بازار؛ گروه بین الملل: خبرگزاری آناتولی ترکیه چند روز پیش در خبری اعلام کرد، ایران قرار است مذاکرات خود را با قدرت‌های جهانی در وین درباره احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ از سر بگیرد، زیرا روند بازنگری دورهای قبلی مذاکرات در حال پایان یافتن است.
منابع آگاه به خبرگزاری آناتولی گفتند که دور بعدی مذاکرات بین تهران و سایر امضاکنندگان توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ احتمالاً قبل از پایان ماه جاری میلادی در پایتخت اتریش برگزار می‌شود.
این در حالی است که طرف امریکایی توپ را در زمین ایران انداخته و مکرر هشدار می دهد که زمان برای احیای برجام در حال پایان یافتن است. «تونی بلینکن» وزیر خارجه امریکا حتی هشدار داده ممکن است در سایه پیشرفت ایران در زمینه هسته ای، برجام دیگر کارایی نداشته باشد.
ایران نیز به دنبال این است که تحریمهای دوره ترامپ همه تحت هر عنوان و برچسبی برچیده شود. چرا که ترامپ برخی از تحریمهای ایران را از ذیل عنوان هسته ای به عناوین دیگری چون مبارزه با تروریسم، سلاحهای کشتار جمعی، نقض حقوق بشر و ... تغییر داده است.
در این راستا خبرنگار بازار گفتگویی با دکتر «ابوالقاسم بینات» پژوهشگر فوق دکترای دانشگاه هاروارد آمریکا تنظیم نموده که در ادامه می آید.
دکتر «ابوالقاسم بینات» پژوهشگر فوق دکترای مرکز بلفر مدرسه کندی دانشگاه هاروارد آمریکا است. او دکترای خود را از دانشگاه سیراکیوس آمریکا اخذ کرده است. حوره مطالعاتی وی موضوع هسته ای ایران با تمرکز بر فرایندهای تصمیم گیری در برنامه هسته ای ایران است. وی همچنین در خصوص سیاست خارجی ایران، روابط بین المللی خاورمیانه، نقش هویت دولت در سیاست خارجی و رژیم تجاری خارجی ایران مطالعه و تحقیق دارد.
*یک رسانه ترکیه ای اخیرا اعلام کرده که مذاکرات احیای برجام اواخر ماه اکتبر مجددا آغاز می شود. ارزیابی شما از مواضع طرفین با آغاز دور جدید گفتگوها چیست؟ آیا همان روند قبلی ادامه پیدا خواهد کرد؟
این نکته را باید به خاطر داشت که قوه مجریه در ایران به تنهایی در مورد موضوعات مهم سیاست خارجی و امنیت ملی تصمیم گیرنده نیست. اگر اینگونه بود چه بسا ایران و آمریکا در ماههای پایانی دولت روحانی در مورد بازگشت کامل دو طرف به تعهدات برجام به توافق می رسیدند.
با روی کار آمدن دولت آقای رئیسی مواضع ایران سرسختانه تر شده است و تغییر محسوسی هم در مواضع امریکا دیده نمی شود. ولی دو طرف ناگزیرند همان مسیر قبلی را ادامه داده و پیشرفتهایی که در مذاکرات صورت گرفته را حفظ کرده و برای یافتن راه حلهایی برای مسائل باقیمانده تلاش کنند.
*دولت رئیسی اعلام کرده که آمریکا باید تحریمها را بردارد و مذاکرات باید نتایج ملموسی داشته باشد. این در حالی است که تاکنون امریکا اعلام کرده تحریمها ناسازگار با برجام را لغو خواهد کرد. به نظر شما رویکرد امریکا به تحریمها در دور جدید مذاکرات تغییر خواهد کرد؟
برداشته شدن تحریمها و نتیجه عملی و ملموس داشتن بازگشت امریکا به برجام خواسته اصلی کلیات نظام هم در دولت روحانی و هم در دولت رئیسی بوده و هست. مبنای رفع تحریمها برای امریکا مقررات برجام است چون اصولا هدف مذاکرات بازگشت کامل دو طرف به تعهدات برجام است.
از این رو امریکا صرفا مایل به حذف تحریمهای مغایر با برجام است و حذف تحریمهای فراتر از برجام را منوط به پذیرش تعهدات بیشتر از جانب ایران و طولانی تر شدن دوره تعهدات برجامی ایران در قالب مذاکرات جدید می داند که ایران قاعدتا با آن مخالف است. ولی یکی از نکات مورد اختلاف تعیین مصادیق تحریمهای مغایر با برجام است که در دوره ترامپ وضع شدند.
