«بازار آتی و اختیار معامله برق»؛ راه حل مدیریت ریسک صنعت برق

به گزارش بازار به نقل از پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا)، مدیرعامل بورس انرژی درباره دلایل سهم اندک معاملات برق در بورس انرژی ایران (کم‌تر از چهار درصد معاملات برق کل کشور) اظهار کرد: موضوع تجارت برق به ساختار بازار برق کشور باز می‌گردد؛ در این ساختار، شرکت‌های زیرمجموعه وزارت نیرو از قبیل شرکت‌ توانیر و شرکت‌های توزیع برق حضور دارند که این شرکت‌ها از ذی‌نفعان عمده برق کشور در خرید و فروش و همچنین تولید هستند و تفکیک مشخصی میان بخش‌های تولید، توزیع، انتقال و بازرگانی برق وجود ندارد. این موضوع سبب می‌شود بیشتر معاملات برق در چارچوب سازوکارهای دولتی و خارج از بورس صورت بپذیرد. در حالی که در دنیا در پی تجدید ساختارهای صورت گرفته در بخش برق معمولاً دولت وظیفه انتقال برق را بر عهده دارد و بقیه موضوعات مرتبط برق از قبیل تجارت برق در قالب بازارهای برق و به صوررت خاص بورس‌ها صورت می‌پذیرد.

علی نقوی با بیان اینکه بورس انرژی ایران در راستای بهبود تجارت برق و حرکت صنعت برق به سوی کاهش تصدی بخش دولتی پیشنهادهای مشخصی را به وزارت نیرو ارائه داده است، تصریح کرد: دیدگاه قانون‌گذران نیز هم‌راستا با برنامه‌های بورس انرژی ایران در خصوص توسعه تجارت برق از بستر این بورس است. به نحوی که براساس مصوبه هیات وزیران، برق صنایعی که مصرف‌ بالای یک مگاوات دارند باید به طور کلی از طریق بورس انرژی ایران مورد مبادله قرار گیرد و نیروگاه‌های دولتی و خصوصی بتوانند در فضای رقابتی به صورت مستقیم مبادلات خود را با مصرف کنندگان بزرگ انجام دهند. در این سازوکار قانونی، نهاد دولتی (وزارت نیرو) تنها وظیفه انتقال و توزیع برق را بر عهده دارد و برای جبران این مورد هزینه ترانزیت را براساس قوانین و مقررات از مشترکین دریافت کند.

او با اشاره به تأکید وزیر نیرو بر تقویت مبادلات بورسی عنوان کرد: امید می‌رود در سال جاری در راستای تحقق مفاد قانونی و تکالیف محوله به وزارت نیرو و بورس انرژی ایران شاهد وضعیت مناسب‌تری در این باره باشیم. لازمه این امر، بازنگری در ساختاری است که در حال حاضر وجود دارد و در آن عمده معاملات در بازار مدیریت شبکه برق ایران که یک بازار دولتی و یک طرفه و تعهدی است، انجام می‌شود.

به گفته مدیرعامل بورس انرژی، فقدان منابع مالی کافی برای معاملات در ساختار بازار مدیریت شبکه سبب ایجاد مطالبات قابل توجه نیروگاه‌ها از وزارت نیرو شده که این چرخه ناقص در تجارت برق سبب شده میزان سرمایه‌گذاری‌ها به منظور توسعه تولید برق در طی چند دهه اخیر کاهش قابل توجهی داشته باشد و کسری در تراز برق و به دنبال آن خاموشی‌های گسترده در ایام پیک سال را در پی داشته است.

این مقام مسئول با اشاره به پیشنهادهای بورس انرژی ایران در ارتباط با معاملات تعهدی بیان کرد: در صورت ورود مستقیم تمامی صنایع بالای دو مگاوات به بورس و تأمین برق مورد نیاز خود از این طریق، در حدود ۳۰ درصد از تعهدات وزارت نیرو کاهش خواهد کرد.

او افزود: پیشنهاد دیگر این است که سوختی که نیروگاه‌ها نیاز دارند و به صورت یارانه‌ای به آنها اختصاص یافته، به صورت غیریارانه‌ای تخصیص پیدا کند و با مبادله سوخت نیروگاه‌ها در مکانیزم شفاف بورس انرژی قیمت برق صنایع به قیمت واقعی خود نزدیک‌تر می‌شود. در این صورت، بهای تمام شده نیروگاه‌هایی که راندمان بالاتری دارند، کاهش می‌یابد و این نیروگاه‌ها نیز می‌توانند در قیمت‌گذاری برق به رقابت بپردازند.

نقوی ادامه داد: اما در حال حاضر، با توجه به اینکه بهای سوخت برای تمامی نیروگاه‌ها یکسان محاسبه می‌شود نیروگاه‌های با راندمان پایین توجیه‌پذیری بیشتری دارند، علیرغم اینکه آنها سوخت زیادتری مصرف می‌کنند.

مدیرعامل بورس انرژی ایران با اشاره به برخی نگرانی‌هایی که در وزارت نیرو وجود دارد، اذعان کرد: از آنجا که وزارت نیرو از مسئولیت‌های قانونی نسبت به تامین برق پایدار برخوردار است، دغدغه‌های برحقی نیز در برخی بخش‌ها مانند برق خانوارها دارد، از سوی دیگر، از آنجا که برق یک کالای صرفا تجاری نیست، بنابراین، نسبت به قیمت‌گذاری این کالا حساسیت‌های زیای وجود دارد.

