دلایل و پیامدهای رابطه نزدیک پکن و ریاض| سعودی در مسیر نظم نوین جهانی

بازار؛ گروه بین الملل: شی جین پینگ، رئیس جمهوری چین وارد عربستان شد و مورد استقبال امیر ریاض و وزیر امور خارجه عربستان قرار گرفت. عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان همزمان با سفر رسمی سه روزه شی جین پینگ، رئیس جمهوری چین به ریاض، اعلام کرد که همکاری با پکن در حفظ ثبات بازارهای جهانی نفت نقش ایفا می‌کند.

وزیر انرژی عربستان با تاکید بر این که ریاض در زمینه‌های مختلف و از جمله انرژی، شریک چین خواهد ماند، از تاسیس یک مرکز منطقه‌ای صنایع چین در عربستان در راستای تقویت همکاری دو کشور در بخش انرژی در آینده نزدیک خبر داد. عبدالعزیز بن سلمان، خاطرنشان کرد که ریاض و پکن همکاری‌ها در خصوص زنجیره‌های تامین انرژی را تقویت خواهند کرد. البته این توافق تنها بخشی از همکاری‌های فزاینده پکن و ریاض است که در ادامه به دلایل نزدیکی این رابطه اشاره می‌شود.

حرکت ریاض در مسیر نظم نوین جهانی

باتوجه به اینکه چین و روسیه در حال تنظیم نظم نوین جهانی چندقطبی و یارگیری در این رقابت سخت هستند. از جمله کشورهایی که مایلند روابط تجاری عادی خود با چین را به یک اتحاد استراتژیک تبدیل کنند، عربستان سعودی است، کشوری که نه تنها به دلیل گسست بین دولت بایدن و ولیعهد سعودی، محمد بن سلمان برای تغییر روابط خود با ایالات متحده تحت فشار قرار گرفت، بلکه به این دلیل تاثیرش در دنیای چند قطبی نقش مهمی دارد. اگر عربستان بخواهد «تغییر» کند و به یک قدرت منطقه‌ای و جهانی تبدیل شود، تنها زمانی امکان‌پذیر است که بتواند سطح بالایی از استقلال استراتژیک را اعمال کند و تا زمانی که ریاض به واشنگتن گره خورده، تقریبا این موضوع غیرممکن است.

بدون تردید عربستان از زمان قتل جمال قاشقچی از واشنگتن دور و اتحادهای جدیدی از جمله با مهم‌ترین رقبای استراتژیک واشنگتن یعنی روسیه و چین، تشکیل داده است. درگیری نظامی روسیه و اوکراین و متعاقب آن شکست ایالات متحده در متقاعد کردن یا تحت فشار قرار دادن ریاض برای افزایش تولید نفت نشان می‌دهد که ریسمان روابط سعودی و غرب تا حدودی قطع شده است. اکنون، ریاض با تعمیق روابط خود با چین، نشان می‌دهد که چگونه قصد دارد دستور کار دنیای چندقطبی را که در آن ایالات متحده ظرفیت مدیریت یکجانبه جهان را ندارد، پیش ببرد.

این تلاش هماهنگ عربستان برای تغییر جهان از سفر شی به عربستان سعودی مشهود است که حتی به باور وال استریت ژورنال، چشم انداز جهانی چندقطبی را که در آن ایالات متحده دیگر بر نظم جهانی تسلط ندارد، پیش خواهد برد. به عبارت دیگر، این احساس در واشنگتن حاکم است که اقدامات ریاض به ویژه تصمیم این کشور برای کاهش تولید نفت را به عنوان بخشی از سیاست هایش برای آسیب رساندن به منافع واشنگتن و یا کاهش آن می‌دانند. از این رو، بایدن از قصد خود برای «اقدام» علیه سعودی‌ها خبر داد.

