رونق تولید و ثروت آفرینی، نتیجه تصمیم سازی درست

بهرام هاشمی*؛ بازار: تصمیم سازی درست یعنی انتخاب درست و انتخاب درست یعنی مدیریت با دانش، چابک و ریسک پذیر؛ چراکه افزایش بهره وری برای کشور و نتیجه آن برای مردم یعنی افزایش رونق تولید، اشتغال پایدار، ثروت آفرینی و تولید ثروت؛ اما برای این مسیر چه قدم هایی لازم است برداشته شود؟

ناگفته پیداست که مسیر دشوار است اما در طی مسیر باید به چه نحوی پیش رویم تا بالا بردن سرمایه اجتماعی، امنیت و اعتماد به دولت و تقویت انقلاب و نظام جمهوری اسلامی ایران را شاهد باشیم؟

امروزه در اکثر کشورهای جهان این باور شکل گرفته و یا درحال شکل گرفتن است که برای افزایش تولید ناخالص ملی، استفاده وسیع از نیروی کار یا سرمایه به تنهایی کافی نیست، بلکه از آن مهم تر بالا بردن بهروری است زیرا وقتی بهره وری افزایش یابد، تولید ناخالص ملی سریعتر از نهاده ها رشد می کند و اگر منافع حاصله نیز عادلانه توزیع شود، سطح زندگی مردم بالا رفته و توسعه اقتصادی، اجتماعی سریعتر تحقق خواهد یافت.

یقیناً کوشش های اقتصادی انسان همیشه و همواره معطوف به آن بوده که حداکثر نتیجه را از حداقل تلاش ها و امکانات به دست آورد؛ درعصر ما آنچه بیش از همه چیز نه تنها بر عرصه اقتصاد که در همه مواردی که اساس تعاملات داخلی و بین المللی را تشکیل می دهد، اثر دارد رقابت و افزایش قدرت طلبی وسلطه بر بازارهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و غیره است و آن هایی در این مسیر موفق بوده اند که با در نظر گرفتن تمام جوانب امر، توانسته اند از امکانات موجود با انتخاب بهترین روش ها بالاترین ارزش افزوده را ایجاد و نهایت نتیجه را بگیرند.

وقتی صحبت از بی نهایت به میان می آید تغییر و تحول و به روز بودن لازمه کار و فعالیت می شود و آن هایی این مسابقه را می برند که بتوانند تغییرات را به نفع خود و در مسیر هدف خود به کار گیرند؛ یعنی، استفاده بهینه از امکانات و در نهایت ارتقای سطح بهره وری.

بهره وری، درجه استفاده موثر از هر یک از عوامل تولید است؛ محصولات مختلف با ادغام چهار عامل اصلی تولید می شوند؛ یعنی زمین، سرمایه، کار و سازماندهی که نسبت این عوامل بر تولید معیاری برای سنجش بهره وری است

حال باید دید بهره وری به چه معنا است؟ بهره وری، درجه استفاده موثر از هر یک از عوامل تولید است؛ محصولات مختلف با ادغام چهار عامل اصلی تولید می شوند؛ یعنی زمین، سرمایه، کار و سازماندهی که نسبت این عوامل بر تولید معیاری برای سنجش بهره وری است.

ذکر این نکته ضروری است که بهره وری با مفاهیمی مانند کارایی و اثربخشی تفاوت دارد؛ کارایی یعنی خوب انجام دادن کارها و اثربخشی یعنی انجام دادن کارهای خوب هر چند کارایی و اثربخشی اجزای به هم بافته برای تجلی و ظهور بهره وری هستند اما تعریف سازمان بین المللی کار که مورد قبول و توافق و سنجش کشورها است در این خصوص عنوان کرده است که:

بهره وری عبارت است از نسبت ستانده به یکی از عوامل تولید (زمین، سرمایه، نیروی کار و مدیریت) که داده گفته می شود؛ بهره‌وری در حقیقت نسبت منابع ستاده (یا به‌دست آمده) به منابع داده (یا مصرف شده) است؛ بهره وری دارای سطوح متفاوت و فراگیری است و سطح بهره وری شامل فرد، خانواده، سازمان، کشور و بالاخره جهان است.

