بازار؛ گروه استانها: اقتصاد دانش بنیان اقتصاد نوینی است که در آن تولید، توزیع و استفاده از دانش، منبع اصلی رشد و ایجاد ثروت است ضمن اینکه در شعار سال ۱۴۰۱ تاکید بر این است که تولید دانش‌بنیان، قدرت آفرین است و توسعه پایدار را به همراه دارد.
گذشته از تمام بخش هایی که می توان با بکارگیری تولید دانش بنیان در آن خوش درخشید کشاورزی در استان همدان اگر حرف اول را نزند آخر هم نیست.
کشاورزی صنعت اول استان همدان است و ۱۷۰ هزار بهره‌بردار در کشاورزی استان همدان وجود دارد به‌نوعی که ۲۹ درصد از مشاغل استان همدان مرتبط با صنعت کشاورزی است و سالیانه حدود پنج میلیون تن انواع محصولات کشاورزی از جمله تولید محصولات زراعی با تولید سه میلیون و ۶۰۰هزار تن، محصولات باغی ۸۱۹ هزار تن، دامی ۵۶۰هزار تن، فرآورده های محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی یک میلیون و ۸۰۰هزار تن در سطح استان همدان تولید می‌شود.
استان همدان در رابطه با رتبه‌های کشاورزی در تولید گردو با تولید ۵۴ هزار تن رتبه اول، جو با تولید ۳۶۰هزار تن رتبه چهارم، سیر با تولید ۶۰هزار تن تولید رتبه اول، سیب زمینی با تولید ۹۲۲ هزار تن رتبه اول، انگور با تولید ۴۰۴ هزار تن رتبه دوم، یونجه با تولید ۴۸۰ هزار تن رتبه سوم و گیاهان دارویی با تولید ۳۳ هزار تن رتبه سوم کشور را داراست.
با توجه به ذکر گوشه ای از داشته های همدان در بخش کشاورزی آنچه مسلم است اینکه باید با برنامه ریزی دقیق و شکل گیری حرکت های گام به گام برای تحقق عملی و عینی شعار محوری سال پیش رفت که بر همین اساس گفتگو با کارشناس مسائل اقتصادی تأکید می‌کند توجه به شعار سال در اجرای برنامه‌های این بخش باید اولویت قرار گیرد.
فرشاد پرویزیان عضو انجمن اقتصاددانان ایران در این خصوص در گفتگو با خبرنگار بازار با ذکر مثالی در حوزه کشاورزی با مقایسه بذر سنتی و بذرهای اصلاح‌شده، عنوان کرد: عملکرد استفاده از این دو نوع بذر کاملاً متفاوت است؛ نژاد بذر اصلاح‌شده با روش‌های علمی اصلاح‌شده و با استفاده از این نوع بذر محصولات بیشتر و باکیفیت‌تری تولید شود و این همان اقتصاد موردنظر بر مبنا و اساس دانش است.
پرویزیان با تأکید بر اینکه استفاده از روش‌های دانش‌بنیان در حوزه کشاورزی باعث می‌شود کود و سم‌هایی که در اراضی زراعتی و کشاورزی استفاده می‌شود آسیبی به محصول و زمین کشاورزی وارد نکند، گفت: در این روش افت کشی بکار می‌رود که ماندگاری آن در محصول و گیاه طولانی نباشد ضمن اینکه به‌عنوان نمونه ماده مؤثره در گیاهان دارویی که بسیار ارزشمند هستند نیز حفظ می‌شود و کیفیت آن کاهش پیدا نمی‌کند.
عضو انجمن اقتصاددانان ایران در تصدیق مطلب قبل خود اضافه کرد: استفاده از روش‌های دانش‌بنیان در حوزه کشاورزی باعث می‌شود ماده مؤثره گیاه دارویی تولیدشده بیشتر باشد که به فراخور قیمت آن با افزایش روبرو می‌شود.
می‌توان در تولید محصولات کشاورزی به شیوه دانش‌بنیان و به‌صورت علمی از منابع آبی استفاده کرد
پرویزیان با اشاره به اینکه مهم‌ترین مسائل و مشکلاتی که در حوزه کشاورزی با آن مواجه هستیم مسئله کمبود آب است، اضافه کرد: با شرایط کمبود آبی که در کشور حاکم است می‌توان در تولید محصولات کشاورزی به شیوه دانش‌بنیان و به‌صورت علمی از منابع آبی استفاده کرد.
