تهمینه غمخوار؛ بازار: بحران اوکراین و بازیهای میان روسیه و امریکا بعد از گذشت هفت هفته همچنان ادامه دارد و بسیاری از مناطق اوکراینی، تحت اشغال روسیه قرار دارد.
رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح ایالات متحده در چند روز گذشته اعلام کرد که جنگ و درگیری در اوکراین می‌تواند برای چندین سال ادامه یابد حالی که ناتو، ایالات متحده، اوکراین و همچنین همه متحدان و شرکای حامی اوکراین برای مدت طولانی درگیر این درگیری خواهند بود.
گزارشها حاکی از این است که کل ثروت میلیاردرهای دنیا از آغاز جنگ در اوکراین از رکورد ۱۳.۱ تریلیون دلار در سال گذشته میلادی به ۱۲.۷ تریلیون دلار سقوط کرده است و بیشتر آن مربوط به کاهش ثروت میلیاردرهای روسی به خاطر تحریم‌ها می‌شود.
از طرفی همانطور که می دانیم اروپا به خاطر وابستگی بالا به انرژی روسیه در خطر قرار دارد و بانک جهانی هشدار داده که این جنگ تأثیرات ماندگاری بر کشورهای کم درآمد یا دارای درآمد متوسط می‌گذارد.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع، خبرنگار بازار گفتگویی را با «فرزاد رمضانی بونش» پژوهشگر ارشد مسائل منطقه ای در رابطه با وضعیت فعلی اوکراین و سناریوهای پیش رو ترتیب داده که در ادامه می خوانید:
* متغیرهای مهم تا چه اندازه بر تداوم بحران اوکراین تاثیر گذار است؟
جنگ اوکراین در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ پس از ورود نیروهای روسی به اوکراین به دستور ولادیمیر پوتین آغاز شد. بسیاری از تحلیلگران انتظار داشتند که کیف در کمتر از یک هفته سقوط کند. اما کم کم روند تحولات تغییر کرد.
در واقع ترکیبی از عوامل داخلی مختلف از جمله دفاع وطن پرستانه و مقاومت ارتش اوکراین، برجسته شدن برخی نقاط ضعف ارتش روسیه، ارسال کمک های نظامی و امنیتی بیشتر متحدان غربی به اوکراین، عملا جنگ را طولانی کرد. اگرچه نیروهای روسی تاکنون بخش‌های وسیعی از خاک اوکراین را اشغال کرده‌اند، مقاومت اوکراین همچنان ادامه دارد.
در همین حال، رئیس جمهور ولودیمیر زلنسکی در ۲۵ مارس توضیح داد: «ما به پیروزی ایمان داریم». در واقع، رویکرد نظامی روسیه و اظهارات اخیر در مورد کاهش حملات به کیف، آغاز یک نقطه عطف دیگر و وضعیت جدیدی در بحران و جنگ اوکراین و روسیه است که به عوامل و متغیرهای داخلی، منطقه ای و بین المللی بستگی دارد.
* این بحران به لحاظ اقتصادی تا چه اندازه در جهان تاثیر گذار بوده است؟
در پی تهاجم روسیه، بسیاری از دولت ها، از جمله ایالات متحده، طیفی از تحریم‌ها، از جمله حذف بانک های روسی از سیستم مالی جهانی (سوئیفت) و ممنوعیت واردات نفت و گاز اروپا از روسیه را تصویب کردند. این تحریم ها، با اقدامات تلافی جویانه مسکو مواجه شد و بر جریان کالاها و خدمات جهانی تأثیر گذاشت.
در واقع، تحریم‌های اقتصادی و شرایط جنگ اوکراین نیز برای اقتصاد روسیه بسیار مضر است. همانطور که تخمین زده می شود، قطع کامل گاز به اروپا بیش از ۲۰۰ میلیون دلار در روز برای گازپروم و روسیه هزینه دارد.
همچنین، تحریم ها و این جنگ نیز پیامدهای مخربی مانند کاهش تولید ناخالص داخلی جهان در سال ۲۰۲۲ داشته و خواهد داشت. این تحریم‌ها می‌تواند منجر به تورم بالاتر، افزایش نوسانات بازار مالی، سیاست‌های پولی سخت‌تر و زنجیره تامین شود.
