میزان موفقیت طرح مالیات بر خانه‌های خالی| مقصر شکست طرح کیست؟

بازار- گروه استان‌ها: دولتمردان یکی از مهمترین راهکارهای کنترل تورم مسکن را، اخذ مالیات از خانه‌های خالی عنوان می‌کنند و از طرفی با اجرای این طرح تصمیم دارند تا بر درآمد های مالیاتی دولت نیز بیفزایند.

کارشناسان دولتی معتقدند اخذ مالیات از خانه ها، تأثیر مثبتی بر فضای امروز کسب و کار در حوزه مسکن خواهد داشت. به گفته آنها طرح دریافت مالیات از خانه‌های خالی می‌تواند، موضوع تولید مسکن که مبنای جهش تولید مسکن در کشور است را عملیاتی کند و لذا اعتقاد دارند اجرای صحیح و جدی این قانون می‌تواند در فضای اجاره‌نشینی مسکن نیز مؤثر واقع شود.

یکی از دغدغه‌های مهم مردم در دو سال گذشته افزایش بی رویه اجاره بهای مسکن بوده است.در این راستا قانون تعیین سقف اجاره بها در دستور کار دولت قرار گرفت. همچنین پرداخت ودیعه مسکن نیز از دیگر اقدامات حمایتی دولت در این زمینه بوده است اما هرچند این اقدامات به عنوان مسکنی در بازار مسکن می‌تواند کارساز باشد، اما برای کنترل قیمت مسکن و حمایت واقعی از مستأجران تاکنون کار ساز نبوده است.

به گزارش خبرنگار بازار در حال حاضر یکی از مهمترین چالش‌های پیش رو برای اخذ مالیات از خانه‌های خالی نبود پایگاه‌های اطلاعاتی جامع در کنار برخی ساختارهای معیوب این قانون است که عملاً اغلب واحدهای مسکونی خالی از سکنه را از مالیات معاف کرده است و لذا برخی از کارشناسان توصیه می کنند در این شرایط اخذ مالیات سالیانه از تمامی زمین ها و یا خانه‌ها اگر اجرا می شد بیشتر می توانست دولت را برای افزایش درآمد های مالیاتی و یا حل مسکن کمک کند.

مالیات راه حل مشکل مسکن نیست

حسین ابراهیمی دکترای جغرافیای شهری و مدرس دانشگاه در گفت و گو با بازار اظهار می کند: دولت علت اجرای وصول مالیات از خانه های خالی را حل مشکل مسکن عنوان می کند در حالی که به وضوح نمایان است که این طرح مشکلی از مسکن را حل نمی کند.

وی اذعان می کند: امروزه در جهان شاهدیم گرایش اصلی دولت‌ها برای مداخله در بازار مسکن، حمایت از سمت تقاضاست و لذا تسهیلات خرید مسکن ۸۰ درصد قیمت مسکن را شامل می شود اما ما حتی اگر بخواهیم در ایران چنین تسهیلاتی هم بدهیم با فرض اینکه بانک‌ها توان و انگیزه تسهیلات دهی داشته باشند، با محاسبه نرخ سود تسهیلات بانکی ۱۸ درصد، اقساط این تسهیلات به حدی خواهد بود که بازپرداخت آن از توان بسیاری از خانوارهای ایرانی خارج است.

وی اذعان می کند: دولت مدعی است که ما خانه های خالی بسیاری داریم که همگی احتکار شده است لذا باید اذعان کرد واحدهای خالی عمدتا از نوع لوکس یا ویلا هستند لذا افرادی که از اجاره خانه خود صرف نظر می‌کنند آنقدر پول دارند که مالیات دولت را هم می پردازند لذا باز هم دولت به هدف خود برای ورود این خانه‌ها به بازار نخواهید رسید.

این کارشناس اقتصادی عنوان می کند: در حال حاضر بازار مسکن در کشور ما به محلی برای خریدهای سرمایه‌گذاری تبدیل شده و تقریباً از خریداران مصرفی خالی شده است؛ تعداد معاملات نیز این موضوع را تا حدودی تأیید می‌کند که بازار در انحصار خریداران سرمایه‌ای است.

