بازار؛ گروه استانها: طی زمان نسبتاً طولانی که آمایش سرزمین در سطح سیاست‌گذاری کشور مطرح‌شده، اقدامات بایسته درزمینهٔ ایجاد ظرفیت دانایی لازم و ضرورت‌های آن صورت نگرفته و این مسئله موجب شده سازوکار نهادی عینیت بخشیدن به این مقوله تبدیل به محلی برای توزیع رانت‌هایی نظیر مطالعات و پژوهش‌ها و پروژه‌های خاص گردند.
آمایش سرزمین، ارزیابی نظام‌مند عوامل طبیعی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و… به‌منظور یافتن راهی برای تشویق و کمک به جامعه بهره‌برداران در انتخاب گزینه‌هایی مناسب برای افزایش و پایداری توان سرزمینی در جهت برآورد نیازهای جامعه است. از مهم‌ترین خصوصیات این نگاه جامع‌نگری، کیفیت و سازمان‌دهی فضایی آن است. پایدارترین آرایشی که به سه مؤلفه مهم جمعیت-سرمایه-منابع طبیعی و محیطی یک منطقه یا سرزمین ختم می‌شود برنامه‌ی آمایش سرزمینی نامیده می‌شود. آمایش سندی است که برای تحقق توسعه پایدار فضایی، مجموعه اهـداف، راهبردهـا، سیاست‌ها و برنامه‌های اجرایی بخش‌های دولتی و غیردولتی را در ابعـاد اقتصـادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست‌محیطی و کالبدی در برمی‌گیرد. این برنامه در چارچوب چشم‌انداز، اهداف توسعه ملی؛ بـا رویکـردی توسعه‌گرا، مشارکت‌جو و انعطاف‌پذیر تهیه می‌شود.
مقوله آمایش سرزمینی به‌عنوان تلفیقی از سه علم اقتصاد، جغرافیا و جامعه‌شناسی و به‌عنوان تبیین درازمدت توسعه و پیشرفت است.
برای تدوین در برنامه‌های استراتژیک دورنمایی از وضعیت مطلوب طراحی می‌شود، به‌طوری‌که کلیه خط‌مشی‌های ثابتی که آغاز و انجام آن‌ها نیل به هدف‌های عالی را میسر می‌سازد، دربردارد.
سند آمایش سرزمین، ضروری است نظام آماری پویا و گسترده‌ای برای کل کشور وجود داشته باشد.
عدم توفیق برنامه‌ریزی توسعه منطقه‌ای و تقسیم‌کار فضایی، موجب افزایش نابرابری و فاصله در بین مناطق مختلف کشور شده است بدین ترتیب کشور دارای چهره‌ای دوگانه شده که بخشی از آن کمتر توسعه‌یافته و محروم و بخش دیگر توسعه‌یافته است. متأسفانه در کشور ما قطب‌های رشد در حال بزرگ‌تر شدن و عدم سرریز به مناطق دیگر هستند.
سند آمایش خراسان رضوی
سال ۸۳ و بر مبنای قانون برنامه چهارم توسعه، مرکز آمایش سرزمینی کشور تأسیس و سال ۸۵ دستورالعمل مطالعاتی آن بر اساس افق سند توسعه ۱۴۰۴ به استانها ابلاغ شد.
از سال ۸۷ مطالعات اولیه سند آمایش سرزمینی خراسان رضوی کلید خورد و بعد از کش‌وقوس‌های فراوان، در سال ۹۳ شورای برنامه‌ریزی، سند آمایش سرزمینی استان را تصویب کرد و برای تائید نهایی توسط شورای عالی آمایش سرزمینی به تهران ارسال شد اما ظاهراً این سند هنوز به دلایلی نیاز به بازنگری به سرانجام نرسیده است..
متأسفانه در دوره‌ای که سازمان برنامه‌وبودجه منحل شد، بررسی طرح‌های آمایش با وقفه مواجه و بعدازاین که این سازمان مجدد احیا شد ،به استانها اعلام شد که طرح‌های آمایش استانی در کمیته‌های سازمان برنامه‌وبودجه را ارائه کنند. پس‌ازآن جلساتی با استان‌های خراسان شمالی و خراسان جنوبی برگزار شد تا طرح آمایش منطقه‌ای نیز تهیه شود.
در مرحله بعد شورای عالی، سند آمایش سرزمینی کل کشور را بر اساس اسناد آمایش استانی و انطباق آن‌ها با اسناد بالادستی ملی، به تصویب رساند.
