بینی می شود در صورت تحقق تولید حداقل برای ۶۰۰ نفر به صورت مستقیم و هزار و ۲۰۰ نفر به صورت غیر مستقیم اشتغال ایجاد شود.

عدم وجود بیو تکنیک تولید بچه ماهی در کشور، بالا بودن کمیت بچه ماهی با توجه به واردات از خارج کشور، عدم وجود تسهیلات بانکی کم بهره، کمبود نیروی کارشناس ماهر و عدم وجود اعتبارات لازم برای آموزش از چالش های مهمی است که برای رفع آنها تلاش می شود

وی برخی چالش های سد راه توسعه صنعت پرورش ماهی قفس را تأیید و بیان کرد: عدم وجود بیو تکنیک تولید بچه ماهی در کشور، بالا بودن کمیت بچه ماهی با توجه به واردات از خارج کشور، عدم وجود تسهیلات بانکی کم بهره، کمبود نیروی کارشناس ماهر و عدم وجود اعتبارات لازم برای آموزش از چالش های مهمی است که برای رفع آنها تلاش می شود.

صادقی آینده استان هرمزگان را در توسعه صنعت پرورش ماهی در قفس امید بخش دانست و اظهار داشت: با توجه به اینکه توسعه اقتصادی استان بر مبنای دریامحور برنامه ریزی شده است و یکی از طرحهای مهم در این زمینه پرورش ماهی در قفس می باشد و براساس ظرفیت های مطالعه شده و مجوزهای صادر شده و همچنین با توجه به کاهش شدید ذخایر طبیعی آبزیان به ویژه ماهی، نقش و جایگاه این طرح در آینده پررنگ تر و توجه ویژه ای به این بخش خواهد شد.

الزامات زیست محیطی فدای توسعه اقتصاد دریا محور نشود

فعالان حوزه محیط زیست نگران تمرکز بیش از حد تولید کنندگان و متولیان شیلات به توسعه اقتصاد دریامحور و غفلت از مسایل محیط زیست هستند. نگرانی آنها بیشتر بر ورود ماهیان مهاجم و تاثیر آن بر اکوسیستم، آلودگی منابع آبی، کم توجهی به رعایت اصول توسعه پایدار و زیست محیطی متمرکز است.

توسعه غیرمسئولانه پرورش ماهی، ظهور گونه های ناخواسته ماهی در منابع آبهای طبیعی، پساب مزارع پرورش ماهی که حاوی مقادیری مواد آلی، فسفات و نیترات و مواد معلق هستند، تغییر بو یا مزه آب ناشی از فعالیت های میکرو ارگانیسم های آبزی و وجود آمونیاک در پساب ها، افزایش شوری، تغییر در دما و وجود خزه ها یا جلبک های میکروسکوپی و مواد ضدعفونی کننده و جابجایی بچه ماهیان به ویژه گونه های ماهیان وحشی که محیط زیست دریایی را تهدید کنند؛ از جمله نگرانی های پیش رو است.

دوستداران محیط زیست نگران آن هستند که الزامات زیست محیطی فدای توسعه اقتصاد دریا محور شود. هر چند شیلات بر رعایت الزامات زیست محیطی و تولید مسئولانه آبزیان تاکید دارد.

به نظر می رسد برای اینکه جوامع محلی بیشتر از اجرای این طرح منتفع شوند باید واگذاری مجوز به صیادان بومی و اعطای تسهیلات کم بهره به آنان در دستور کار قرار گیرد

به نظر می رسد برای اینکه جوامع محلی بیشتر از اجرای این طرح منتفع شوند باید واگذاری مجوز به صیادان بومی و اعطای تسهیلات کم بهره به آنان در دستور کار قرار گیرد. صد البته برنامه مشخصی برای ارتباط دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی با تولید کنندگان تدوین شود.

بهره گیری از تکنولوژی روز دنیا در تولید، بسته بندی و صادرات محصول، توسعه مراکز آموزشی مرتبط با شیلات به ویژه در شهرها ی ساحلی، تبادل تجارب با کشورهای موفق در اجرای این طرح و ایفای نقش حمایتی بیشتر دولت ضروری به نظر می رسد. در صورت عدم تحقق این موارد هرمزگان تا رسیدن به ظرفیت پیش بینی شده تولید، راه درازی در پیش خواهد داشت.

کارشناسان و متولیان شیلات بر این باورند که با توسعه صنعت پرورش ماهی در دریا امکان مهاجرت معکوس با ایجاد فرصت های شغلی جدید برای فارغ التحصیلان دانشگاهی، تولید پروتئین با کیفیت در سبد مصرفی خانوار ایرانی، صادرات محصولات و کسب درآمد ارزی، تشویق تشکل های صیادی به سمت آبزی پروری دریایی پایدار با توجه به کاهش ذخائر آبزیان در دریا فراهم می شود.

در واقع تولید بالای ماهی در مقایسه با سایر سامانه های پرورشی، کاهش هزینه های تولید و اقتصادی بودن طرح، سهولت مدیریت پرورش، تنوع و گونه های مختلف، امکان برداشت اختیاری همزمان با نیاز بازار از نظر اندازه و میزان، عدم نیاز به برق، اکسیژن و پمپاژ آب، کوتاه بودن زمان ساخت و راه اندازی سایت پرورش نسبت به سایر سیستمهای آبزی پروری و پرورش همزمان چند گونه در قفسهای جداگانه و هم راستا بودن این طرح با توسعه دریا محور و توسعه سواحل مکران، توسعه آبزی پروری دریایی به منظور کاهش فشار صید و حفظ گونه های با ارزش اقتصادی، تولید گونه های جدید و با ارزش از مزایای اجرا و توسعه طرحهای تولید ماهی در قفس است.

.