وی به ما می گوید: از سوی دیگر با توجه به حداقل دستمزدهای کارگری و حقوق و مزایای کارمندی، در صورتی که یک خانوار بخواهد نیمی از درآمد خود را پس انداز کند تا بتواند خانه دار شود، با احتساب میانگین دستمزد کارگری ۶ میلیون تومان، حدود یک قرن طول می‌کشد تا خانه دار شود.

طرح محکوم به شکست

ابراهیمی عنوان می کند: در هیچ جای دنیا مالیات خانه های خالی را به عنوان درآمد مالیاتی در نظر نمی گیرند؛ چون مقدارش چندان زیاد نیست اگر هم شاهد دریافت مالیات در کشور های دیگر هستیم از طرفی مشاهده می شود که در آنجا مشکل مسکن حل شده و لذا دولت طرح های مالیاتی را به مرحله اجرا گذاشته است تا صاحب خانه از ترس مالیات، واحد خود را وارد بازار کند.

وی تاکید می کند: پیش نیاز چنین طرح هایی آن است که به اندازه نیاز جامعه، مسکن تولید کنید و جلوی احتکار آن را بگیرید در حالی که ما هنوز با کسری مسکن در بخش تقاضای واقعی مواجهیم.

این مدرس دانشگاه ابراز می کند: ما در خصوص اجرای قانون مالیات بر خانه‌های خالی مشاهده می کنیم که مردم از ثبت خانه‌های خالی خود در سامانه مرتبط به هیچ وجه استقبال نکرده‌اند و مدیران دستگاه‌های دولتی نیز نبود اطلاعات کافی برای اجرای اخذ مالیات از خانه‌های خالی را ندارند لذا بدون شک همان طور که آمار ها نشان می دهد در این طرح با شکست روبرو هستیم.

وی از محرز نبودن اطلاعات اقامتگاه‌ها، فاقد سند بودن بسیاری از املاک؛ نبود سامانه جامع و هماهنگی بین دستگاه های اجرایی دولت و نقصان از زیرساخت‌های ارتباطی و اطلاعاتی لازم به عنوان مهم‌ترین مشکلات موجود دراخذ مالیات از خانه‌های خالی یاد می کند و می افزاید: یکی از مهم‌ترین دلایل جهش قیمت مسکن، سفته‌بازی و سوداگری در بازار زمین به عنوان گران‌ترین نهاده ساختمانی است لذا شاید اگر سیستم دریافت مالیات سالانه از زمین مشمول مالیات می شد فرآیند تنظیم‌گری در بازار مسکن از بالادست این بازار بهتر کلید می خورد.

مالیات های وصول شده در خراسان رضوی

در همین حال مدیرکل امور مالیاتی خراسان رضوی با اشاره به اینکه نسبت به شناسایی خانه های خالی اقدام شده است می گوید: البته بنا به دلیل اعتراض برخی از مالکان و اصلاح ثبت اطلاعات این آمار در مهر ماه امسال بروزرسانی شده است.

احمد مدبرنیا با بیان اینکه در این رابطه تعداد ۵ هزار و ۹۶۰ خانه‌های خالی در استان خراسان رضوی شناسایی شده است بیان می کند: مجموع مالیات تشخیصی برای این تعداد حدود ۷۹ میلیارد تومان برآورد شده است.

وی در خصوص نحوه جمع آوری اطلاعات خانه های خالی استان ابراز می کند: در این رابطه اداره کل راه و شهرسازی در ابتدای سال اطلاعات تعداد ۶ هزار و ۴۶۷ خانه خالی را اعلام کرد که پس از ثبت اعتراضات توسط مالکان و اصلاحات مربوطه، در مهر ماه آمار تعداد این آمار به ۵ هزار و ۹۶۰ مورد رسید.