در این راستا یکی از اشکالاتی که به طرح‌های آمایش سرزمینی استانها وارد بود، افق آمایش‌ها بود، یعنی افقی که استان خراسان رضوی برای طرح آمایش سرزمینی خود در نظر گرفته بود ،سال ۱۴۰۴ بود و شاید استان‌های دیگر افق برنامه خود را سال متفاوتی تعیین کرده باشند.
بنا بر اظهارات رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خراسان رضوی سند آمایش این استان در سال ۸۷ آغاز شد و افق آن ۱۴۰۴ در نظر گرفته‌شده بود اما آنچه به‌تازگی در شورای عالی آمایش سرزمینی مصوب شده ، سند ملی است و لذا سازمان برنامه‌وبودجه مأموریت یافته بر اساس آنچه در سند آمایش سرزمینی ملی برای استانها تعیین‌شده است، اسناد استانی آمایش سرزمینی مجدد بازبینی و با سند ملی آمایش سرزمینی تلفیق شوند. علاوه بر این، افق اسناد استانی آمایش سرزمینی باید با سند ملی آمایش منطبق شوند.
بنابراین اگرچه اسناد آمایش سرزمینی استانها مصوب شده بود اما با توجه به تصویب سند ملی آمایش سرزمینی، در مصوبات قبلی اسناد استانی تغییراتی ایجاد خواهد شد.
بازنگری سند آمایش
رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خراسان رضوی اظهار کرد: با توجه به اینکه مطالعات وضعیت موجود استان در سند آمایش سرزمینی در سال ۸۷ انجام‌شده بود ،باید به‌روزرسانی می‌شد و علاوه بر این افقی که در سند آمایش خراسان رضوی هدف‌گذاری شده بود، ۱۴۰۴ بود اما امروز وضعیت اقلیمی و شرایط اقتصادی استان تغییر کرده است و باید با توجه به وضعیت موجود فعلی و مأموریت‌های تعیین‌شده برای استان در سند ملی آمایش سرزمینی، سند استانی به‌روزرسانی شود.
رضا جمشیدی بابیان اینکه حتماً سند آمایش سرزمینی استان خراسان رضوی با آنچه قبلاً مصوب شده است تغییراتی خواهد داشت افزود: حجم این تغییرات به سند بالادستی آمایش سرزمینی بستگی دارد.
وی درباره اعتبارات موردنیاز انجام مجدد مطالعات آمایش سرزمینی بیان کرد: اعتبارات موردنیاز این مطالعات به‌صورت استانی و از سوی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان معین می‌شود و این‌گونه نیست که ردیف بودجه جداگانه‌ای در نظر گرفته شود. اعتبار موردنیاز از محل اعتبارات عمرانی استان تأمین خواهد شد که شورای برنامه‌ریزی استان دراین‌باره تصمیم‌گیری خواهد کرد.
وی یادآور شد: در این راستا اصلاحات لازم بر روی سند آمایش سرزمینی این استان انجام‌گرفته و برای تائید به تهران ارسال‌شده است.
رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خراسان رضوی گفت: در این راستا تعارضات سند آمایش سرزمینی استان با سندهای سایر استان‌های منطقه ۹ آمایش سرزمینی کشور ( استان‌های خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی) و سند استان با سند ملی آمایش سرزمینی احصا و نظرات دستگاه‌های اجرایی نیز در خصوص اصلاح سند جمع‌آوری شد.
وی بابیان اینکه آمایش سرزمینی، مهندسی کردن نقشه راه توسعه قلمروی ملی یا استانی، بر بنیان آینده‌نگاری، هماهنگی و اجماع است، اظهار داشت: سند آمایش سرزمینی استان شامل اهداف بنیادین، نقش ملی و منطقه‌ای، چشم‌انداز و مأموریت، راهبردهای پابرجای استان، قلمروهای مناسب و نامناسب، تخصص‌ها و اولویت‌های توسعه، سیاست‌های اجرایی استان، برنامه‌های اجرایی و نقشه‌های سازمان فضایی مطلوب است.
جمشیدی ادامه داد: مطالعات مربوط به سند آمایش سرزمینی استان مربوط به سال ۱۳۹۳ بوده که افق چشم‌انداز خود را سال ۱۴۰۴ قرار داده است، اما افق سند ملی آمایش سرزمینی که پارسال ابلاغ شد، مربوط به سال ۱۴۲۴ است.
رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خراسان رضوی اضافه کرد: با توجه به ابلاغ سند ملی آمایش سرزمینی، فرصتی در اختیار خراسان رضوی گذاشته شد که سند آمایش سرزمینی خود را بازنگری کند تا با سند ملی آمایش سرزمینی تعارضی نداشته باشد که این موضوع انجام گرفت و مرجع تائید، درج اصلاحات در سند شورای عالی آمایش سرزمین کشور است.
نظر شما