امریکا تفسیر ضیق از این موضوع دارد و صرفا تحریمهای را که مستقیما و صراحتا مغایر تعهدات برجامی آن کشور می باشند مبنا می داند در حالی که ایران تفسیر وسیعتری از این مساله داشته و هر نوع تحریم جدیدی را که عملا چه به طور مستقیم و چه غیر مستقیم اثر رفع تحریمهای برجامی را مخدوش کند مصداق تحریمهای مغایر با برجام می داند. این اختلاف باقی است هر چند می توان احتمال انعطاف جزئی از هر دو طرف را داشت.
*امریکا اخیرا تحریمهای شرکت ماموت و زیر مجموعه های آن را لغو کرد. این موضوع را چگونه ارزیابی می کنید؟
مقامات آمریکایی ارتباط این موضوع را با مذاکرات هسته ای رد کرده اند و اگر ارتباطی هم وجود داشته باشد صرفا می توان آن را اقدامی نمادین برای نمایش حسن نیت برای بازگشت به مذاکرات ارزیابی کرد. رفع این تحریم هیچ منفعت اقتصادی خاصی برای ایران نداشته و خللی در ساختار تحریمهای امریکا بر علیه ایران ایجاد نمی کند.
*ایران اعلام کرده که ادامه مذاکرات تحت نظر وزارت خارجه دنبال خواهد شد. این در حالی بود که قبلا زمزمه هایی مبنی بر انتقال مذاکرات به شورای عالی امنیت ملی ایران مطرح شده بود. ارزیابی شما از این موضوع چیست؟
اینکه هدایت مذاکرات با وزارت خارجه باشد یا دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی تغییر ماهوی در فرایند مذاکرات ایجاد نخواهد کرد چون به هر حال خطوط اصلی مذاکرات توسط شورای امینت ملی تعیین می شود و به تایید رهبری می رسد.
ولی از حیث راهبری عملی مذاکرات تصدی وزارت خارجه به دلیل برخورداری از بدنه کارشناسی مرتبط، اشراف به سابقه مذاکرات و هماهنگی سریعتر و نزدیکتر با رئیس جمهور می تواند کارآمدتر باشد. به دلیل هماهنگی بیشتر قوه مجریه با دیگر قوا و نهاد رهبری در این مقطع نیازی هم به تصدی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی دیده نمی شود.
*با توجه به روند کنونی، ارزیابی شما از مذاکرات احیای برجام چیست؟
با گذشت زمان مذاکرات احیای برجام طبعا از قبل هم سختتر و با چالشهای بیشتری مواجه شده است. خروج ترامپ از برجام و اعمال تحریمهای جدید بر ایران و خروج تدریجی بحق ایران از تعهدات برجامی خود پیچیدگیهای زیادی به مساله اضافه کرده و شرایطی ایجاد شده است که می توان گفت در صورت توافق دو طرف بر سر بازگشت به برجام هم دیگر این موافقتنامه آن منافع و ارزشی که در سال ۲۰۱۶ برای دو طرف داشت را نخواهد داشت.
به عنوان نمونه الان زمزمه هایی در برخی محافل کارشناسی امریکا وجود دارد که با توجه به پیشرفتهای هسته ای ایران دیگر آن دوره گریز فرضی یکساله برای تولید سلاح هسته ای که برجام فراهم ساخت دیگر عملی نیست و امریکا باید الان به یک دوره گریز شش ماهه هم راضی باشد.
با توجه به مشکلات اقتصادی کشور، شرایط برای ایران هم ایده آل نیست. علاوه بر این ایران باید کاملا هشیار باشد که آنچه را که امریکا و متحدان آن در پشت میز مذاکره نمی توانند به آن برسند از طرق دیگر نظیر خرابکاریهای هسته ای و نفوذ اطلاعاتی بدست نیاورند. از این رو حفاظت کامل از تاسیسات هسته ای و نیروی انسانی متخصص این صنعت و داشتن امکانات و منابع جایگزین آسیب ناپذیر برای تمامی حلقه های زنجیره تأمین صنعت هسته ای به منظور جبران سریع خسارات ناشی از خرابکاری های هسته ای یا حتی حمله نظامی اهمیت حیاتی دارد.
نظر شما