وی بابیان اینکه در این شیوه منظور آبیاری قطره‌ای نیست بلکه منظور استفاده از منابع آبی موجود به شیوه علمی است، گفت: در این راستا مهندسین کشاورزی باید تشخیص دهند که شیوه‌های دانش‌بنیانی در حوزه کشاورزی کدام روش‌ها است؟ ضمن اینکه استفاده از روش‌های غرق آبی سنتی در آبیاری مزارع کشاورزی به معنای از دست دادن منابع آبی کشور است.
عضو انجمن اقتصاددانان ایران در جواب سوال خبرنگار بازار مبنی بر اینکه آیا پیشرفت‌هایی درزمینهٔ استفاده از روش‌های دانش‌بنیان در حوزه کشاورزی حاصل‌شده است؟ گفت: در این زمینه تلاش‌های بسیاری انجام‌شده اما اینکه پیشرفتی حاصل‌شده با خیر باید اذعان داشت که پیشرفت‌هایی حاصل‌شده بدین‌سان که طی ۴۰ سال گذشته میزان تولید محصولات کشاورزی با ۳۶ میلیون جمعیت در حدود ۳۰ میلیون تن بود اما در حال حاضر تولیدات کشاورزی در ایران به رقم ۱۲۰ تا ۱۳۰ میلیون تن رسیده است.
زمانی ایران حتی نمی‌توانست پنیر لبنی تولید کند به‌طوری‌که در زمان جنگ تحمیلی پنیر وارداتی با کوپن به مردم عرضه می‌شد اما در حال حاضر بیش از ۳۰۰ تن پنیر در کشور تولید می‌شود و در این میان حداقل ۵۰ کشور جهان از پنیرهای ایرانی استفاده می‌کنند
پرویزیان در تکمیل صحبت‌های قبل مبنی بر اینکه ایران طی ۴۰ سال گذشته به پیشرفت‌های بسیار خوبی درزمینهٔ تولیدات داخلی نائل‌آمده است، یادآوری کرد: زمانی ایران حتی نمی‌توانست پنیر لبنی تولید کند به‌طوری‌که در زمان جنگ تحمیلی پنیر وارداتی با کوپن به مردم عرضه می‌شد اما در حال حاضر بیش از ۳۰۰ تن پنیر در کشور تولید می‌شود و در این میان حداقل ۵۰ کشور جهان از پنیرهای ایرانی استفاده می‌کنند.
این کارشناس مسائل اقتصادی در ادامه با اشاره به اینکه اتفاقات خوبی درزمینه های مختلف تولیدی طی ۴۰ سال گذشته افتاده است اما همچنان ایران در بهره‌وری در استفاده از منابع آبی و همچنین بهره‌وری در تولید و عملکرد محصولات و کالاها در مقایسه با دیگر کشورهای جهان در سطح پایین قرار دارد به محصول پسته اشاره و عنوان کرد: پسته از گران‌ترین و با ارزشمندترین محصولات کشور است اما جای سؤال است که چرا کشت آن در حدود ۵۰۰ کیلو در هر هکتار است درحالی‌که حدود ۲ تا ۳ تن متوسط برداشت جهانی دارد؟
اقتصاد ایران به سمت استفاده از روش‌های دانش‌بنیانی پیش نرفته است
عضو انجمن اقتصاددانان ایران در ادامه با عنوان اینکه اقتصاد ایران به سمت استفاده از روش‌های دانش‌بنیانی پیش نرفته است، گفت: لزوماً منظور این نیست که روش‌های دانش‌بنیان در جا و مکانی قرار دارد و کشاورزان ما به سمت آن نمی‌روند بلکه این بخش ماجرا کشاورزان سنتی هستند که باید با روش‌های دانش‌بنیانی فعالیت کشاورزی داشته باشد.
وی بابیان اینکه انکارناپذیر است که یک بخش از این مهم با روش‌های آموزشی و ترویجی قابل انجام است اما در بخش دیگر کشاورزان با موانع ساختاری مواجه هستند به‌طوری‌که متأسفانه گاهی برایشان بکار گیری دانش اصلاً مقرون‌به‌صرفه نیست، گفت: متأسفانه متوسط مالکیت اراضی کشاورزی در کشور زیر ۲.۵ هکتار است و به همین خاطر اکثر اراضی کشاورزی به‌صورت خرد هستند.
