تهمینه غمخوار؛ بازار: حمله روسیه به اوکراین را می‌توان نقطه عطف جدی در تغییر نظم بین المللی دانست. در بحبوحه این جنگ، اگر روسیه بتواند دستاوردهای سیاسی_اقتصادی را جایگزین دستاوردهای میدانی کرده و به این بحران با پیروزی پایان دهد، نه تنها قدرت نظامی خود را به جهانیان نشان می دهد، بلکه بر شکل گیری نظم جدید در جهان نیز اثر خواهد بود. اما، در صورتی که در باتلاق جنگ اوکراین اسیر شود، وضعیت به گونه ای دیگر خواهد بود.
در زمان جنگ خلیج فارس، ایالات متحده نه فقط در قدرت نظامی بلکه در قدرت اقتصادی هم بی رقیب بود و بر همین اساس، توانست نظام هژمونیک مدنظر خود را پیاده سازی کند، در حالی که روسیه امروز فاقد چنین برتری است.
در اینجاست که نقش یک قدرت بزرگ اقتصادی مانند چین که بیشترین سود را از این جنگ به دست خواهد آورد، برجسته می‌شود تا مکمل قدرت نظامی روسیه شود.
با تصرف اوکراین، روسیه البته ضربه سنگینی به جایگاه جهانی آمریکا که قدرتش رو به افول است و نمود آن را در خروج از افغانستان در ماههای گذشته مشاهده کردیم، وارد خواهد کرد. همین امر، پوتین را برای یکه تازی حریص نموده است. با این حال، خود روسیه نیز تحت فشارهای اقتصادی شدید ناشی از جنگ و تحریم قرار خواهد گرفت.
در این میان، برای چین بهتر از این نمی شود که رقیب بزرگترش امریکا اینگونه بیش از پیش تضعیف شده و رقیب کوچکترش به کمک های اقتصادی این کشور وابسته تر شود. بسیاری از تحلیلگران معتقدند که حمله روسیه به اوکراین نشانگر شتاب روند انتقال قدرت از آمریکا به روسیه و چین است که بر اساس هوشمندی خود از این جنگ منتفع خواهند شد.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع، خبرنگار بازار گفتگویی را با «دکتر عماد آبشناس» مدیر خبرگزاری اسپوتنیک روسیه در تهران و کارشناس ارشد مسائل بین الملل در خصوص ضرورت همگرایی و همکاری بیشتر میان ایران و روسیه را در شرایط نوین منطقه ترتیب داده که در ادامه می خوانیم:
* لزوم تعامل و تقابل قدرتهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در غرب آسیا، ضرورت همگرایی و همکاری بیشتر میان ایران و روسیه را در شرایط نوین منطقه ایجاب می‌کند. ارزیابی شما در این رابطه چیست؟
روابط کشورها بر اساس منافع مشترکشان تعریف و تدوین می شود. امروزه، منافع مشترک ایران و روسیه در بسیاری از زمینه ها موجب شده تا این دو کشور رابطه نزدیکی با یکدیگر داشته باشند و همکاری ها و همگرایی های زیادی داشته باشند. حتی روندی که دو کشور در مقابله با تروریست ها در سوریه، مخالفت با توسعه ناتو به سمت شرق و همکاری در سازمان شانگهای و مجموعه های مشترک اوراسیا در پیش گرفته اند، موجب بیشتر شدن روابط دوجانبه شده است.
از طرفی به دلیل وجود چالشهای زیاد میان روسیه، ایران و چین (جبهه شرق) با طرف مقابل (جبهه غرب)، میزان همکاری ها افزایش یافته و روابط آنها نزدیک تر خواهد شد. امروزه بعد از اتفاقاتی که در اوکراین رخ داد به همراه تلاش ناتو در گسترش به سمت شرق و مقابله روسیه با آنها، ما مشاهده می کنیم که یک نظم نوین جهانی در حال شکل گیری است. قطعا این نظم نوین جهانی دیر یا زود تشکیل خواهد شد و دیگر اینگونه نخواهد بود که امریکا با یکجانبه گرایی و تک قطبی بودن خود، فاعل ما یشاء در سطح جهان باشد.
با وجود اینکه کشورهای دیگری با امریکا دشمنی و خصومت دارند، اما امریکا همواره نام روسیه، ایران و چین را کنار یکدیگر می آورد، چرا که آنها می دانند این قدرتهای جهانی می توانند نظم نوینی را شکل داده و هژمونی آمریکا را بر هم بزنند
قلب این نظم نوین جهانی ایران، روسیه و چین است. به همین خاطر امریکاییها به بهانه های مختلف در تلاشند تا با این سه کشور مقابله کنند. ما شاهد هستیم که با وجود اینکه کشورهای دیگری با امریکا دشمنی و خصومت دارند، اما امریکا همواره نام روسیه، ایران و چین را کنار یکدیگر می آورد، چرا که آنها می دانند این قدرتهای جهانی می توانند نظم نوینی را شکل داده و هژمونی آمریکا را بر هم بزنند.
