مسیر اقتصادی شدن نفت از دل فناوری می‌گذرد| اندیشکده‌های انرژی پشتیبان اصلی صنعت نفت هستند

به گزارش بازار به نقل از وزارت نفت، محسن خجسته‌مهر امروز (چهارشنبه، ۱۸ اسفندماه) در آیین گشایش اندیشکده نفت و انرژی دانشگاه امام صادق (ع) با بیان اینکه صنعت نفت در چهار دهه پس از انقلاب سیر تکاملی خود را طی کرده است، اظهار کرد: نفت در همه جای تاریخ منشأ غارت و چپاول بوده، اما در ایران با وجود فراز و فرودهای فراوان پس از پیروزی انقلاب سیر تکاملی خود را طی کرده است.

وی با اشاره به اینکه پیش از پیروزی انقلاب سهم نفت از فناوری صفر بوده است، گفت: هرچند در آن زمان ما تولید و صادرات نفت را داشتیم، اما در کنار آن سهم ما از نفت هزینه و آلودگی بود و این سیاست استعمارگران بود که تولید مواد خام و آلایندگی را به کشورهایی به نام جهان سوم بسپارند و ارزش افزوده سهم خودشان باشد.

مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران با یادآوری ملی شدن صنعت نفت در سال ۱۳۲۹ اظهار کرد: در آن تاریخ مالکیت نفت و گاز به ظاهر ملی شد، اما چند سال بعد کودتای ۲۸ مرداد شکل گرفت و سپس تله هفت خواهران گریبانگیر ما شد و گروهی از شرکت‌های آمریکایی و اروپایی با جهت‌دهی به بازار انرژی به‌نوعی مالک ذخایر نفت و گاز ما شدند.

خجسته‌مهر به انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن برای کشور اشاره کرد و گفت: تا سال ۱۳۵۷ ما در عمل سهمی از نفت نداشتیم و تنها عامل فروش بودیم، البته سهم کمی از آموزش داشتیم و در نتیجه همان آموزش شرکت‌هایی مثل شرکت ملی حفاری شکل گرفتند که البته آن هم به برکت استعداد ذاتی ایرانیان و کسب علم در هر شرایطی بود.

۴ دهه تکامل صنعت نفت
وی در تشریح گام‌های مختلف صنعت نفت پس از انقلاب اسلامی گفت: در گام نخست پس از انقلاب اسلامی شرایط آرامی را شاهد نبودیم و اگرچه نیازمند اقدام‌های اساسی بودیم، اما شرایط سخت و ناآرام بود و در آن شرایط مدیریت صنعت نفت را در اختیار گرفتیم و آرام‌آرام شرکت‌های دولتی در قالب ساختارهایی با اسامی متفاوت از امروز در کشور شکل گرفت.

معاون وزیر نفت ادامه داد: دهه نخست را می‌توان دهه استقرار ساختار اداره صنعت نفت دانست، در آن زمان در ادبیات فنی ما موضوعی به اسم ارزش افزوده و فناوری وجود نداشت، البته روش منطقی بود و باید ساختار را استحکام می‌بخشیدیم.

خجسته‌مهر با اشاره به دو دهه بعدی گفت: در دهه‌های دوم و سوم شاهد اوج تشکیل شرکت‌های مختلف بودیم و در واقع شکل پیشرفته ساختار شرکت شکل گرفت و حتی اسامی نیز مطابق با فعالیت بود.

وی به ایجاد شرکت‌های خصوصی در این دوره اشاره کرد و گفت: در این دو دهه برخی شرکت‌های خصوصی منطبق با قانون بخشی از فعالیت‌های صنعت نفت را به دست گرفتند، البته آن زمان بیشتر نظام پیمانکاری از نوع مسائل تنزل یافته و معمولی بود، برخلاف امروز که نظام پیمانکاری پیشرفته داریم، آن زمان فعالیت آنها تحت نظارت کامل دولتی بود.

معاون وزیر نفت به دهه چهارم اشاره و تصریح کرد: اما مهم‌ترین دهه در طول ۴۰ ساله نخست انقلاب اسلامی که بیشترین پیشرفت‌ها و افتخارها را به‌دنبال داشت، دهه چهارم بوده است.

خجسته‌مهر در تشریح دهه چهارم سیر تکاملی صنعت نفت گفت: مهم‌ترین موضوع در دهه چهار پیشرفت و ترقی قابل‌توجه و ابلاغ سیاست‌های اصل ۴۴ بود که مهم‌ترین هدف‌گذاری آن مردمی‌سازی اقتصاد و استفاده از توان اجرایی و توان مالی مردم بود.

