بازار؛ گروه ایران: حسین صمصامی سرپرست اسبق وزارت اقتصاد در گفتگو با بازار، با اشاره به کم شدن بودجه عمرانی در چند سال اخیر گفت: اولین بودجه‌ای که در کشور براساس برنامه بسته شد به سال ۱۳۲۷ برمیگردد. اولین برنامه توسعه اقتصادی کشور ۷ ساله بود که ۷۰ درصد بودجه جاری و ۳۰ درصد عمرانی بود. با توجه به اینکه بخش قابل توجه بودجه از منابع نفتی تامین می‌شود.
وی ادامه داد: منابع نفتی جز ثروت‌های ملی بشمار می آید که صحیح نیست در بودجه جاری استفاده کنیم. مجلس می‌خواهد بودجه را درست کند ولی دولت اعتراض به این موضوع می‌کند که یکسری محدودیت‌ها داریم، اجازه دهید امسال اینگونه بسته شود ولی سال دیگر ۷۰-۳۰ به نفع عمرانی بودجه را تدوین می کنیم.
در آن زمانی که ساختار دولت شگل گرفت دولت خیلی بزرگ در نظر گرفته شد. متاسفانه دولت در چارچوب یک دولت توسعه درون‌گرا دیده نشد به دلیل اینکه از نفت خرج می‌کرد
صمصامی افزود: بیش از ۷۰ سال از آن زمان تاکنون گذشته است و هر سال بودجه بیش از ۷۰ درصد جاری و ۳۰ درصد عمرانی می‌شود و همچنان نفت در بودجه وجود دارد. چند اشکال اساسی و ریشه‌ای وجود دارد. در آن زمانی که ساختار دولت شکل گرفت دولت خیلی بزرگ در نظر گرفته شد. متاسفانه دولت در چارچوب یک دولت توسعه درون‌گرا دیده نشد به دلیل اینکه از نفت خرج می‌کرد.
بعد از انقلاب همین ساختار اداری دولت ماندگار شد. رئیس‌جمهور اسلامی درست کردیم ولی ساختار اداری دولت همان ساختار دولت رژیم قبل باقی ماند و با یک دولت بزرگ لخت و ناکارا مواجه هستیم
سرپرست اسبق وزارت اقتصاد اضافه کرد: نفت باعث شد هیچگاه یک دولت کارایی نداشته باشیم. بعد از انقلاب همین ساختار اداری دولت ماندگار شد. رئیس‌جمهور اسلامی درست کردیم ولی ساختار اداری دولت همان ساختار دولت رژیم قبل باقی ماند و با یک دولت بزرگ لخت و ناکارا مواجه هستیم. لذا از پول ایجاد شده نتوانستیم مالیات‌ها و نظام مالیاتی خوبی داشته باشیم.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: هم و غم دولت در بودجه تامین منابع جاری در درجه اول است. به دلیل اینکه عمده بودجه جاری و هزینه‌های جاری و دستمزدهاست که باید ماه به ماه تامین شود اگر این هزینه‌های جاری هم تامین نشود اعتراضات زیادی ایجاد می‌شود.
صمصامی بیان کرد: هدف دولت تامین بودجه جاری و هر چه باقی بماند برای بودجه‌های عمرانی تخصیص می‌دهد. این موضوع هم برمی گردد که ساختار نظام اداری دولت و ماهیت آن و جمعیتی که دولت دارد با اهدافی که یک دولت باید داشته باشد، همخوانی ندارد.
دولت‌ها که آمدند همواره کوتاه مدت را دیدند که برای تامین منابع خود برروی مالیات متمرکز شدند و البته درآمدهای نفتی نیز در کنار آن قرار دارد
این اقتصاددان اظهار کرد: متاسفانه عدم تناسب اهداف و وظایف دولت با ساختار بودجه‌ای مشکل‌ساز است. ساختار و بودجه دولت از رژیم سابق منتقل شده و هر چه گذشته این موضوع گسترش یافته بدون اینکه جایگاه معناداری در فرایند توسعه کشور داشته باشد. دولت‌ها که آمدند همواره کوتاه مدت را دیدند و برای تامین منابع خود برروی مالیات متمرکز شدند و البته درآمدهای نفتی نیز در کنار آن قرار دارد.
سرپرست اسبق وزارت اقتصاد گفت: ظاهرا در بودجه امسال درآمدهای نفتی باز افزایش یافته است. در ارتباط با دولت و مخارج آن باید روی درآمدهای مالیاتی متمرکز شود تا هزینه‌های جاری خود را تامین کند. از ابتدا ساختار مالیاتی اقداماتی را برای تامین منابع دولت در کشور ایجاد نکردند. به دلیل اینکه عمدتاً به درآمدهای نفتی وابسته شدند.
او افزود: یکی از ابزارهای بسیار مهم برای تامین منابع جاری دولت، مالیات است که باید بحث بانک‌های اطلاعاتی ایجاد شود تا بتوانیم بازیگران اقتصادی را رصد و پایه‌های مالیاتی را شناسایی کنیم.
وی اظهار کرد: در حال حاضر یک سیستم اطلاعاتی ناکارا و ناعادلانه داریم. به دلیل اینکه از کارمند، از فعالین تولیدی مالیات می‌گیریم ولی فرارهای گسترده مالیاتی داریم برای کسانیکه صاحب درآمد بالا هستند.