او خاطرنشان کرد: در بورس انرژی ایران تمامی زیرساخت‌های لازم به منظور انجام بخش عمده مبادلات برق کشور وجود دارد و این شرکت آمادگی لازم به منظور همکاری با مجموعه وزارت نیرو به منظور اصلاح ساختار تجارت برق و افزایش حجم مبادلات برق را دارد.

نقوی حضور تمامی صنایع بزرگ در بازار برق بورس انرژی ایران را گام نخست تحقق این امر برشمرد و ادامه داد: گام دوم، تقویت شرکت‌های خرده‌فروش برق است به نحوی که به آن‌ها اجازه داده شود با انعقاد قرارداد با مصرف‌کنندگان زیر یک مگاوات و مصرف‌کنندگان تجاری، برق مورد نیاز آن‌ها را از بستر بورس انرژی ایران تامین کنند. در این سازوکار نقش دولت تنها به ترانزیت برق، نگهداری شبکه و هزینه‌های ترانزیت محدود شود.

مدیرعامل بورس انرژی ایران با اشاره به معضل برق به ‌ویژه در فصل گرما و تکرار قطعی برق صنایع و نقشی که بورس انرژی می‌تواند در تعادل‌بخشی به این موضوع ایفا کند، گفت: بورس انرژی از ظرفیت‌هایی برخوردار است که می‌تواند نگرانی‌های صنایع را مرتفع کند.

او ادامه داد: بهره بردن از ابزار گواهی صرفه‌جویی یکی از ابزارهای مفید در این راستا است. از طریق گواهی صرفه‌جویی می‌توان مکانیزمی را طراحی کرد تا بنگاه‌هایی که در مقاطعی برق را صرفه‌جویی می‌کنند، بتوانند برق صرفه‌جویی شده را بر اساس رویه‌های تعیین شده توسط وزارت نیرو از طریق بورس انرژی ایران به صنایع بفروشند.

این مقام مسئول بحث تجدیدپذیری را نکته دوم در حل معضل یادشده برشمرد و ادامه داد: بر اساس بند «ز» تبصره ۱۵ قانون بودجه ۱۴۰۰ مصرف‌کنندگان بزرگ با قدرت قراردادی بیشتر از ۲ مگاوات ملزم به خرید ۵ درصد برق مصرفی خود از نیروگاه‌های تجدیدپذیر بودند که بر این اساس به جای اینکه تجدیدپذیرها با قراردادهای خرید تضمینی به دولت برق بفروشند، بتوانند با همان نرخ‌ها یا نرخ‌های رقابتی برق تولیدی خود را در بازار به صنایع بفروشند که این حکم در ماده ۳ طرح مانع‌زدایی از صنعت برق هم که به تازگی تصویب شد نیز با مدلی مشابه آمده است.

نقوی ادامه داد: در کنار این موضوعات در راستای کمک به تجارت برق و پوشش ریسک مشارکت کنندگان فعال در بازار مصرف‌کنندگان بزرگ برق در بورس انرژی ایران نیز امکان پیاده‌سازی ابزارهای مشتقه از جمله قراردادهای آتی و اختیار معامله با همکاری وزارت نیرو و شرکت‌های تابعه وجود دارد.

او با اشاره به مکانیزم بازار مشتقه برق خاطرنشان کرد: در بازار مشتقه برق، وزارت نیرو قادر خواهد بود از میزان تقاضا در زمان‌های پرمصرف برق آگاه شود و دریابد در پیک برق، قیمت چقدر است و یک صنعت چقدر حاضر است برای برق هزینه کند. در این حالت، ممکن است برخی از مشترکین ترجیح دهند در این شرایط خاموشی داشته باشند و برخی از صنایع با توجه به هزینه‌هایی که خاموشی ممکن است به آنها وارد کند، حاضر باشند با قیمت‌های بالاتری در بازار خرید کند.

مدیرعامل بورس انرژی ادامه داد: در بازار مشتقه این موضوع به راحتی امکان‌پذیر است، اما از آنجا که زیرساخت توزیع و انتقال در اختیار وزارت نیرو است و این وزارتخانه باید این مجوزها را صادر کند حمایت و همراهی آن شرط اساسی تحقق این مهم است. تردیدی وجود ندارد با راه‌اندازی بازار آتی و اختیار معامله برق، بازار شفاف‌تر می‌شود و صنایع بهتر می‌توانند ریسک خود را مدیریت کنند.

نقوی با اشاره به اقدامات سازمان بورس برای هموار کردن این مسیر تصریح کرد: سازمان بورس در راستای تحقق موضوعات اشاره شده اقدام به تشکیل میز صنعت نیروگاهی کرده است و بورس انرژی نیز در این میز صنعت حضور دارد. همچنین سازمان بورس مکاتباتی را با وزارت نیرو و نهادهای بالادستی در ارتباط با تامین برق صنایع و همچنین توسعه بازار انرژی انجام داده و امید می‌رود در بدنه وزارت نیرو نیز همراهی لازم شکل بگیرد.