وقتی متوسط مالکیت اراضی کشاورزی برای کشاورز ۲ تا ۲.۵ هکتار باشد اصلاً برای کشاورز به‌صرفه نیست که به سمت کشاورزی با روش‌های دانش‌بنیان حرکت کند
وی گفت: با این اوصاف وقتی متوسط مالکیت اراضی کشاورزی برای کشاورز ۲ تا ۲.۵ هکتار باشد اصلاً برای کشاورز به‌صرفه نیست که به سمت کشاورزی با روش‌های دانش‌بنیان حرکت کند.
این دکترای علوم اقتصادی در ادامه مطلب قبل خود اضافه کرد: فرض کنید یک زمین ۱۰ هکتاری به افرادی ارث می‌رسد و بین وراث تقسیم می‌شود و همین‌طور به‌صورت متداوم از خانواده‌ای به خانواده دیگر ارث می‌رسد و درنهایت از زمین ۱۰ هکتاری وسعتی کمتر از یک هکتار به هر هر فرد می‌رسد و بنابراین با این شرایط اصلاً به‌صرفه نیست که کشاورز برای برداشت گندم با کمباین اقدام کند و همچنین مقرون‌به‌صرفه نیست که از ماشین‌آلات مکانیزه استفاده کند.
عضو انجمن اقتصاددانان ایران در بخش دیگری از صحبت‌های خود عنوان کرد: در اینکه کشاورزان ما بسیار هوشمند و پرتلاش هستند شکی وجود ندارد ولی گاهی به دلیل وجود مشکلات ساختاری نمی‌توانند از روش‌های نوین و دانش‌بنیادی استفاده کنند.
وی بابیان اینکه برای حل مشکلات و چالش‌هایی که در حوزه کشاورزی وجود دارد و باعث شده کشاورزان قادر به استفاده از روش بنیادی نباشند باید یک سری اقدامات و فعالیت‌های مدون و کارآمد صورت پذیرد و زیرساخت‌های اساسی حقوقی و نهادی اتفاق بیفتد تا بکار گیری روش‌های دانش‌بنیان مرسوم شود، گفت: در حال حاضر در اراضی یکپارچه می‌توان از روش‌های دانش‌بنیان در پرورش محصول استفاده کرد.
کشاورزان نمونه در ایران کشاورزانی هستند که اراضی کشاورزی آن‌ها به‌صورت خرد و پراکنده نیست و توانایی بکار گیری روش‌های دانش‌بنیان و استفاده از ابزارآلات مکانیزه کشاورزی را دارند و از این طریق درآمدزایی خوبی دارند و از سود حاصله می‌توانند سرمایه‌گذاری مجدد داشته باشند ولی در مقابل کشاورزی که کمتر از دو هکتار زمین دارد و محصول ۶ ماه بعد خود را پیش پیش فروخته تا نیاز امروزش برطرف شود را نمی‌توان به استفاده از این روش‌ها هدایت کرد
پرویزیان اضافه کرد: کشاورزان نمونه در ایران کشاورزانی هستند که اراضی کشاورزی آن‌ها به‌صورت خرد و پراکنده نیست و توانایی بکار گیری روش‌های دانش‌بنیان و استفاده از ابزارآلات مکانیزه کشاورزی را دارند و از این طریق درآمدزایی خوبی دارند و از سود حاصله می‌توانند سرمایه‌گذاری مجدد داشته باشند ولی در مقابل کشاورزی که کمتر از دو هکتار زمین دارد و محصول ۶ ماه بعد خود را پیش پیش فروخته تا نیاز امروزش برطرف شود را نمی‌توان به استفاده از این روش‌ها هدایت کرد.
این دکترای علوم اقتصادی با عنوان اینکه کشاورزی زمانی به سمت استفاده از روش‌های دانش‌بنیان می‌رود که کشاورزی ما از وضعیت معیشتی، خرده‌پا و خرده مالکی خارج شود و به سمت کشاورزی تجاری و سودآور حرکت کند به‌نحوی‌که درآمد برای کشاورز ایجاد و فراهم شود، اضافه کرد: اگر این اتفاقات بیفتد مهاجرت معکوس هم رخ خواهد داد بدین‌سان که کشاورزان و روستاییانی که در حاشیه شهرها ساکن هستند با میل و رغبت به روستای خود بازمی‌گردند و کارهای تولیدی را از سر می‌گیرند چراکه درآمد بیشتری نصیب آن‌ها می‌شود.
