بندر چابهار؛ مجرای تجارت هند با حوزه «سی آی اس»| تمایل دهلی به اتصال چابهار با شاخه شرقی شمال_جنوب

تهمینه غمخوار؛ بازار: هند از اتصال بندر چابهار به کریدور حمل و نقل بین المللی شمال_جنوب حمایت کرده تا بتواند به یک مرکز ترانزیتی برای تجارت با کشورهای کشورهای مشترک المنافع تبدیل شود. این موضوع توسط نمایندگان دولت این کشور در روز چابهار که در ۳۱ ژوئیه سال جاری برگزار شد، مورد تاکید قرار گرفت.

در همین راستا، دهلی نو علاقه مندی خود را نسبت به تقویت کریدور شمال__جنوب اعلام کرده است، چرا که موجب افزایش تجارت زمینی هند و روسیه می شود. این موضوع در حالی مطرح است که تحریم های غرب علیه روسیه و به دنبال آن عقب نشینی چندین شرکت چند ملیتی از این کشور خلأ اقتصادی ایجاد کرده و هند در حال رقابت برای پر کردن این شکافها است.

هند بندر چابهار را به عنوان مرکز استراتژیکی می شناسد که می تواند ارتباط تجاری بین آسیای مرکزی و جنوبی را بهبود بخشیده و هزینه های لجستیک را به صورت منطقی کاهش دهد. بنابراین، این کشور مشتاق است تا چابهار را در کریدور حمل و نقل بین المللی شمال_جنوب بگنجاند، اگرچه از این پیشنهاد حمایت زیادی دریافت نکرده است.

برای هند، کریدور شمال_جنوب مسیرهای تجاری کوتاه تری را با ایران، روسیه و فراتر از آن به اروپا ارائه داده و فرصت های جدیدی برای تعامل اقتصادی و تجارت مستقیم با بازارهای دست نخورده در کشورهای مستقل مشترک المنافع (CIS) ایجاد می کند

کریدور شمال__جنوب یک تعهد بلندپروازانه ارتباط منطقه ای است که زمان صرف شده برای محموله های تجاری به بازارهای روسیه، اروپا و آسیای مرکزی را تسریع خواهد کرد. برای هند، کریدور نستراک مسیرهای تجاری کوتاه تری را با ایران، روسیه و فراتر از آن به اروپا ارائه می دهد. همچنین، این کریدور فرصت های جدیدی برای تعامل اقتصادی و تجارت مستقیم با بازارهای دست نخورده در کشورهای مستقل مشترک المنافع (CIS) ایجاد می کند.

کشورهای سی آی اس یا همسود شامل اعضای سابق اتحاد جماهیر شوروی و ارمنستان، جمهوری آذربایجان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، مولداوی، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان هستند. بر اساس گفته های یک مقام ارشد از وزارت بازرگانی هند، از ۹ کشور حوزه CIS، هشت کشور به همراه عمان، سوریه و بلغارستان در کریدور شمال_جنوب گنجانده شده و مشارکت دارند.

صادرات هند به آسیای مرکزی حدود ۶۷۸ میلیون دلار است، اما چشم انداز بزرگی برای رشد وجود دارد. صادرات این کشور بیشتر شامل دارو، ماشین آلات، قهوه، چای و ادویه جات است. علاوه بر این، اگر هند دسترسی بهتری به منطقه داشته باشد، می تواند شبکه های تامین انرژی و مواد معدنی خود را متنوع کند.

در اواخر ماه ژوئیه، هند و ازبکستان با عبور یک محموله محموله کانتینری آزمایشی از تاشکند به هند از طریق مسیر هیبریدی زمینی-دریایی از طریق بندر چابهار به توافق رسیدند تا تجارت دوجانبه را دو برابر و به بیش از یک میلیارد دلار افزایش دهند. بر همین اساس، بازدیدهای مکرر در سطح مقامات ارشد را برنامه ریزی کردند.

در سال ۲۰۲۲-۲۰۲۱، تجارت دوجانبه هند و ازبکستان به ۳۴۲ میلیون دلار رسید در حالی که کریدور شمال_جنوب یک کریدور حمل و نقل چندوجهی ایجاد خواهد کرد تا این فشار تجاری را تسهیل کند. این کریدور، از چندین هزار کیلومتر بزرگراه از چابهار در جنوب تا جمهوری آذربایجان در شمال و سپس به روسیه و اروپا استفاده می کند.