همانطور که داده‌ها نشان می‌دهد، همکاری در بخش انرژی در کانون اتحاد چین و عربستان قرار دارد. هنگامی که شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی و ژانگ جیان‌هوا، مدیر اداره ملی انرژی چین در اکتبر سال جاری دیدار کردند، همه درباره «تامین بلندمدت و پایدار بازارهای نفت خام» با کمک اوپک پلاس تاکید کردند. عرضه باثبات نفت و همچنین ثبات قیمت نفت برای چین نه تنها برای اقتصاد خود بلکه برای سایر نقاط جهان که تغییرات چشمگیر در قیمت نفت منجر به بی‌ثباتی اقتصاد می‌شود، مهم است. این موضوع برای چین به اندازه خود عربستان مهم است و دقیقا همان چیزی است که شی در تماس تلفنی خود در اوایل سال به ولیعهد سعودی اعلام کرد.

سوالی که به نظر می‌رسد و بسیاری در آمریکا به آن فکر می‌کنند این است که آیا ایالات متحده می‌تواند این روند، به ویژه دستاوردهای فزاینده چین در عربستان را معکوس کند؟ به نظر می‌رسد برخی از تحلیگران آمریکایی بر این باور هستند از آنجایی که سعودی‌ها به شدت به تجهیزات نظامی آمریکا متکی هستند، واشنگتن می‌تواند این رشته‌ها را از هم جدا کند. اما این تحلیل و مهمتر از همه این فرض که ریاض نمی‌تواند اتکای خود را به تجهیزات نظامی ایالات متحده تغییر دهد به دلایل زیادی اشتباه است. چون اگر ریاض در حال تعمیق روابط خود با چین و تبدیل آن به یک «ائتلاف استراتژیک» باشد، به خوبی می‌تواند تجهیزات دفاعی را از پکن نیز خریداری کند.

همچنین با توجه به همکاری تدریجی ریاض با مسکو و تمایل به ایفای نقش خود در تغییر نظم جهانی تک قطبی، می‌تواند تجهیزات نظامی پیشرفته‌ای را نیز از روسیه خریداری کند. به علاوه، اکنون به خوبی مشخص شده که سامانه‌های پدافند هوایی ایالات متحده که در عربستان نصب شده بودند، نتوانستند از حملات پهپادی و موشکی حوثی‌ها جلوگیری کنند و ریاض را بر آن داشت تا به دنبال جایگزینی باشد.

حتی اگر عربستان برای سخت‌افزار نظامی به چین و روسیه تغییر نکند، تامین سخت‌افزار نظامی به عربستان شاید تنها رشته‌ای باشد که هر دو کشور را به هم متصل می‌کند. اگر ایالات متحده آن را قطع می‌کرد، تنها خروج خود از خاورمیانه را تسریع خواهد کرد. تصمیم دولت بایدن مبنی بر عدم فروش جت F-۳۵ به امارات متحده عربی باعث شد که این کشور با فرانسه برای رافائل معامله کند.

یکی دیگر از نشانه‌های مهم اقتصادی تغییر مسیر عربستان به سمت چین استفاده از یوآن در مبادلات نفتی است. دولت عربستان در حال بررسی پذیرش قیمت نفت به یوان چین به جای دلار آمریکا در رابطه با فروش نفت به پکن است.

سرمایه گذاری سعودی‌ها در پکن

از سال ۲۰۱۵، به ویژه پس از روی کار آمدن سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان سعودی و پسرش محمد، روابط بین ریاض و پکن شاهد توسعه سریعی بوده که منجر به انتشار گزارش‌هایی مبنی بر افزایش سهم عربستان در سرمایه‌گذاری در چین شده است. چین - دومین اقتصاد جهان - بزرگترین صادرکننده به عربستان سعودی است، در حالی که سرمایه گذاری چینی‌ها در عربستان سعودی طی ۱۵ سال گذشته حدود ۴۰ میلیارد دلار بوده که در کنار افزایش مبادلات تجاری بین دو طرف است. صندوق سرمایه گذاری عمومی عربستان سعودی در شرف شروع سرمایه گذاری‌های بزرگ در شرکت‌های چینی است که تا کنون بیشتر دارایی‌های خارجی آن به ایالات متحده و اروپا محدود شده بود.

