بازار؛ گروه خودرو: اتوبوس های درون شهری یکی از مهم ترین ارکان ناوگان حمل و نقل کشوری محسوب می شوند، ناوگانی که روزانه هزاران مسافر را جابجا کرده و زمینه لازم برای کاهش آلودگی هوا را فراهم می کنند. اتوبوسرانی شهری در تهران به عنوان پایتخت کشور حال و اوضاع مناسبی ندارد، اوضاعی که در صورت حمایت های دولت می تواند منجربه کاهش ترافیک و آلودگی هوا شود.

علیرضا زاکانی، شهردار تهران پیشتر در یک گفت و گو خبری اعلام کرده بود که؛ «شهر تهران ۴ هزار دستگاه اتوبوس شهری کم دارد.» این درحالی است که براساس آخرین آمار ۷۰ درصد ناوگان اتوبوسرانی تهران فرسوده و نیاز به نوسازی دارد. نکته قابل تامل اینجاست که سن اتوبوس های بی آر تی تهران بیش از ۱۴ سال شده است.

مجتبی شفیعی، معاون حمل و نقل و ترافیک شهر تهران، گفته بود؛ «تهران به حداقل ۶ هزار دستگاه اتوبوس نیاز دارد که تامین این تعداد نیازمند ۳۰ هزار میلیاردتومان اعتبار مالی است.»

این درحالی است که ایران خودرو دیزل بزرگترین ظرفیت اتوبوس سازی خاورمیانه را دارد است، یکی از مدیران اسبق ایران خودرو دیزل گفته بود؛ این شرکت پنجمین سازنده اتوبوس در دنیا است. ظرفیت خالی ایران خودرو دیزل و سایر شرکت ها در کنار کمبودهای اتوبوسرانی و شهرداری در تهران نشان می دهد که دولت های قبلی نه تنها به بحث توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی توجه ای نداشتند، بلکه میراث نابسامانی را برای دولت های آینده از خود به یادگار گذاشتند.

به تازگی در شهر تهران به صورت نمادین یک دستگاه اتوبوس برقی که مپنا مدعی برقی سازی آن است، به حرکت در آمده است. در سراسر جهان پایتخت ها کشورها به سمت استفاده از اتوبوس های الکتریکی حرکت کرده است، در کشور نیز برخی از شرکت های خودرویی و غیر خودرویی مدعی تولید اتوبوس برقی هستند، اتوبوس های که اگر با حمایت های دولتی مشروط بر عملکرد درست و مناسب و البته اقتصادی بودن به خیابان های کشور بیاید، شاید مشکلات آلودگی را درمان کند. در ادامه به بررسی وضعیت اتوبوس های برقی در جهان خواهیم پرداخت.

بر اساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته، تقاضای جهانی برای اتوبوس‌ها سالانه ۵ درصد در حال افزایش است، به طوری‌که در سال ۲۰۲۲ به ۴۰۰ هزار دستگاه از انواع اتوبوس‌ها برسد

اتوبوس‌های برقی جهان
بر اساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته، تقاضای جهانی برای اتوبوس‌ها سالانه ۵ درصد در حال افزایش است، به طوری‌که در سال ۲۰۲۲ به ۴۰۰ هزار دستگاه از انواع اتوبوس‌ها برسد. براساس گزارش ها در حدود ۳ میلیون اتوبوس شهری در ناوگان حمل و نقل جهان وجود دارند که از این میان نزدیک به ۶۰۰ هزار دستگاه از آن ها، اتوبوس برقی‌شده (هیبرید، برقی کامل، پیل سوختی) هستند. این گزارش می‌گوید ۳۹ درصد فروش اتوبوس‌های فروخته شده جدید در سال ۲۰۲۰ در جهان، از نوع برقی هستند و آنها توانسته‌اند ۱۶ درصد ناوگان در حال تردد جهان را به خود اختصاص دهند. پیش‌بینی می‌شود اتوبوس های برقی بیش از ۶۷ درصد ناوگان اتوبوسرانی جهانی را در سال ۲۰۴۰ تشکیل می‌دهند.