علاوه بر اشتیاق هند در توسعه روابط با کشورهای مشترک المنافع از طریق چابهار، تهران و دهلی نیز علاقه مند به استفاده از کریدور شمال_جنوب برای افزایش تجارت زمینی خود با روسیه هستند که در سفر وزیر امور خارجه ایران به دهلی بیشتر مورد بحث قرار گرفت.

هند سرمایه گذاری هنگفتی در بندر چابهار انجام داده که با دور زدن پاکستان، دسترسی زمینی به افغانستان و آسیای مرکزی را از طریق ایران برای این کشور فراهم می کند در حالی که این سرمایه گذاری کلیدی برای جاه طلبی های استراتژیک هند در منطقه و همچنین برای تقویت روابط تجاری و اقتصادی است

صادرات هند به روسیه در سال های ۲۰۲۲-۲۰۲۱، بالغ بر ۳.۲۴ میلیارد دلار گزارش شده ، در حالی که واردات به ۹.۸۶ میلیارد دلار افزایش یافته است که شامل واردات نفت خام، نفت فرآوری شده و زغال سنگ به ارزش ۵.۲۵ میلیارد دلار است. البته، واردات هند قبل از پاندمی کرونا، هفت میلیارد دلار و صادرات سه میلیارد دلار ثبت شده بود.

گزارش ها حاکی از آن است که حدود ۴۰ کشور تحریم های مختلفی را علیه روسیه اعمال کرده اند و به دنبال آن بیش از ۱۰۰۰ شرکت از همکاری با این کشور عقب نشینی کرده اند. خلاء اقتصادی متعاقب آن فرصت‌های قوی را برای مشاغل هندی در بخش‌های مختلف، به‌ویژه در تجارت خرده‌فروشی و صادرات باز کرده است.

هم هند و هم روسیه در حال رفع تنگناها هستند تا حرکت زنجیره تامین از مناطق را هموارتر کنند. از طرفی، دولت روسیه در حال ایجاد تغییراتی برای بهبود سهولت انجام تجارت در کشور مانند ساده‌سازی انطباق با مقررات و چشم پوشی از هزینه‌های مختلف است.

هند سرمایه گذاری هنگفتی در بندر چابهار انجام داده که با دور زدن پاکستان، دسترسی زمینی به افغانستان و آسیای مرکزی را از طریق ایران برای این کشور فراهم می کند. این سرمایه گذاری کلیدی برای جاه طلبی های استراتژیک هند در منطقه و همچنین برای تقویت روابط تجاری و اقتصادی است.

از طرفی، بندر چابهار ایران پس از تکمیل نیز رقیب بندر گوادر در حدود ۸۰ کیلومتری استان بلوچستان پاکستان خواهد بود. هند به توسعه دو پایانه در بندر چابهار که تنها بندر اقیانوسی ایران است، از جمله مجتمع شهید بهشتی کمک کرده است و بر اساس توافق با ایران، این ترمینال را به مدت ۱۰ سال اداره خواهد کرد.

از دسامبر ۲۰۱۸، یک شرکت هندی، مدیریت عملیات بندر را بر عهده دارد و چابهار را از طریق شرکت تابعه خود در بندرهای هند، منطقه آزاد جهانی چابهار خریداری کرده است. ظرفیت فعلی تخلیه و بارگیری ترمینال شهید بهشتی در بندر چابهار ۸.۵ میلیون تن است و طبق اعلام دولت هند با تکمیل فاز یک این پروژه به ۱۵ میلیون تن افزایش خواهد یافت.

چابهار در چهار ماهه ابتدایی سال مالی ۲۳-۲۰۲۲، یک میلیون و ۵۵۰ هزار تن کالا جابجا کرده که در این مدت نسبت به مدت مشابه سال گذشته به میزان ۳۳.۸ درصد رشد داشته است. کالاهای اساسی وارداتی از بندر چابهار در این مدت شامل شکر، برنج، گندم و خوراک دام گزارش شده که بیش از ۵۸۰ هزار تن بوده و نسبت به مدت مشابه سال قبل ۷.۷ درصد افزایش داشته است.

