هنگامه خاندوزی؛ بازار: مدیریت مصرف آب یکی از اصلی‌ترین و اساسی‌ترین محورهای برنامه ششم توسعه کشور است چرا که از اولویت‌های توسعه پایدار، حفاظت وصیانت از آب و بهره‌وری مناسب از این ماده حیاتی است با توجه به فراوانی و پراکندگی بارش‌ها در استان‌های شمالی، امکان بهره‌مندی کامل از نزولات آسمانی متناسب با زمان و مکان وجود ندارد به همین دلیل ایجاد آببندان ها، راهکاری مناسب برای مدیریت مصرف آب است. احداث آببندان ها، حفظ و مرمت این سازه‌های آبی برای گلستان از ضرورت بالایی برخوردار است.
هر چند در برنامه پنجم توسعه نیز به منظور جمع‌آوری آب‌های سطحی و هرز آب‌های پراکنده و نیز استفاده و جمع‌آوری نزولات آسمانی در فصل‌های غیر زراعی برای بهبود کشاورزی به ایجاد آببندان ها تاکید فراوان شده اما این روند به دلیل کمبود اعتبارات آن گونه که باید در گلستان پیش نرفته است برای بررسی وضعیت آببندان های موجود در گلستان و چالش‌های پیش روی این سازه‌های آبی گفتگوی با «محسن حسینی» مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان داشته‌ایم.
* ضرورت احداث آببندان چیست و چه پتانسیل‌های برای توسعه استان دارد؟
سدهای کوچک مخزنی و آب بندان ها سازه‌هایی هستند که در نگاه کلی در فصل‌های پاییز و زمستان، روان آب رودخانه‌ها را جمع‌آوری و در فصل‌های بهار و تابستان در اختیار بخش کشاورزی و آبزی پروری قرار می‌دهند بهره‌مندی بهینه از منابع آبی می‌تواند به حفظ منابع آبی و توزیع عادلانه آن موثر باشد و آببندان ها نقش موثری در این حوزه دارند.
بهره‌مندی بهینه از منابع آبی می‌تواند به حفظ منابع آبی و توزیع عادلانه آن موثر باشد
استفاده از سدهای کوچک مخزنی و آببندانهای علاوه بر تامین آب زراعی، برای پرورش توامان ماهی، آبزیان کف‌زی، دوزیستان و پرورش در قفس خزندگان کنار آبزی و پرندگان آبزی نیز، امکان دیگری در راستای استفاده توامان و مضاعف از آب است از سوی دیگر باید تاکید کرد که استفاده همزمان از سدهای کوچک مخزنی و آببندانها تامین آب زراعی و مزارع پرورش ماهی گرمابی برای کاربری ورزشی گردشگری از جمله قایقرانی، ماهی‌گیری تفریحی، اسکی روی آب، خورگشت و تفرج بصری نیز از راهکارهای دیگر بهره‌وری بهینه از این پتانسیل‌ها به شمار می‌رود.
* ساخت آبنبدان ها به چه صورت در گلستان انجام می‌شود و متولی اصلی آن کیست؟
آببندان ها به دو شکل ساخته می‌شوند، یا توسط مردم و بخش خصوصی که معمولاً کوچک و با حجم کم هستند، یا توسط دولت؛ در این باره باید گفت دولتی‌ها معمولاً توسط آب منطقه‌ای، جهاد کشاورزی، شیلات، منابع طبیعی و بنیادهای اقتصادی احداث می‌شوند که بسته به مسائل مختلف، اندازه و حجم گوناگون دارند. آببندان های دولتی و بسیاری از آببندان های خصوصی معمولاً قبل از احداث، مجوز آب دریافت کرده‌اند ولی برخی از آببندانهای غیردولتی بدون مجوز ساخته شده که برای خود و آببندان های دیگر مشکلاتی را به وجود می‌آورند.
