صدور تجهیزات نفتی به بلاروس؛ گامی برای تبدیل تهران و مینسک به شرکای راهبردی

بازار؛ گروه بین الملل: اخیرا برزو قنبری، مدیر پشتیبانی ساخت و تأمین کالای شرکت ملی نفت ایران ضمن ابزار رضایت از ظرفیت و تولید اقلام و تجهزات نفتی ساخت داخل که مورد نیاز شرکت های نفتی و انرژی بلاروس است، اعلام کرده که ایران می تواند نیازهای بلاروس در زمینه تجهیزات و دانش فنی مربوط به پروژه های نفتی را تامین و فراهم کند. این در حالی است که دو طرف در این خصوص مذاکراتی برگزار کرده اند.

سازندگان ایرانی در حوزه ساخت تجهیزات و کالاهای مورد نیاز شرکت‌های نفتی بلاروسی از دانش فنی و فناوری بالایی برخوردار هستند، همچنین با توجه به پایین تر بودن نرخ هزینه‌های تمام‌شده ساخت کالا در ایران، ادامه این همکاری بسیار روشن است. این در حالی است ایران می‌تواند ظرفیت و منبع خوبی برای رفع نیازهای صنایع نفت و گاز و انرژی این کشور در شرایط کنونی باشد.

بر اساس برآوردهای صورت گرفته، بازار تجهیزات نفت، گاز و پتروشیمی داخل کشور یک بازار ۱۰ میلیارد یورویی است که باید از تمامی ظرفیت های آن استفاده بهینه شود.

البته لازم به ذکر است که بنا به گفته احسان ثقفی، رئیس انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت، بلاروس، روسیه، تاجیکستان از مشتریان و متقاضیان بالقوه این بازار هستند که تا به حال صادراتی از این اقلام به روسیه نیز صورت گرفته است.

زمینه‌های همکاری تجاری بین ایران و بلاروس متنوع بوده و دو کشور با توجه به فراهم شدن زمینه انعقاد موافقت‌نامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، امکان تقویت سطح تعاملات تجاری با یکدیگر را دارند. با توجه مناسبات دو کشور در زمینه کشاورزی، ترانزیت کالاهای تولیدی بلاروسی از طریق بنادر ایران، مسیرهای ریلی و جاده ای ایران به مقصد کشورهای ثالث، تبادل فناوریهای نوین، تولید مشترک محصولات مختلف صنعتی، دارویی، پزشکی میتواند به گسترش همکاری های اقتصادی دو جانبه کمک شایانی کند.

خصوصا آنکه شرکت های داروسازی و پزشکی کار خود را در بلاروس آغاز کرده اند و با توجه به وجود شرکت های دانش بنیان توانمند پزشکی و صنعتی در ایران لازم است هر چه بیشتر از این ظرفیت برای صادرات محصولات و خدمات دانش بنیان به پزشکی به بلاروس استفاده شود.

تجارت ایران و بلاروس

براساس گزارش گمرک ایران در هفت ماهه ۱۴۰۱، تجارت ایران با بلاروس به میزان ۳۰ میلیون و ۸۶۵ هزار دلار رسیده، که ۹ میلیون و ۷۰ هزار دلار به صادرات و ۲۱ میلیون و ۸۰۰ هزار دلار هم به واردات اختصاص داشته است. سطح فعلی مبادلات تجاری میان دو کشور 40 میلیون دلار در سال است.

انواع خرما، سبزیجات و صیفی جات، پسته و هندوانه، عمده اقلام صادراتی به بلاروس بودند و همچنین الیاف از رشته‌های سنتیک و آکریلیک و خمیر چوب از جمله کالاهای وارداتی از بلاروس به ایران از ابتدای امسال بودند.

ایران و بلاروس از زمان استقلال بلاروس و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی روابط دیپلماتیک پایدار و نسبتا بی دغدغه ای را تجربه کرده اند، اما حجم روابط اقتصادی دو کشور با گستره روابط سیاسی میان آن ها همخوانی چندانی ندارد. البته مهم ترین مانع در گسترش روابط تجاری مسایل بانکی و نقل و انتقال پول و ترانزیت است که به واسطه تحریم های ظالمانه غرب و در راس آن آمریکا شرایط پیچیده و دشواری را برای تعاملات تجاری ایران با سایر کشورها موجب شده است.