از طرفی، این جنگ می تواند تأثیر اقتصادی جدی بر دامنه انتخاب بازیگران درگیر در بحران داشته باشد.
* نگرش روسیه در این رابطه با این درگیریها چیست؟
اوکراین از نظر ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نوستالژیک برای روسیه مهم است. حامیان روسیه، ارتدوکس ها و روسی زبانان در اوکراین پیوندهای فرهنگی، مذهبی و زبانی با روسیه دارند. اسناد استراتژی و امنیت ملی روسیه بر استراتژی عدم اجازه گسترش ناتو به همسایگان روسیه تأکید دارد.
بنابراین، تلاش برای دستیابی به هویت اروپایی رو به رشد ناتو و اوکراین، تهدیدی برای روسیه است. این موضوع یکی از نکات مهم اختلاف دو کشور است.
در واقع، اگر اصرار مسکو بر دریافت تضمینی به منظور ممانعت از عضویت اوکراین در ناتو، حق روسیه برای وتوی سیاست خارجی همسایگانش که عضو ناتو نیستند، کاهش روابط امنیتی و دفاعی ناتو با اوکراین، عدم تحویل تسلیحات مدرن و رایزنی های راهبردی و غیره ادامه دارد، عملا تداوم بحران و جنگ نیز راهی برای پیگیری اهداف است. اگرچه مسکو نمی‌خواهد آسیب زیادی به امنیت ملی خود وارد شود و منافع استراتژیک تحقیقات ژئوپلیتیکی خود دچار ضرر شود، اما اهرم‌های نرم‌افزاری مانند گفتگو و مشورت را کافی نمی‌داند.
در این بین، از نظر بسیاری، علیرغم شکست روسیه در اوکراین (۷۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰ تلفات جنگ و آسیب بیش از ۱۵۰۰ خودروی نظامی)؛ آنها مرحله اول عملیات را به طور کلی انجام شده می دانند. با این حال، افزایش تلفات میدان نبرد، آسیب‌پذیری در برابر هواپیماهای بدون سرنشین، کاهش برتری هوایی و ضد حملات نیروهای مسلح اوکراین می‌تواند بر نگرش یا تغییر جهت‌های عملیاتی اصلی به سمت جنوب و شرق یا دسترسی به صلح تأثیر بگذارد. در واقع، اگرچه برتری ارتش روسیه تغییر نکرده است، اما مقاومت شدید اوکراین خطر باتلاق را برای روسیه افزایش داده است.
پوتین قدرت خود را در داخل تثبیت کرد و مخالفان سیاسی را با رویکردهایی مانند مجازات قانون جدید برای انتشار اخبار نادرست خنثی نمود. اما پیامدهای سیاسی، اقتصادی و امنیتی جنگ در داخل روسیه و اتهاماتی مانند جنایات جنگی روسیه در اوکراین می‌تواند بر دیدگاه کرملین درباره اوکراین تأثیر بگذارد.
در همین حال، روسیه ممکن است سعی کند از کارت دستاوردهای نظامی مهمتر یا محاصره نیروهای اوکراینی در مذاکرات صلح استفاده کند.
* اوکراین به ابعاد مختلف این جنگ چگونه می نگرد؟
به طور کلی، تداوم آسیب نظامی گسترده جنگ ممکن است منجر به تغییر در نگرش بازیگران اصلی نسبت به اهداف و منافع شود. در همین حال، علاوه بر فشار فاجعه بار انسانی بر بیش از چهار میلیون آواره اوکراینی، حضور حداقل هفت میلیون آواره داخلی، هرگونه خروج از عضویت در ناتو و کاهش درگیری با مسکو می تواند بر وضعیت موجود یا توقف درگیری ها تأثیر بگذارد. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین قبلاً گفته بود که کشورش برای جنگ هیبریدی روسیه آماده است.
اگرچه، ارتش تقویت شده و متحدان غربی تجهیزات و تدارکات خود را به اوکراین افزایش داده اند، اما واقعیت این است که در یک نبرد طولانی بدون نتیجه قطعی، با ویرانی گسترده، و توسعه یک جنگ چریکی داخلی، اوکراین بازنده اصلی خواهد شد. بنابراین، امکان تغییر نگرش نسبت به واگذاری امتیاز به روسیه و دستیابی به صلح با مسکو وجود دارد.