* در حال حاضر چه تعداد آببندان در گلستان وجود دارد؟
حدود ۴۰۰ آببندان در استان وجود دارد که با توجه به دو یا چند قطعه‌ای بودن تعداد زیادی از آنها، در مجموع به بیش از ۹۰۰ قطعه بالغ می‌شود.
* برنامه سال جاری برای احداث آببندان چیست؟
در شرکت آب منطقه‌ای علیرغم مطالعه بیش از ۳۰ مورد آببندان، با توجه به کمبود اعتبارات ابلاغی در بخش ساخت آببندان های جدید در چندسال اخیر، برنامه‌ای برای احداث آببندان های جدید صورت نگرفته است. ولی سازمان جهاد کشاورزی با توجه به در اختیار داشتن اعتبارات ملی ساخت و مرمت آببندانها، با اخذ مجوز از شرکت آب منطقه‌ای، تعدادی آببندان در دست ساخت دارد.
* اصلی‌ترین مشکل آببندان های موجود در استان چیست؟
آببندان ها مانند هر سازه آبی می‌تواند مشکلاتی در حین طراحی یا ساخت یا بهره برداری داشته باشد در حال حاضر مشکل عمده‌ای در مجموعه آببندان های استان به چشم نمی‌خورد اما به طور موردی لایروبی کف و نیز بازسازی تاسیسات برخی آببندان های قدیمی و بازسازی پوش پلیمری برای عایق بندی استخرهای خاکی و مخازن ذخیره آب و مواد شیمیایی برای برخی آببندان های جنوبی استان از جمله نیازهای این حوزه است.
لایروبی کف و نیز بازسازی تاسیسات برخی آببندان های قدیمی و بازسازی پوش پلیمری برای عایق بندی استخرهای خاکی و مخازن ذخیره آب و مواد شیمیایی نیاز است
حل اختلاف بین بهره برداران در معدودی از آببندان ها، عدم توانایی تنظیم زمان آبگیری و تداخل با سایر آببندان ها به دلایلی مانند خشکسالی یا استفاده توامان از آب، مشکل برخی آببندان ها است همچنین تعدادی از آب بندان های دولتی مشکل دار، در دست مرمت بوده و باقی آنها نیز نیاز به اعتبار دارند. در مجموع آببندانهای مشکل دار به طور دائم بلا استفاده نمی‌مانند و بعد از مرمت دوباره به چرخه بهره برداری برمی گردند.
* آیا با استفاده از آب‌های موجود در آببندان می‌توانیم کشتهای پر آب مثل چغندر و شالی را در استان داشته باشیم؟
در گلستان با توجه به کمبود مزمن آب، کشتهای پرآب بر توصیه نمی‌شود چرا که با آب مصرفی یک هکتار در کشتهای پرآب بر، می‌توان دو تا سه هکتار محصولات کم آب بر کشت کرد آببندان هایی در محدوده نسق های زراعی قدیمی احداث شده، که طبیعتاً برای آبیاری کمکی نسق های شالیزاری است. اما ضروری است کشاورزان به دلیل ادامه روند خشکسالی و کاهش بارش‌ها، علاوه بر عدم کشت محصولات پرآب بر، سطح زیر کشت محصولات معمولی خود را نیز کاهش دهند تا در میانه فصل گرما دچار چالش نشوند.
* برای کاهش تنش آبی سال جاری در استان چه اقداماتی انجام شده است؟
تاکید ما به کشاورزان این است که از سیستم‌های آبیاری نوین و تحت فشار استفاده کنند تا بتوانیم بخشی از مشکلات حوزه آب را در استان مدیریت کنیم همچنین نصب کنتورهای هوشمند بر روی چاه‌ها و برگزاری شورای حفاظت شهرستان‌ها برای اطلاع رسانی وضعیت بحران آب و خشکسالی به کشاورزان و مردم از دیگر موارد مهمی است که برای کاهش تنش آبی در تابستان پیش رو انجام شده است.
نظر شما