دو کشور اخیرا همایش تجاری مشترک خود را در تهران برگزار کردند که طی آن تفاهم نامه‌ای میان ایران و بلاروس امضا شد که بر اساس آن، خط اعتباری ۱۰۰ میلیون دلاری برای صادرات کالا به بلاروس اختصاص می‌یابد که این امر موجب رونق صاردات به این کشور خواهد شد.

دولت ایران باید تسهیلات لازم را برای حضور بخش خصوصی بلاروس ایجاد کند و مقررات لازم را تدوین و مقررات زائد و دست و پا گیر را حذف کند. از سوی دیگر دولت بلاروس نیز باید خدمات و تسهیلاتی برای تجار ایرانی فراهم کند. مشارکت فعال اتاق‌ مشترک ها و بخش خصوصی دو کشور لازمه جامه عمل پوشاندن به این تصمیم دو کشور است

اخیرا غلامحسین شافعی، رییس اتاق ایران با ارائه پیشنهاد تشکیل کمیته مشترک بازرگانی بین دو اتاق ایران و بلاروس خواستار شناسایی مشکلات تجاری موجود و رفع آنها شده است. برای افزایش حجم روابط اقتصادی و تجاری دولت‌ها و بخش‌های خصوصی دو کشور وظایفی بر عهده دارند که باید هم‌زمان و به شکلی سنجیده آن ها را اجرایی کنند تا تصمیم گسترش هر چه بیشتر مناسبات تجاری و استفاده هر چه بیشتر از ظرفیت های اقتصادی دو کشور به ثمر بنشیند. دولت ایران باید تسهیلات لازم را برای حضور بخش خصوصی بلاروس ایجاد کند و مقررات لازم را تدوین و مقررات زائد و دست و پا گیر را حذف کند. از سوی دیگر دولت بلاروس نیز باید خدمات و تسهیلاتی برای تجار ایرانی فراهم کند. مشارکت فعال اتاق‌ مشترک ها و بخش خصوصی دو کشور لازمه جامه عمل پوشاندن به این تصمیم دو کشور است.

به گفته شافعی یکی از مهم ترین موانع گسترش مراودات اقتصادی و تجاری دو کشور ضمانت‌نامه‌های بانکی است که در صورت حل و فصل آن دو کشور شاهد گشایش فراوانی در حجم روابط تجاری دوجانبه خواهند بود. همچنین با توجه به اهمیت حمل‌ونقل و ترانزیت در شرایط کنونی، افزایش حجم مبادلات ایران و بلاروس تا حد زیادی به رفع مشکلات این حوزه مربوط است

در نهایت لازم است کارگروه هایی با هدف شناسایی و تشخیص مشکلات و چالش های اقتصادی-تجاری موجود و امکان‌سنجی پروژه‌ها و طرح های تجاری مشترک، توانمندسازی بنگاه‌های اقتصادی کوچک و متوسط، افزایش همکاری‌های بانکی و بیمه‌ای، توسعه صنعت گردشگری و تسهیل صدور روادید برای تجار و گردشگران، ایجاد سیستم مناسب اطلاع‌رسانی برای بهره‌برداری از توانمندی‌های یکدیگر، ایجاد زیرساخت‌های لازم و توسعه روابط همه‌جانبه به‌ویژه در ابعاد تجاری، صنعتی و فنی تشکیل شوند. در این میان دولت ایران و بلاروس باید ساختار موردنیاز برای اجرایی‌سازی توافقات را مهیا و روند تجاری بین دو کشور را تسهیل کنند و درعین‌حال امور بانکی و بیمه، کاهش هزینه حمل‌ونقل و استفاده از شیوه‌های لجستیک ترکیبی، افزایش تعداد هیات‌های تجاری اعزامی را موردتوجه قرار دهند.

به گفته شافعی یکی از مهم ترین موانع گسترش مراودات اقتصادی و تجاری دو کشور ضمانت‌نامه‌های بانکی است که در صورت حل و فصل آن دو کشور شاهد گشایش فراوانی در حجم روابط تجاری دوجانبه خواهند بود. همچنین با توجه به اهمیت حمل‌ونقل و ترانزیت در شرایط کنونی، افزایش حجم مبادلات ایران و بلاروس تا حد زیادی به رفع مشکلات این حوزه مربوط است.