مدیرکل امور مالیاتی خراسان رضوی در پاسخ به این سوال چه میزان از این مالیات برآورد شده تاکنون وصول شده است ابراز می کند: تا کنون فقط ۷ مورد پرداخت انجام داده‌اند که در کل مبلغ آن ۲۸ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است.

وی هم چنین در خصوص نحوه وصول این مالیات در صورت استنکاف مودیان در پرداخت نیز توضیح می دهد: با توجه به اینکه آمار اصلاحی به تازگی(در مهرماه) به ما اعلام شده برگه‌های تشخیص مالیات را به مودیان اعلام میکنیم و در صورتی که توجه نکردند مرحله بعد عملیات اجرایی صورت می‌گیرد.

وی متذکر می شود: بر اساس ماده ۲۱۸ مالیاتهای مستقیم اگر فردی بدهی مالیاتی داشته باشد و پرونده به قسمت اجراییات ارجاع شده باشد، ممنوع الخروج می‌شود و حسابهای بانکی و اموال وی نیز توقیف خواهد شد.

تاخیر در اجرا

قانون مالیات بر خانه‌های خالی باوجود تصویب مجلس در پنجم آذر ۱۳۹۹ و تایید شورای نگهبان در تاریخ ۲۶ آذرماه همان سال، هنوز در گردونه شکل‌گیری ساختار اجرایی می‌چرخد.

اخذ مالیات بر خانه‌های خالی در چارچوب اصلاحات قانون مالیات‌های مستقیم مصوب ۱۳۹۴ و در قالب حکم ماده (۵۴) مکرر آن بار دیگر جنبه قانونی به خود گرفت؛ طبق این ماده، واحدهای مسکونی واقع در شهرهای با جمعیت بیش از یکصد هزار نفر که به استناد سامانه ملی املاک و اسکان کشور به عنوان «واحد خالی» شناسایی می‌شوند، از سال دوم به بعد مشمول مالیات به نسبتی از مالیات بر اجاره خواهند شد.

در این قانون مالیات واحدهای خالی در سال دوم معادل یک دوم مالیات متعلقه، سال سوم برابر مالیات متعلقه و سال چهارم و به بعد ۱.۵ برابر مالیات متعلقه خواهد بود.

در گذشته مالیات بر خانه‌های خالی تا پایان سال ۱۳۸۰ به موجب مواد (۱۰) و (۱۱) قانون مالیات‌های مستقیم مصوب ۱۳۶۶ اخذ می شد، اما با توجه به برخی اشکالات قانونی و اجرایی آن به ویژه اشکالات مربوط به شناسایی خانه‌های خالی و نحوه ارزش گذاری در چارچوب اصلاحات قانون مالیات‌های مستقیم در سال ۱۳۸۰ لغو شد.

تجربه برخی از کشورهای جهان در اخذ مالیات از خانه های خالی نشان می‌دهد که این کشورها در کنترل این بخش از تقاضای سوداگرانه بازار مسکن عملکرد مثبتی داشتند به طوری که در این کشورها تعداد خانه ها بسیار کمتر بود و سازندگان از ترس پرداخت مالیات، واحدهای خود را در اسرع وقت به بازار عرضه می کردند.

در مجموع وضع اخذ مالیات از خانه های خالی ایجاد تعادل بیشتر در عرضه و تقاضای مسکن و جلوگیری از سوداگری در بازار است، زیرا این نوع مالیات با افزایش هزینه خالی نگه داشتن واحدهای مسکونی، سازندگان را برای فروش واحدهای خود ترغیب می کند.

اجرای این بند از قانون در ماه های اخیر و با افزایش قیمت مسکن بار دیگر بر سر زبان ها افتاد؛ وزارت راه و شهرسازی برای مقابله با بی ثباتی قیمت ها و تعادل بخشی در بازار ۹ راهکار ارائه داد که دریافت مالیات از خانه های خالی یکی از این راهکارهای این وزارتخانه بود اما به نظر م یرسد تا اینجای کار اجرای این قانون کمک شایانی به حل مشکل مشکن نکرده است!