وی اقدام‌های این دهه را حاصل تفکر مقام معظم رهبری دانست و گفت: ایشان آن زمان گام دوم انقلاب اسلامی را در ذهن داشتند و معتقد بودند اگر قرار است در گام دوم به پیشرفت برسیم، باید زمینه قانونی در دهه چهارم ایجاد بکنیم و امروز نیز اگر به پیشرفتی رسیدیم به‌دلیل تفکری بود که در آن زمان مقام معظم رهبری داشتند.

معاون وزیر نفت تحول بعدی در دهه چهارم را هدفمند کردن یارانه‌ها دانست و گفت: این اقدام با هدف بهینه‌سازی و صرفه‌جویی و صیانت از ذخایری روسطحی انجام شد. وقتی صحبت از صیانت ذخایر بیان می‌شود، همه فکر می‌کنند صیانت فقط از ذخایر زیرزمین است، در صورتی که اگر تولید بهینه باشد و حداقل آسیب به مخزن برسد، تولید صیانتی شکل گرفته است.

خجسته‌مهر افزود: اگرچه هدفمندی یارانه‌ها رفته رفته به سمت الگوهای قیمتی رفت، آیا اگر قیمت بالا رود و باز صرفه‌جویی نکنیم باز هم تولید صیانتی است؟ البته این‌گونه نیست و این‌گونه هدفمندی از لحاظ شرعی نیز اشتباه است.

نگاه مقام معظم رهبری به صنعت نفت
وی تحول فناوری در صنعت نفت را از مهم‌ترین اتفاق‌های تحولی در دهه چهارم تکامل صنعت نفت دانست و گفت: مقام معظم رهبری همواره تأکید دارند که علم و دانش اقتدار می‌آورد و در دیداری که با ایشان داشتیم صنعت نفت را دارای چهار ویژگی دانستند.

مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران چهار ویژگی صنعت نفت از نگاه مقام معظم رهبری را برشمرد و تصریح کرد: از دید ایشان صنعت نفت تولیدی است، اقتصادی است، علمی است و چهارم جهادی است، بدان معنا که چنانچه بخواهیم روندی مطلوب در تولید داشته باشیم اقتصاد را باید در نفت لحاظ کنیم و برای مدیریت علمی صنعت نفت باید عافیت و آرامش را کنار بگذاریم و متفاوت و جهادی عمل کنیم.

خجسته‌مهر با بیان اینکه راه اقتصادی کردن نفت و تولید ثروت جز بهره‌گیری از فناوری نیست، گفت: این فناوری باید در صنایع بزرگ به خدمت گرفته شود و به‌کارگیری در صنایع کوچک راهگشا نیست.

سهم فناوری از سرمایه‌گذاری‌های صنعت نفت
وی از سرمایه‌گذاری ۸۰ میلیارد دلاری در میدان پارس جنوبی یاد کرد و گفت: سهم فناوری از این میزان چقدر بوده است؟ سهم انتقال فناوری چند دلار بوده است؟ سهم رسوب فناوری چند دلار بوده است و همین‌طور سهم انتقال فناوری؟

معاون وزیر نفت با بیان اینکه تولید و انتقال فناوری یک سوی سرمایه‌گذاری است، گفت: از طرفی باید بدانیم که چقدر از این فناوری انتقال داده‌شده را می‌توانیم جذب کنیم و این مسئله است که باید قرص و محکم دنبال شود.

خجسته‌مهر ضمن تأکید بر اینکه باید برای احیای چاه‌های کم‌بازده و متوقف تلاش کنیم و برای این هدف از فناوری بهره ببریم، گفت: در شرایط مناسب و مدیریت مخزنی مناسب با بهره‌گیری از شرکت‌های خدمات چاه در کنار شرکت‌های فناور و دانش‌محور در این مسیر گام برداریم و باید زمینه مناسبی برای فعالیت و درخشش شرکت‌های فناور ایجاد کنیم.

وی تولید هلیوم را از مصادیق به‌کار نگرفتن دانش و فناوری در صنعت نفت برشمرد و گفت: یکی از منابع تولید هلیوم پارس جنوبی است و ما سهمی از آن نداریم؛ این گاز مصارف‌ های‌تک از جمله هسته‌ای و پزشکی دارد. الحمدالله این کار را آغاز کرده‌ایم و در مرحله اقدام است تا از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان استفاده شود.

مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران از اقدام‌های این شرکت در زمینه فناوری یاد کرد و گفت: ما ستاد تحول و پیشرفت فناوری‌های نوین را به دستور مقام معظم رهبری شکل دادیم و اعضای آن صرفاً درون نفت نیستند و از بیرون نفت نیز اعضایی حضور دارند و در مرحله عمل آمادگی داریم از همه ظرفیت‌ها از جمله دانشگاه‌ها، مراکز علمی، پارک‌های فناوری، صندوق‌های پژوهش و فناوری در زیست‌بوم فناوری صنعت نفت استفاده کنیم.