این در حالی است که علی رغم تبادل هیات های اقتصادی و تجاری متعدد میان دو کشور ، تجار و بازرگانان دو طرف از ظرفیت‌های یکدیگر به طور کامل مطلع نیستند و نیازمند مبادله اطلاعات تکمیلی هستند، بنابراین در شرایط کنونی برپایی نمایشگاه های تخصصی ایرانی در بلاروس با هدف معرفی کالاها و خدمات ایرانی، نیازسنجی اقلام مورد نیاز این کشور و بازار بلاروس به عنوان یک بازار مقصد صادراتی برای کالاهای ایرانی نیز میتواند گامی مهم برای حل این مساله باشد.

ظرفیت های گسترده ترانزیتی ایران

بلاروس یک سرزمین دور از دریا در اروپای خاوری است که با کشورهای روسیه، اوکراین، لهستان، لیتوانی و لتونی هم‌مرز است. افزون بر این، استفاده از کریدورهای بین المللی عبوری از ایران در تجارت خارجی با کشورها از اهمیت خاصی برای ایران برخوردار ست زیرا علاوه بر ارزآوری برای کشور، موجب گشایش مالی و کاهش اسیب پذیری و فراغ ایران از فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم ها نیز می شود. محوریت ایران در حمل‌ونقل مربط به ترانزیت کالاست و تمامی کشورهایی که در مسیر کریدور شمال - جنوب قرار دارند سعی می‌کنند بار ترانزیت را از کشور خود عبور دهند. این موضوع در خصوص روابط اقتصادی و تجاری بلاروس و ایران نیز کاملا صادق است و استفاده بهینه از کریدور شمال - جنوب با عبور کالا و بار از دو کشور و توسعه حمل و نقل جاده‌ای، ریلی و ترکیبی بین دو طرف بسیار مورد توجه ایران است.

با توجه به امکانات ، ظرفیت ها و خطوط ریلی و زیرساخت های ایران در کریدور شمال به جنوب و در کریدور شرقی - غربی لازم است از این ظرفیت ها برای انتقال کالاهای بلاروسی به جنوب آسیا و گسترش روابط ترانزیتی نهایت بهره گیری انجام شود

با توجه به امکانات، ظرفیت ها و خطوط ریلی و زیرساخت های ایران در کریدور شمال به جنوب و در کریدور شرقی - غربی لازم است از این ظرفیت ها برای انتقال کالاهای بلاروسی به جنوب آسیا و گسترش روابط ترانزیتی نهایت بهره گیری انجام شود.

هم چنین در چند سال اخیر کشور ایران تلاش کرده ظرفیت‌های ترانزیتی خود را گسترش دهد و بنادر شمالی و جنوبی ایران را هر چه بیشتر توسعه دهد. به طوری که ظرفیت بنادر ایران در شمال و جنوب، ۲۷۰ میلیون تن در سال است و آمادگی برای سرمایه‌گذاری کشورهای دیگر در ایران فراهم شده است و ایجاد مراکز لجستیک می‌تواند در توسعه بنادر کمک کند.

به گفته مقام های ایرانی، دولت سیزدهم دیپلماسی اقتصادی خارجی خود را در تقویت همکاری در زمینه‌های مختلف اقتصادی و توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقلی و ترانزیت بین ایران و سایر کشورهای منطقه هدف‌گذاری کرده است و آمادگی کامل جهت همکاری با کشور بلاروس در کلیه زمینه‌های حمل‌ونقلی و ترانزیت را دارد.

از سوی دیگر ایجاد تسهیلات در حوزه حمل‌ونقل ازجمله توسعه همکاری‌ها در مسیر کریدور شمال-جنوب و حمل‌ونقل جاده‌ای، ریلی و ترکیبی باید مورد عنایت ویژه ای از سوی دو طرف قرار گیرد، زیرا بدیهی است در صورت گسترش حجم تعاملات دو کشور خصوصا در زمینه حمل و نقل و ترانزیت، بلاروس قادر خواهد بود برای صادرات محصولات خود از طریق ایران به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، هند و شرق آسیا دسترسی پیدا کند

از سوی دیگر ایجاد تسهیلات در حوزه حمل‌ونقل ازجمله توسعه همکاری‌ها در مسیر کریدور شمال-جنوب و حمل‌ونقل جاده‌ای، ریلی و ترکیبی باید مورد عنایت ویژه ای از سوی دو طرف قرار گیرد، زیرا بدیهی است در صورت گسترش حجم تعاملات دو کشور خصوصا در زمینه حمل و نقل و ترانزیت، بلاروس قادر خواهد بود برای صادرات محصولات خود از طریق ایران به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، هند و شرق آسیا دسترسی پیدا کند.