چین با فروش ۸۰ هزار دستگاه، فروش عمده اتوبوس‌های برقی را در سال ۲۰۲۰ به خود اختصاص داده و همچنان ۹۸ درصد ناوگان جهانی اتوبوس‌های برقی را به خود اختصاص داده است. این سهم با شروع اشباع برخی ناوگان اتوبوس‌های شهری چین و شروع به کار در اروپا، آمریکای شمالی، کره جنوبی، آسیای جنوب‌شرقی، هند و آمریکای جنوبی شروع به کاهش می‌کند

افزایش اتوبوس‌های برقی درون شهری دنیا
چین با فروش ۸۰ هزار دستگاه، فروش عمده اتوبوس‌های برقی را در سال ۲۰۲۰ به خود اختصاص داده و همچنان ۹۸ درصد ناوگان جهانی اتوبوس‌های برقی را به خود اختصاص داده است. این سهم با شروع اشباع برخی ناوگان اتوبوس‌های شهری چین و شروع به کار در اروپا، آمریکای شمالی، کره جنوبی، آسیای جنوب‌شرقی، هند و آمریکای جنوبی شروع به کاهش می‌کند. تا سال ۲۰۲۵، فروش اتوبوس برقی در خارج از چین به ۱۴ هزار دستگاه خواهد رسید، در حالی که در سال ۲۰۲۰ کمتر از ۱۰ هزار دستگاه است. بعد از چین، بزرگترین بازار این خودروها، متعلق به اروپاست که پیش‌بینی تعداد ۱۰ هزار دستگاه اتوبوس برقی در سال ۲۰۲۱ برای این قاره، دور از ذهن نیست.

جدول زیر آمار فروش اتوبوس‌های برقی‌شده (هیبرید، پیل سوختی و برقی کامل) طی سال‌های ۲۰۲۰-۲۰۱۵ را نشان می‌دهد. باید پذیرفت هم اکنون بیش از ۶۰۰ هزار اتوبوس برقی‌ در دنیا در حال استفاده هستند که همچنان چین، بزرگترین بازار فروش اتوبوس‌های برقی با بیش از ۹۰ درصد سهم بازار این خودروها را به خود اختصاص داده است، این در حالی است که ۹۵ درصد اتوبوس‌های برقی جهان در جاده‌های چین در حال تردد هستند.

نکته قابل توجه دیگر در این است که کاهش حجم اتوبوس‌های انرژی جدید فروخته شده توسط تولیدکنندگان چینی ممکن است اولین پیامد سیاست جدید یارانه‌ای باشد که توسط دولت چین در طی سال ۲۰۱۹ آغاز کرده است، اگر چه بر خلاف شوک قبل بازار تا سال ۲۰۱۶ چین، ظاهرا تقاضای بازار به مرز ثابت تقریبی ۸۰ هزار دستگاه در سال رسیده و با نرخ رشد ۵ درصد در حال ادامه است.

بیش از ۸۵ درصد اتوبوس‌های برقی شده حاضر در جاده‌های جهان برقی هستند و بعد از آن اتوبوس‌های هیبریدی با ۱۴ درصد و اتوبوس‌های با پیل سوختی، تنها ۱ درصد از سهم را در اختیار دارند

نکته قابل توجه دیگر آن‌که بیش از ۸۵ درصد اتوبوس‌های برقی شده حاضر در جاده‌های جهان برقی هستند و بعد از آن اتوبوس‌های هیبریدی با ۱۴ درصد و اتوبوس‌های با پیل سوختی، تنها ۱ درصد از سهم را در اختیار دارند.

از سوی دیگر مقایسه اتوبوس‌های در حال تردد بین سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۲۰، نشان می‌دهد، سهم اتوبوس‌های هیبرید در جاده ها در حال کاهش و سهم برقی‌های کامل در حال افزایش است. گزارش تولید سازندگان نشان می‌دهد، تولیدکنندگان اصلی این اتوبوس‌ها حتی در سال گذشته همگی در چین بوده‌اند.

اما در انتها با توجه به الگوبرداری از کشورهای پیشرو در حوزه اتوبوس‌های برقی، باید توجه داشت محرک این صنعت، تنها مقابله با انتشار آلاینده‌ها در شهرهای بزرگ دنیا به کار گرفته شده است و تنها در چین، هدف گسترش زنجیره تأمین خودروهای برقی نیز، در کنار این هدف اصلی دیده شده است. از این رو، بگارگیری اتوبوس برقی در کشور، با اهداف دیگری بجز کاهش انتشار آلاینده‌ها در شهرهای آلوده کشور در شرایط حاضر دارای توجیه علمی نخواهد بود. از سوی دیگر، حمایت‌های دولتی، شاید تنها نقش را در رشد انفجاری بازار فروش این خودروها داشته است. در کنار این حمایت‌ها، گسترش زیرساخت توزیع برق و شارژ این خودروها، فرهنگ استفاده، خدمات تعمیرگاهی و ... به صورت همزمان دنبال شده است.

نکته انتهایی نیز آنکه، اکثر اتوبوس‌سازان برقی بزرگ دنیا، شرکت‌های چینی هستند که بعضی از آن‌ها تجربه موفقی در تولید مشترک اتوبوس‌های دیزلی با خودروسازان ایرانی داشته‌اند و این فرصت مناسبی برای ایجاد بازار، زیرساخت شارژ، زیرساخت تولید، انتقال دانش فنی و تأمین قطعاتی همچون باتری خواهد بود.