* نهادها و بازیگران جهانی چه نقشی در بحران فعلی دارند؟
گذشته از برخی کمک‌های نظامی، مانند بسته کمک نظامی ایالات متحده به اوکراین، قدرت های بزرگ غربی و توسعه‌یافته تمایلی به مداخله مستقیم در جنگ اوکراین ندارند. با این حال، نهادهایی مانند سازمان ملل، گروه جی هفت، اتحادیه اروپا و سایر کشورها همچنان اقدامات روسیه و حمایت از نیروهای اوکراینی را محکوم می‌کنند یا از روسیه می‌خواهند که استفاده از زور در اوکراین را متوقف کند.
در میان متغیرهایی مانند مرز روسیه با سه عضو ناتو، وضعیت آمادگی هسته‌ای روسیه، طرح منطقه پرواز ممنوع، خطر جنگ داخلی و جنگ نیابتی، بحران پناهجویان می‌تواند بر اثر بخشی نهادها و بازیگران جهانی تأثیر بگذارد.
به عنوان مثال، در وهله اول، هزینه های پشتیبانی نظامی و تسلیحاتی، حمایت اقتصادی و پذیرش موج بزرگ پناهجویان به اروپا در جنگ اوکراین بار سنگینی بر دوش اروپا خواهد بود. دولت چین نیز در کنار روسیه خواهد بود، اما برای اعمال تحریم ها کافی نیست.
بنابراین، می‌خواهد شرایط و مشارکت احتمالی در میانجیگری را تثبیت کند. در واقع، مذاکرات روسیه و اوکراین تنها چند روز پس از شروع جنگ آغاز شد. گفتگوهای صلح درباره اقدامات بشردوستانه، آتش بس و بی طرفی شانس دستیابی به توافق را به میزان قابل توجهی افزایش داده است.
در این راستا، طرح دیدار سران دو کشور با میانجیگری بازیگران خارجی قطعا می تواند از دامنه تنش بکاهد.
* همانطور که می دانیم این جنگ در اوکراین پیامدهای جهانی دارد. چه سناریوهایی در این رابطه در آینده قابل مشاهده است؟
بله جنگ در اوکراین دارای پیامدهای جهانی است. در این میان، با نگاهی به آینده، سناریوهای متعددی می تواند در دست بررسی باشد.
۱) توافقنامه صلح برد_برد: دو طرف احتمالاً به سمت دیپلماسی و کاهش تنش و برآوردن برخی از خواسته های یکدیگر حرکت خواهند کرد. افزایش فشار بر هر دو بازیگر و پیامدهای منفی ادامه جنگ نیز می تواند منجر به توافق صلح برای پایان دادن به جنگ شود. این امر مستلزم نزدیک شدن به اعلام بی طرفی اوکراین، پذیرش الحاق کریمه به روسیه و استقلال دونباس، لغو تحریم ها و غیره است.
۲) تجزیه اوکراین و مدل کره: ادامه جنگ و عدم پیروزی قاطع هر دو بازیگر می تواند به تجزیه اوکراین منجر شود، مانند مدل کره شمالی و جنوبی. روسیه می تواند یک کمربند یکپارچه و متصل از جنوب غربی اوکراین در دریای سیاه، شرق، شمال شرق تا شمال اوکراین (مرز بلاروس) تشکیل دهد و این مناطق را به متحد خود تبدیل کند. رودخانه دنیپر نیز می تواند به عنوان یک خط مرزی عمل کند.
۳) طولانی شدن و فرسایش جنگ: عوامل و علل مختلفی می تواند منجر به جنگ نیابتی و ادامه و فرسایش جنگ در داخل اوکراین شود.
* آیا سناریوهای بعیدی هم در این رابطه وجود دارد؟
سناریوهای بعید نیز شامل موارد زیر است:
۱) کودتا و ایجاد یک کشور طرفدار روسیه در اوکراین همراه با پیروزی کامل روسیه و اشغال کامل اوکراین و سقوط دولت اوکراین را می توان از سناریوهای بعید دانست.
۲) در سناریوی بعید دیگر، استفاده از سلاح های شیمیایی، حمله هسته ای و واکنش غرب و ناتو می تواند منجر به جنگ جهانی سوم شود.
۳) سناریوی بعید دیگر این است که فروپاشی کامل اقتصاد روسیه و فرسایش قدرت آن در اوکراین منجر به شکست کامل روسیه در اوکراین شود.
نظر شما