از سوی دیگر وجود روابط سیاسی حسنه میان دو کشور می تواند منجر به تشکیل هاب منطقه‌ای با مساعی دو طرف شود. وجود دریا در اطراف ایران انگیزه‌ای برای تقویت تزانزیت است. در صورت بهره برداری از خط آهن 167 میلومتری رشت - آستارا بلاروس میتواند به بندرعباس متصل شود.

بهار سال جاری، دیمیتری کالتسوف، سفیر فوق‌العاده و تام‌الاختیار جمهوری بلاروس و هیات همراه در دیدار با علیرضا محمدی کرجی‌ران، مدیرکل بنادر و دریانوردی هرمزگان، بندر شهید رجایی را به عنوان یکی از حلقه‌های اصلی کریدور شمال جنوب و توسعه همکاری‌های مشترک اقتصادی در زمینه‌های بندری عنوان کرد.

این در حالی است که در پی جنگ روسیه و اوکراین و مسدود شدن بخش هایی از شاخه شمالی کریدور شمال – جنوب که از روسیه عبور میکند این بخش از دالان تجاری عملا بلااستفاده و بی جان شده و کشورها را به سمت استفاده از سایر مسیرهای عبوری برای ترانزیت کالاهای خود سوق میدهد و در این میان جایگاه ایران با توجه به ظرفیت عظیم بنادر در شمال و جنوب کشور، مرزهای خاکی و آبی با سایر کشورها و خطوط گسترده ریلی و شبکه های جاده ای حائز اهمیت است

این در حالی است که در پی جنگ روسیه و اوکراین و مسدود شدن بخش هایی از شاخه شمالی کریدور شمال – جنوب که از روسیه عبور میکند این بخش از دالان تجاری عملا بلااستفاده و بی جان شده و کشورها را به سمت استفاده از سایر مسیرهای عبوری برای ترانزیت کالاهای خود سوق میدهد و در این میان جایگاه ایران با توجه به ظرفیت عظیم بنادر در شمال و جنوب کشور، مرزهای خاکی و آبی با سایر کشورها و خطوط گسترده ریلی و شبکه های جاده ای حائز اهمیت است.

پیش تر بلاروس تمایل ویژه خود را به ترانزیت کالاهایی از طریق ایران که مبدا و یا مقصد آنها بلاروس خصوصا با توجه به ظرفیت‌های بندر شهید رجایی و بندر میرآباد نشان داده بود. ۸۰ درصد ترانزیت کشور از طریق بندر شهید رجایی که بزرگترین بندر تجاریو کانتینری ایران است صورت می گیرد و ۷۵ درصد کانتینرهای ایران و ترانزیتی از این بندر تخلیه و بارگیری می‌شود. از دیگر مزیت‌های بندر شهید رجایی اتصال این بندر به راه‌ آهن است. بیش از ۵۵ کیلومتر خط راه آهن در این بندر وجود دارد.

نتیجه

با توجه به روابط گرم و دوستانه ایران و بلاروس لازم است تدابیر لازم در خصوص گسترش مبادلات تجاری از جمله حذف قواعد زیاد و دست و پا گیر گمرکی، تسهیلات مالی و بانکی و پولی برای تجار دو طرف، برپایی نمایشگاه های اختصاصی برای معرفی کالاها و خدمات ایرانی و بلاروسی اندیشیده شود.

همچنین با در نظرگرفتن موقعیت ژئوپلیتیک ایران و شرایط کنونی در وضعیت حمل و نقل در روسیه و جنگ روسیه و اوکراین لازم است ایران با استفاده حداکثری از ظرفیت ترانزیتی عظیم خود خصوصا بنادر امیرآباد و رجایی در شمال و جنوب و خطوط ریلی گسترده با انتقال کالاهای بلاروسی به کشورهای ثالث اقدام به گسترش پیوندهای سیاسی و اقتصادی با کشورهای ذینفع کرده و در جهت تقویت هر چه بیشتر وزنه دیپلماتیک و اقتصادی خود گام بردارد.