با این حال، جهش در تجارت بندری احتمالاً می تواند به عادی سازی عملیات پس از همه گیری نسبت داده شود. این موضوع در حالی مطرح است که به گفته رسانه‌های هندی، انتظار می‌رود ایران و هند برای رفع برخی مشکلات مربوط به پایانه شهید بهشتی به رفع مشکلات اداری بپردازند. این موضوع نشان می دهد که دو کشور در سال های اخیر روابط خود را بهبود بخشیده اند.

بندر چابهار منطقه غنی آسیای مرکزی را با بازارهای جنوب آسیا مرتبط می‌کند؛ در حالی که برای تجارت، همکاری‌های اقتصادی و ایجاد ارتباط بین مردم بین این دو جغرافیا بسیار مهم است

از نظر هند، کریدور شمال_جنوب یک چشم‌انداز هندی برای صرفه‌جویی در حمل و نقل کالا بین هند و آسیای مرکزی در نظر گرفته می شود. این کریدور شامل شاخه مرکزی: از بندر جواهر لعل نهرو در ایالت ماهاراشترا در غرب هند (در منطقه اقیانوس هند) آغاز می شود و به بندر عباس در تنگه هرمز متصل می شود. سپس از طریق نوشهر، امیرآباد و بندر انزلی از خاک ایران می گذرد و در امتداد دریای خزر عبور می کند تا به بندر علیا و آستاراخان در روسیه برسد. کریدور غربی: شبکه راه‌آهن جمهوری آذربایجان را از طریق نقاط گره‌ای مرزی آستارا (جمهوری آذربایجان) و آستارا (ایران) به ایران و از طریق مسیر دریایی به بندر جواهر لعل نهرو در هندوستان متصل می‌کند. شاخه شرقی: روسیه را از طریق کشورهای آسیای مرکزی قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان به هند متصل می کند. هند خواهان گنجاندن بندر چابهار در این کریدور شرقی است.

سارباناندا سونووال، وزیر بنادر، کشتی‌رانی و آبراه‌های اتحادیه هند بارها اعلام کرده که بندر چابهار منطقه غنی آسیای مرکزی را با بازارهای جنوب آسیا مرتبط می‌کند در حالی که برای تجارت، همکاری‌های اقتصادی و ایجاد ارتباط بین مردم بین این دو جغرافیا بسیار مهم است.

از طرفی، با توجه به پتانسیل بازارهای آسیای مرکزی، اتصال به رهبری هند، دسترسی ایمن و تجاری قابل دوام به منطقه اقیانوس هند را برای کشورهای این منطقه فراهم کرده است. این پیوند نه تنها اتصال را فراهم می کند، بلکه سرمایه گذاری هایی را برای حمایت بیشتر از روابط فرهنگی و سیاسی میان هند و آسیای میانه افزایش داده و پتانسیل ترانزیت و حمل و نقل منطقه آسیای مرکزی را توسعه و شبکه لجستیک آنها را بهبود می بخشد.

در همین راستا، بندر چابهار منجر به ترویج یک ابتکار مشترک برای ایجاد کریدور حمل و نقل منطقه ای و بین المللی در آنجا خواهد شد. بر همین اساس، کشورهای آسیای میانه می توانند از بندر چابهار برای لجستیک تجاری استفاده کنند زیرا این بندر مسیر کوتاه‌تر، سریع‌تر و مطمئن‌تری را بین هند و منطقه فراهم می‌کند.

از سوی دیگر، تحولات بندر شهید بهشتی از رشد سریع تجارت و ارتقاء استانداردهای زندگی در منطقه حمایت می کند. این پیوند زیرساختی منجر به گسترش چشم انداز تجارت و سرمایه گذاری در منطقه و رشد در بخش دریایی خواهد شد. هند در سال ۲۰۱۶ با سرمایه گذاری هشت میلیارد دلاری در این بندر و صنایع منطقه ویژه اقتصادی چابهار موافقت کرده بود. با این حال، پتانسیل رشد اقتصادی طبیعی بندر به دلیل تحریم های مداوم دولت ایالات متحده شکوفا نشده بود.