براساس گزارش اخیر بلومبرگ؛ صندوق ثروت عربستان سعودی به ارزش ۴۵۰ میلیارد دلار برای مجوز سرمایه گذاری خارجی واجد شرایط در چین درخواست داده است. این مجوز به صندوق امکان داد و ستد مستقیم سهام بر اساس رنمینبی (واحد پول چین) به جای استفاده از اشخاص ثالث را می‌دهد. صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان سعودی به دنبال فرصت‌های جدید در بازارهای آسیایی است که از راس هرم اقتصادی در چین شروع می‌شود و از همین روی تمایل خود را برای سرمایه گذاری مستقیم در شرکت های چینی به منظور گشودن افق های سرمایه گذاری جدید در سطح جهانی اعلام می‌کند.

چرخش به سمت چین برای عربستان سعودی که به دنبال توسعه روابط اقتصادی از طریق سرمایه گذاری از صندوق ثروت دولتی خود است، منطقی خواهد بود. چین بزرگترین شریک تجاری سعودی و بزرگترین مشتری آرامکو عربستان است که توسط یاسر الرمیان، رئیس صندوق سرمایه گذاری عمومی، اداره می‌شود. البته دومین اقتصاد بزرگ جهان مقصدی جذاب برای سرمایه گذاران مستقل نیز بوده است، به طوری که صندوق ثروت روسیه میلیاردها دلار را به یوان تبدیل کرده تا این کشور را کمتر در برابر تحریم‌های آمریکا آسیب‌پذیر کند.

چین اولین کشور آسیایی خواهد بود که صندوق عربستان سعودی در آن سرمایه گذاری را آغاز خواهد کرد و سپس سرمایه گذاری‌های دیگری در ژاپن، سنگاپور و سایر کشورها را صورت خواهد داد. جزییات سرمایه‌گذاری‌های جدید عربستان در چین که بالغ بر ۲ تریلیون دلار خواهد بود به وضوح اعلام نشده است، اما احتمالا در صنایع تولیدی، فناوری و شاید پزشکی باشد. به باور بسیاری از کارشناسان بزرگترین بخش‌هایی که عربستان سعودی در آن سرمایه‌گذاری خواهد کرد؛ نفت، پتروشیمی و حمل و نقل است. همچنین اعتقاد بر این است که عربستان سعودی بخش مهمی از طرح چین در پروژه جاده ابریشم است که می‌تواند از موقعیت جغرافیایی آن در صادرات کالاهای خود به سه قاره جهان بهره ببرد.

یکی دیگر از نشانه‌های مهم اقتصادی تغییر مسیر عربستان به سمت چین استفاده از یوآن در مبادلات نفتی است. دولت عربستان در حال بررسی پذیرش قیمت نفت به یوان چین به جای دلار آمریکا در رابطه با فروش نفت به پکن است. بطوریکه اخیرا اعلام شد که ریاض در حال حاضر در حال انجام رایزنی‌های فعال با پکن برای قیمت گذاری فروش نفت خود به یوان چین است، اقدامی که سلطه دلار بر بازار جهانی نفت را کاهش می‌دهد. این اقدام نشان دهنده تغییر دیگری از سوی عربستان سعودی بوده که بزرگترین تامین کننده نفت خام کشورهای آسیایی است. البته مذاکرات قیمت‌گذاری نفت به یوان چین ۶ سال پیش متوقف شد، اما در سال جاری به دلیل نارضایتی طرف سعودی از تعهدات آمریکا در زمینه دفاع از پادشاهی، سرعت بیشتری گرفته است.

در مجموع، عربستان سعودی از شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین برای دیدار از ریاض دعوت کرده است تا روابط خود با پکن را همزمان با سرد شدن روابط با واشنگتن تقویت کند. هر دو کشور می‌دانند که پتانسیل زیادی مانند نفت و سلاح برای روابط نزدیکتر بین پکن و ریاض وجود دارد. باید توجه داشت که این سفر در میان تغییرات ژئوپلیتیکی در خاورمیانه انجام می‌شود، چون ایالات متحده به دنبال تمرکز بیشتر بر آسیا بوده و همزمان نیز حضور روسیه و چین در منطقه در حال افزایش است.