این مسئله نشان می دهد که جایگاه ایران امروزه در سطح جهانی تا چه اندازه افزایش یافته که یک ابرقدرت زورگویی مانند امریکا طرف مقابل خود را ایران می داند. همکاری های ایران و روسیه هم در جهت تقویت توانمندی های ایران برای مقابله با هژمونی امریکا از یک سو و همچنین توانایی روسیه برای مقابله با هژمونی امریکا در اروپا است. همچنین این روابط به چین کمک می کند که با تلاش امریکا بر توسعه هژمونی خود بر شرق آسیا غلبه پیدا کند.
* دو کشور ایران و روسیه در چارچوب تعامل سازنده چه نقشی در حفظ ثبات و امنیت منطقۀ آسیای مرکزی می توانند داشته باشند؟
پس از جریانهایی که در دو تا سه ماه گذشته در قزاقستان رخ داد و همچنین بحران فعلی اوکراین، ما شاهد هستیم که امریکاییها و ناتو در حال ورود از هر دری هستند تا امنیت آسیای مرکزی، غرب آسیا و شرق این منطقه را بهم بزنند. همکاری های ایران، روسیه و چین و تا حدی پاکستان و هند، تلاشهای امریکا برای ایجاد اختلال و بهم زدن ثبات و امنیت در آسیای مرکزی، بی نتیجه بماند؛ از جریان خروج کذایی آنها از افغانستان گرفته تا انتقال تروریستها به قزاقستان.
حال، امروزه امریکاییها این تروریستها را به اوکراین منتقل کرده در حالی که در تلاشند تا از این منطقه ورود کرده و شرق آسیا را دچار تشویش و اختلال نمایند. جریان اوکراین دیر یا زود تمام خواهد شد و به احتمال زیاد، برخی از کشورهای اروپایی تلاش خواهند تا این بحران را به صورت سیاسی حل و فصل نمایند.
شکی در این مضوع نیست که اوکراین هیچ اهمیتی برای امریکا ندارد، در حالی که این کشور مانند یک گوشت قربانی اوکراین را جلوی روسها انداخته است. در واقع، اصل درگیریهای اوکراین، مربوط به درگیری میان روسیه و امریکا است. همچنین، ناتو هم به دو مجموعه تقسیم شده است؛ یکی آنگلوساکسون ها که شامل امریکا، انگلیس، استرالیا و کانادا است و دیگری کشورهای اتحادیه اروپا و حتی ژاپن و ترکیه هستند که منافعی در مقابله با روسیه و توسعه جنگ به کشورهای دیگر ندارند.
امروزه ما شاهد همکاری ایران و روسیه هستیم به طوری که نفوذ خود را به صورت مشارکتی و در قالب همکاری های اقتصادی_سیاسی افزایش می دهند تا از نفوذ ناتو جلوگیری کنند
حال، باید دید که تیم تندروها حرفشان به کرسی خواهد نشست یا تیم و مجموعه عاقل ها و میانه روها. امروزه ما شاهد هستیم فرانسه، آلمان و ترکیه تلاشهای زیادی را برای حل بحران اوکراین به کار گرفته اند ولی در نهایت ماجرای این کشور با میانجیگری این کشورها و رسیدن طرفین یعنی روسیه و ناتو به یک نتیجه مورد طرفین دست یابند و قضیه را فیصله بخشند. نکته مهم این است که اوکراین در این میان قربانی شده در حالی که هیچ نقشی نداشته و تنها بازیچه امریکا و غرب شده است.
* با توجه به الگوهای روسی و چارچوب سیاست‌گذاری فدراسیون روسیه در منطقه آسیای مرکزی در بعد امنیتی، تأثیر این الگوها در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران چگونه خود را متبلور می‌سازد؟
در خصوص الگوهای روسی در آسیای مرکزی باید بگویم که روسها دارای یک حوزه نفوذ یا به عبارت دیگر حیاط خلوت هستند که طبیعتا در تلاش حفظ آن هستند. در مناطق دیگر نیز ایرانی ها از حوزه نفوذی برخوردارند و مانند روسها در تلاش برای حفظ آن هستند. امروزه ما شاهد همکاری ایران و روسیه هستیم به طوری که نفوذ خود را به صورت مشارکتی و در قالب همکاری های اقتصادی_سیاسی افزایش می دهند تا از نفوذ ناتو جلوگیری کنند.
ما شاهد هستیم که اولین همکاری رسمی نظامی میان ایران و روسیه در سوریه آغاز شد که عملا به منظور جلوگیری از نفوذ ناتو در غرب آسیا بود. این همکاری در آینده در زمینه بازسازی سوریه گسترش خواهد یافت. همین ماجرا امکان دارد در مناطق دیگر نیز رخ دهد و دو کشور با هدفی مشترک به همکاری های چند جانبه در جهت توسعه اقتصادی با یکدیگر بپردازند.
نظر شما