حال در این راستا نگاهی به فرازهایی از سیاست های کلی تدوین برنامه اول تا ششم توسعه کشور بر اساس مفاد سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴ بیندازیم:

* بهره‌گیری از روابط سیاسی با کشورها برای نهادینه کردن روابط اقتصادی، افزایش جذب منابع و سرمایه‌گذاری خارجی و فناوری پیشرفته و گسترش بازارهای صادراتی ایران و افزایش سهم ایران از تجارت جهانی و رشد پرشتاب اقتصادی مورد نظر در چشم‌انداز

* تلاش برای تبدیل مجموع کشورهای اسلامی و دوست منطقه، به یک قطب منطقه‌ای اقتصادی، علمی، فناوری و صنعتی

* تحقق رشد اقتصادی پیوسته، با ثبات و پرشتاب متناسب با اهداف چشم‌انداز

* ایجاد اشتغال مولد و کاهش نرخ بیکاری

* فراهم نمودن زمینه‌های لازم برای تحقق رقابت‌پذیری کالاها و خدمات کشور در سطح بازارهای داخلی و خارجی و ایجاد سازوکارهای مناسب برای رفع موانع توسعه صادرات غیرنفتی

* تلاش برای دستیابی به اقتصادی متنوع و متکی بر منابع دانش و آگاهی، سرمایه انسانی و فناوری نوین

* ایجاد سازوکار مناسب برای رشد بهره‌وری عوامل تولید (انرژی، سرمایه، نیروی کار، آب و خاک و غیره)

می بینیم که بخش اول قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور با عنوان رشد اقتصادی دانایی محور در تعامل با اقتصاد جهانی آغاز شده است.

بر اساس بند ب ماده ۵ این قانون سازمان مدیریت و برنامه ریزی مکلف شده نسبت به عملکرد دستگاه های اجرایی در زمینه شاخص های بهره وری و رتبه بندی دستگاه ها اقدام کرده و تخصیص منابع مالی برنامه چهارم توسعه و بودجه های سنواتی را با توجه به برآوردهای مربوط به ارتقاء بهره وری کل عوامل تولید و هم چنین، میزان تحقق آن ها به عمل آورده و نظام های نظارتی فعالیت ها، عملیات و عملکرد مدیران و مسئولین را بر اساس ارزیابی بهره وری متمرکز کند.

برنامه ها و سیاست های اقتصاد مقاومتی حتی نام گذاری در ابتدای هر سال رونق تولید، حمایت از کالای ایرانی و غیره که از طرف مقام معظم رهبری اعلام و ابلاغ شده، همگی حمایت از بهره وری جهت رشد و توسعه کشور است

برنامه ها و سیاست های اقتصاد مقاومتی حتی نام گذاری در ابتدای هر سال رونق تولید، حمایت از کالای ایرانی و غیره که از طرف مقام معظم رهبری اعلام و ابلاغ شده، همگی حمایت از بهره وری جهت رشد و توسعه کشور است.

اما به راستی، ذینفعان بهروری چه کسانی هستند؟

* بخش عمومی کشور شامل اصلاح ساختار اقتصادی کشور، اصلاح نظام و روش های اداری و ارتقای بهره وری ملی.

* بنگاه های اقتصادی، شامل توانمند سازی کارشناسی، افزایش توان رقابت پذیری و افزایش سطح در آمد.

* خانوار شامل یادگیری مفاهیم بهره وری، بهبود دسترسی به کالا و خدمات و بهبود سطح اشتغال.

بدین ترتیب باید به ایجاد زیر بناهای لازم جهت پیشبرد حرکت بهره وری توجه کرد؛ از آنجا که فعالیت های بهره ورانه، ‌حرکتی در جهت تغییر محسوب می شود به صورت طبیعی با مقاومتی روبرو است که زمینه هایی را می طلبد بدین سان لازم است مدیریت سازمان بنگاه اقتصادی و شرکت به عنوان مقدمه ای برای اثبات نگرش خود نسبت به مشارکت در فرآیند بهره وری در مورد چندین موضوع مختلف به اتفاق نظر دست یابد.

یکی از نکات مهم در فرآیند مدیریت بهره وری و برنامه ریزی آن، چگونگی تضمین نقش فعال و سازنده مدیریت ارشد در سطوح مختلف بنگاه اقتصادی و یا سازمان است تا بتوان بر مبنای آن به مزیت های بهبود بهره وری نیز دست یافت.

مزایای بهبود بهره وری رونق تولید، بالا رفتن ارزش پول ملی، ایجاد اشتغال پایدار، نفوذ در بازارهای بین المللی، بالا رفتن حجم و ارزش صادرات، استفاده از تحقیقات و تبدیل ایده به ثروت و در نهایت تولید ثروت و ارزش افزوده به همراه خواهد داشت و این عوامل کاهش آسیب های اجتماعی را به همراه دارد یعنی می توان گفت که تلاش برای بهره وری بالاتر، تلاش برای زندگی بهتر است.