خبرگزاری بازار- بنزین در ایران دیگر دومین بنزین ارزان دنیا نیست. آنگونه که آمارها نشان می‌دهد در حال حاضر هر لیتر بنزین در دنیا به قیمت ۲۰ سنت فروش می‌رود که با احتساب دلار ۱۵ هزار تومانی می‌توان قیمت آن را حدود ۳ هزار تومان دانست. به عبارت دیگر ایرانی‌ها هم این روزها همانند مشتریان سایر کشورها برای خرید بنزین پول پرداخت می‌کند.
حمید حسینی دبیر اتحادیه صادر کنندگان فرآورده‌های نفتی که افت جهانی قیمت بنزین را بهترین فرصت برای شناورسازی قیمت بنزین می‌داند، به بازار گفت: با وجود افت شدید قیمت فرآورده‌ها بازهم دولت یارانه سنگینی را به این فرآورده‌ها پرداخت می‌کند که می‌توانیم یک بار برای همیشه این سیاست اشتباه را اصلاح کنیم. نرسی قربان دیگر کارشناس انرژی است که با اشاره به شناور بودن قیمت بنزین در کشورهای همسایه ایران، به بازار گفت گفت: به طور قطع اگر قیمت انرژی در ایران شناور باشد یک بار برای همیشه پرونده قاچاق سوخت به خارج از مرزهای ایران بسته می‌شود.
اما آرش نجفی نایب رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران شرایط اقتصادی ایران را برای آزادسازی قیمت سوخت به هیچ وجه مناسب نمی‌داند. به گفته او، شناور کردن قیمت سوخت مستلزم یک اقتصاد پویاست که امکان رصد و تغییر قیمت‌ها در آن وجود داشته باشد.
او ادامه داد: شاید امروز قیمت جهانی بنزین برابر یا پایین تر از قیمت بنزین در ایران باشد. اما چند ماه دیگر که بحران کرونا حل شود، اقتصاد کشورها به حالت عادی بازمی‌گردد و قیمت نفت و فرآورده‌های آن دوباره روند صعودی به خود می‌گیرد. اما سوال اینجاست که آیا اقتصاد ایران توانی پذیرش قیمت‌های جدید بنزین را دارد؟.
این کارشناس انرژی ادامه داد : یک بار تازیانه اقتصادی و اجتماعی افزایش قیمت بنزین به بدن نحیف اقتصاد و جامعه ایران خورده است و هزینه سنگینی را هم بابت این تغییر پرداخت کردیم. کور به ویژه در شرایط فعلی تحمل تغییر ناصحیح دیگری را ندارد.
یارانه سنگین دولت با وجود افت بی سابقه قیمت‌ها
البته شرایط برای تمامی فرآورده‌های نفتی یکسان نیست. با وجود افت بی سابقه قیمت فرآوده‌های نفت خام، قیمت بسیاری از محصولات در ایران همچنان ارزان تر از بسیاری از کشورهاست. دبیر اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی در رابطه با قیمت پنج فرآورده نفتی در کشور توضیح داد: در حال حاضر نفت سفید به قیمت یک سنت، نفت گاز و مازوت ۲ سنت، گاز مایع کمتر از ۲ سنت، سوخت هواپیما هم ۴ سنت توزیع می‌شود.
این در حالی است که به عنوان مثال هر لیتر نفتا در بازارهای جهانی به قیمت ۱۳ سنت و مازوت به قیمت حدود ۱۴ سنت معامله می‌شود. بنابر این با وجود افت شدید قیمت فرآورده‌ها بازهم دولت یارانه سنگینی را به این فرآورده‌ها پرداخت می‌کند.
شیب تند افت قیمت فرآورده‌های نفتی
ظرفیت پالایش دنیا حدود ۱۰۰ میلیون بشکه است. تقریبا ۲۳ میلیون آن از این ظرفیت مربوط به بنزین، ۵ میلیون بشکه بنزین هواپیما، ۱۰ میلیون بشکه برای راه آهن، ۱۴ میلیون بشکه برای حمل و نقل ۱۰ میلیون بشکه برای سوخت کشتی‌ها، حدود ۹ میلیون بشکه برای گرمایش و ۱۵ میلیون بشکه برای پتروشیمی‌مصرف می‌شود. بحران کرونا حالا به صورت مستقیم مصرف ۵۷ میلیون بشکه از تولید پالایشگاهی را که به نوعی مربوط به سوخت مصرفی در صنعت حمل و نقل است را به شدت کاهش داده است. بسیاری از کشورها در حالت قرنطینه هستند و رفت و آمدها به حداقل رسیده است. از طرفی بسیاری از غول‌های صنعتی دنیا تعطیل شده و مبادلات تجاری به حداقل ممکن کاهش یافته است.