پرویزیان با تأکید بر اینکه در حوزه کشاورزی اگر مشکل یکپارچه‌سازی و تقطیع اراضی حل‌وفصل شود و زیرساخت‌های دیگر و قوانین حقوقی اعم از خرید تضمینی محصولات، آمایش سرزمین، رعایت الگوی کشت بیفتد کشاورزی به‌صرفه‌تر خواهد شد، اضافه کرد: در مواقعی مشاهده‌شده که کشاورز ما زمین یکپارچه دارد ولی به‌عنوان‌مثال با توجه به قیمت سال گذشته که تولید محصولی گران بوده امسال هم قیمت محصول را بالا می‌برد که این اتفاق نشان می‌دهد الگوی کشت و آمایش سرزمین رعایت نمی‌شود درصورتی‌که اگر این موارد رعایت شود کشاورز راغب می‌شود که از روش‌های دانش‌بنیان استفاده کند و بسیار هم‌سود آور خواهد بود.
مدیر امور اراضی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان نیز در مورد خرد شدن زمین‌های زراعی عنوان کرد: نقطه آغازین خرد شدن اراضی به‌نظام اصلاحات ارضی برمی‌گردد.
اجرای ناقص قانون اصلاحات ارضی و همراه شدن آن با توسعه شهرنشینی و افزایش جمعیت شهرها از یک‌سو و مقررات ناکارآمد درزمینهٔ ارث از سویی دیگر موجب شد، بخش قابل‌توجهی از اراضی کشاورزی به نابودی کشیده شده و کاربری دیگری غیر از زراعت و باغداری پدید آمد
هوشنگ کرمی افزود: اجرای ناقص قانون اصلاحات ارضی و همراه شدن آن با توسعه شهرنشینی و افزایش جمعیت شهرها از یک‌سو و مقررات ناکارآمد درزمینهٔ ارث از سویی دیگر موجب شد، بخش قابل‌توجهی از اراضی کشاورزی به نابودی کشیده شده و کاربری دیگری غیر از زراعت و باغداری پدید آمد.
وی گفت: بر اساس قانون اگر فردی فوت کند ترکه او بین وراث تقسیم می‌شود و معمولاً کمتر اتفاق می‌افتد که وراث زمین را به کیفیت سابق حفظ کنند و معمولاً هنگام تقسیم میراث، زمین‌های کشاورزی هم بین وراث تقسیم می‌شود و همین موجب خرد شدن زمین‌های کشاورزی می‌شود.
کرمی عنوان کرد: یکی دیگر از عللی که موجب خرد شدن زمین‌های کشاورزی می‌شود بالا رفتن ارزش زمین‌هاست که موجب می‌شود در قطعات کوچک‌تر تقسیم و به فروش برسد چون هم راحت‌تر به فروش می‌رسد و هم قیمت آن‌هم بالاتر می‌رود.
فرمانده یگان حفاظت اراضی کشاورزی استان همدان نیز از بازگشت ۳۰۰ مورد از اراضی کشاورزی استان همدان به حالت اولیه در سال گذشته خبر داد.
سرهنگ حسن جعفری جوزانی با اشاره به بازگشت اراضی مرغوب کشاورزی شهرستان همدان، افزود: متأسفانه شهرستان همدان با اختلاف حدود ۲.۵ برابری نسبت به شهرستان بهار رتبه اول ساخت‌وسازهای غیرمجاز که منجر به تخریب و قلع‌وقمع بر اساس قانون شده را دارد که درنتیجه آن طی سال گذشته ۱۳۰ مورد تخریب و قلع‌وقمع در این شهرستان انجام شد.
وی گفت: پس‌ازآن، شهرستان بهار با ۵۲ مورد و شهرستان ملایر با ۴۵ مورد بیشترین آمار تخریب و قلع‌وقمع ناشی از ساخت‌وسازهای غیرمجاز و شهرستان فامنین کمترین آمار را به خود اختصاص داده‌اند.
وی تصریح کرد: در اجرای تبصره ۲ ماده ۱۰ که تخریب و قلع‌وقمع با دستور کلی دادستانی انجام می‌گیرد که سال گذشته ۲۵۷ مورد صورت پذیرفته است.
زمین‌های کشاورزی مهم ترین منبع تأمین مواد غذایی به شمار می روند و خرد شدن زمین‌های کشاورزی و یا کم شدن این زمین‌ها به هر علتی که باشد می تواند امنیت غذایی مردم را دچار مخاطره کند.
بنابراین به نظر می‌رسد باید با ارائه مشوق‌های لازم برای یکپارچه کردن زمین‌ها اقدام شود تا هم امنیت مواد غذایی مردم بیش‌ازپیش تأمین شود و هم انگیزه لازم برای استفاده از روش‌های دانش‌بنیان در تولید محصولات وجود داشته باشد.
نظر شما