این استاد دانشگاه بیان کرد: یکی از این نمونه‌ها فعالیت سفته بازی و بورس بازی که اخیراً در اقتصاد ما گسترش یافته است. مثل ارز، سکه، خودرو و.... سکه از مرز ۱۸ میلیون رد شد. دلار هم به این ترتیب است. وقتی بازدهی‌های کوتاه‌مدت در چنین مواردی باشد منافع کلانی ایجاد می‌شود و سیستم مالیاتی قادر به رصد این افراد نیست.
سرپرست اسبق وزارت اقتصاد خاطر نشان کرد: مشاهده می‌کنید در مقطع کوتاهی افراد قلیلی درآمدهای زیادی را بدست می‌آورند بدون اینکه مالیات بدهند و بعداً این افزایش نرخ ارز و سکه به صورت تورم خود را در جامعه نشان می‌دهد که همان قشر متوسط که عمده درآمدهای مالیاتی را می‌دهند و فقیرتر می‌شوند.
سرمایه‌گذاری زمانی محقق می‌شود که بازدهی بالایی در تولید و فعالیت‌های مولد داشته باشد
او ادامه داد: نه تنها هزینه‌های عمرانی دولت افزایش پیدا نمی‌کند بلکه خود او مانع از این می‌شود که سرمایه‌گذاری بخش خصوصی محقق شود. به دلیل اینکه سرمایه‌گذاری زمانی محقق می‌شود که بازدهی بالایی در تولید و فعالیت‌های مولد داشته باشد.
وی در ادامه اشاره کرد: وقتی صاحب سرمایه و پول می‌بیند این بازدهی بالا در فعالیت‌های سفته بازی و دلالی بیشتر است چه لزومی می‌بیند وارد فعالیت‌های مولدی شود که این همه مسائل و مشکلات خاص خود را دارد؟ می‌بینید هم سرمایه‌گذاری بخش خصوصی کم می‌شود و هم بخاطر اینکه عمده درآمدهای مالیاتی بر دوش قشر متوسط است، جنبه بازدارندگی پیدا می‌کند که بخواهند فعالیت تولیدی داشته باشند.
بودجه می‌توانست نقش مهمی را در اقتصاد بازی کند. بودجه به عنوان ابزار سیاست مالی دولت می‌تواند نقش مهمی را بازی کند. منتهی این از بحث خارج شده است و بودجه ابزار سیاست مالی در کشور نیست
صمصامی بیان کرد: این یک سیستم بهم پیوسته است که بودجه می‌توانست نقش مهمی را در اقتصاد بازی کند. بودجه به عنوان ابزار سیاست مالی دولت می‌تواند نقش مهمی را بازی کند. منتهی این از بحث خارج شده و بودجه ابزار سیاست مالی در کشور نیست، بلکه بودجه ابزاری برای گذران امورات جاری دولت که یکسری ادارات و وزارتخانه‌هایی دارد که با رسالت اصلی دولت تناسب ندارد و کارایی و بهره‌وری ندارد که نتیجه آن را الان مشاهده می‌کنیم.
این اقتصاددان در خصوص جبران کسری بودجه از طریق مالیات پاسخ داد: با این فرمی که ما پیش می‌رویم جبران نمی‌شود. همیشه بودجه‌های جاری که منفی درآمدهای عملیاتی و سایر درآمدها غیرنفتی همواره کسری دارد. ۲۰۰ هزار میلیارد و ۴۰۰ هزار میلیارد و ... در بودجه کسری است که این را از تراز سرمایه یعنی نفت برمی‌دارند.
او در پاسخ به این پرسش، برخی براین باور بودند در دوران جنگ مدیریت اقتصادی بهتری داشتیم، گفت: به دلیل اینکه اداره اقتصادی دست عقلا بود و کسانیکه اداره‌کننده موضوعات اقتصادی بودند آن زمان عاقل‌تر و عالمانه‌تر عمل می‌کردند. ولی الان خیلی عالمانه عمل نمی‌کنند.
متاسفانه افرادی در صحنه حضور دارند که در تصمیم‌گیری‌ها و هم در اجرا عالمانه عمل نمی‌کنند و اقتدار لازم وجود ندارد
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: متاسفانه افرادی در صحنه حضور دارند که در تصمیم‌گیری‌ها و هم در اجرا عالمانه عمل نمی‌کنند و اقتدار لازم وجود ندارد. همچنین مجریان اقتدار لازم را ندارند، این دلایل مختلفی دارد.
صمصامی با اشاره به اینکه افزایش قیمت ارز ارتباطی به کسری بودجه ندارد، تصریح کرد: تحلیل اشتباهی که افزایش قیمت ارز را ربط به کسری بودجه و یا لایحه بودجه قرار بدهیم. به دلیل اینکه درآمدهای ارزی باید با ETS تامین شود و این نرخ نیمایی است. اگر نرخ نیمایی را دولت در بازار افزایش دهد می‌تواند درست باشد ولی اگر نرخ نیمایی را افزایش ندهد این اتفاق نمی‌افتد. مسائل ارزی مسائل پیچیده‌ای است.
نظر شما