بر اساس گزارش شرکت تحقیقاتی "آی اچ اس مارکیت" فروش بنزین در جایگاه‌های سوخت آمریکا در هفته منتهی به ۲۸ مارس در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته حدود ۴۶.۶ درصد کمتر شده است. یک جایگاه معمولی سوخت حدود ۱۱ هزار گالن بنزین فروخت که کمتر از ظرفیت دو تانکر سوخت است.
در اروپا هم شرایط چنگی به دل نمی‌زند. طبق اعلام شرکت خط لوله CLH Group، تقاضا برای بنزین در اسپانیا در هفته منتهی به ۲۹ مارس بر مبنای سالانه ۸۳ درصد کاهش پیدا کرد. انجمن فروشندگان بنزین انگلیس هم اعلام کرده اند فروش بنزین در این کشور در اواخر مارس ۶۶ درصد در مقایسه با میانگین دو ماه پیش از آن کاهش داشت.
نظرسنجی گروه صنعتی Bovag از فروشندگان خودرو و شرکتهای حمل و نقل در هلند نشان داد که فعالان این بخش تقریبا نیمی‌از درآمدشان را در نتیجه شیوع ویروس کرونا از دست داده اند. شاید همین مساله است که موجب شده افت قیمت فرآورده‌های نفتی شیب تندتری نسبت به نفت خام داشته باشد.
یارانه ای که به جیب قاچاقچیان سرازیر شد
ارزان فروشی مهم ترین دلیل قاچاق سوخت در ایران است که آمار متعددی در خصوص میزان آن وجود دارد. برخی منابع خبری از قاچاق ۲۰ تا ۴۰ میلیون لیتری سوخت قبل از اصلاح قیمت‌ها خبر می‌دادند و برخی دیگرحجم قاچاق را ۱۵ میلیون لیتر در روز اعلام می‌کردند. مدیرکل دفتر پیشگیری از قاچاق فرآورده‌های نفتی اما در زمستان پارسال حجم قاچاق سوخت به خارج از کشور را را حدود ۱۰ میلیون لیتر در روز اعلام کرد که از این میزان، سهم بنزین تنها یک تا ۱.۵ میلیون لیتر و سهم گازوییل چیزی حدود ۸.۸ میلیون لیتر آن مربوط به گازوییل بوده است.
نرسی قربان کارشناس انرژی که معتقد است غیر واقعی بودن قیمت انرژی در کشور ما، ایرانی‌ها را به یکی از پرمصرف ترین مردم دنیا تبدیل کرده و قاچاق را رونق بخشیده است، ادامه داد: در سال‌های گذشته دولت‌ها راه‌های متعددی را برای جلوگیری از قاچاق سوخت اجرایی کرده اما تا زمانی که قیمت سوخت در ایران ارزان تر از سایر کشورها باشد و قاچاق توجیه اقتصادی داشته باشد، این معضل دیرینه اقتصادی ایران هم ادامه خواهد داشت.
به گفته او، قیمت گازوییل در ایران (پیش از بحران کرونا) فاصله زیادی با کشورهای همسایه داشت و به همین دلیل سهم این سوخت از قاچاق در کشور ما تا این اندازه بالاست. در واقع یارانه ای که دولت به سوخت پرداخت می‌کند به جای اینکه به جیب مردم کشور برود، به جیب قاچاقچیان سرازیر شده است.
قانونی که هیچ گاه اجرایی نشد
در ماده یک قانون هدفمندی یارانه‌ها که در سال ۱۳۸۸ به تصویب مجلس رسید، دولت مکلف به اصلاح قیمت حامل‌های انرژی شده است. آنگونه که در این ماده آمده قیمت فروش داخلی بنزین، نفت گاز، نفت کوره، نفت سفید و گاز مایع و سایر مشتقات نفت، با لحاظ کیفیت حامل‌ها و با احتساب هزینه‌های مترتب (شامل حمل ونقل، توزیع، مالیات و عوارض قانونی) به تدریج تا پایان برنامه پنجساله پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی‌ایران کمتر از نود درصد (۹۰%) قیمت تحویل روی کشتی (فوب) درخلیج فارس نباشد.
پنجمین برنامه توسعه اقتصادی در سال ۹۴ به پایان رسید و حالا هم حدود ۴ سال از اجرای ششمین برنامه توسعه ای در کشور سپری می‌شود اما بازهم خبری از اجرای این بند قانونی نیست. شاید قانونی را دولت های گذشته موفق به اجرای آن نشده اند، کویید ۱۹ بتواند عملیاتی کند.
نظر شما