خجسته‌مهر از نبود کانون‌های تفکر در بخش فناوری ابراز ناراحتی کرد و گفت: بازیگری به نام کانون‌های تفکر و اندیشکده‌های تفکر جایش خالی است. شاید چنین چیزی باشد، اما پشتیبان و استحکامی ندارد. کرسی‌های نظریه‌پردازی جایش خالی است. موضوعات خیلی مهمی در صنعت نفت داریم که به این کرسی‌ها نیاز دارند.

وی تغییر نقش دانشگاه‌ها را اقدام درستی ندانست و گفت: نقش دانشگاه‌ها نباید عوض شود؛ دانشگاه نباید بنگاه تجاری شود زیرا چنین دانشگاهی نمی‌تواند کانون تفکر باشد، نمی‌تواند علم تولید کند، دانشگاه باید قدرتمند باشد، اندیشکده‌های انرژی را باید پشتیبان اصلی صنعت نفت قلمداد کنیم.

چالش‌های صنعت نفت و اندیشکده‌ها
معاون وزیر نفت درباره نقش اندیشکده‌ها در صنعت نفت گفت: در صنعت نفت چالش‌هایی داریم که جایش در اندیشکده‌ها است. یکی از مهم‌ترین مشکلات صنعت نفت که منشأ خیلی از موضوعات است، بحث حکمرانی در انرژی است. نفت انفال است، دولت امانت‌دار مردم است و باید نفت و گاز را جوری تولید کنیم که صیانتی باشد و باید دارایی زیرزمین را به حداکثر ثروت برسانیم و اینها باید در حکمرانی تعریف شود.

خجسته‌مهر درباره دغدغه دیگر گفت: بحث دیگر رابطه مالی است. رابطه شرکت ملی نفت ایران با دولت بسیار مهم است و این موضوع خود را در حکمرانی نشان می‌دهد که باید از سوی اندیشکده‌ها تعریف شود.

وی از بهینه‌سازی به‌عنوان دیگر موضوعی که باید در اندیشکده‌ها مورد توجه قرار گیرد یاد کرد و گفت: بحث دیگر بهینه‌سازی است. هم‌اکنون برای ایجاد ظرفیت تولید ۵۰ میلیون مترمکعب حدوداً ۶ میلیارد دلار پول نیاز داریم. با این مصرفی که داریم بازگشت سرمایه که به هیچ‌وجه اتفاق نمی‌افتد. در چنین شرایطی آیا این صیانتی مصرف کردن به‌شمار می‌رود؟ شرکت ملی نفت ایران صیانتی تولید کند، اما صیانتی مصرف نشود؟ و این موضوع بسیار اساسی و نگران‌کننده است.

مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران ناهمگرایی را موضوع مهم دیگر برشمرد که باید اندیشکده‌ها به آن ورود کنند و گفت: برای نمونه در دولت گذشته برای سرمایه‌گذاری برای روسطحی یک میدان، چند سرمایه‌گذار انتخاب شده بود و تولید از آن بین سه شرکت توزیع شده بود. چنین اقدامی منشأ دعاوی حقوقی می‌شود؛ می‌توان با ۲۰ پیمانکار روی یک میدان کار کرد، اما باید یک فرمانده باشد. در چنین مواردی اندیشکده‌ها نقش مهمی دارند.

ضرورت تنوع در مدل قراردادهای نفتی با خنثی‌سازی تحریم
خجسته‌مهر با بیان اینکه باید در مدیریت صنعت نفت چند موضوع مورد توجه باشد گفت: خبرگی نخستین موضوع است که در مدیریت صنعت نفت باید لحاظ شود.

وی ادامه داد: موضوع دیگر اینکه باید واقعیت‌های کشور را درک کنیم. قوانین و برنامه‌ها باید منطبق با واقعیت‌های کشور باشد و اگر درک درستی از بعضی از مسائل نباشد به نتایج درستی منجر نمی‌شود.

معاون وزیر نفت الگوهای قراردادهای نفتی را برای جذب سرمایه‌ کافی ندانست و گفت: اگر تحریم‌ها خنثی‌سازی شد، با این مدل‌هایی که داریم نمی‌توانیم سرمایه‌گذاران را بیاوریم و باید الگوهایمان برای سرمایه‌گذاری جذاب باشد.

خجسته‌مهر در پایان با بیان اینکه از همه مقدورات شرکت ملی نفت ایران برای حمایت از اندیشکده‌ها استفاده می‌کنیم، گفت: سیاست وزارت نفت و شخص وزیر برای تقویت اندیشکده‌ها است.