حل مشکلات بافت های ناکارآمد در گرو راهبردهای کلان مقیاس شهر است

به گزارش بازار به نقل از وزارت راه و شهرسازی، رشد شتابان شهرنشینی در چهار دهه اخیر سبب گسترش بی رویه کالبدی و استقرار نامتعادل جمعیت شهری و در نتیجه شکل گیری عرصه های نابسامان در اقسام مختلف بوده است به همین علت، در محدوده های وسیعی از شهرهای کشور در کلان شهرها و شهرهای بزرگ پدیده بافت های ناکارآمد  شهری، بافت های میانی (بافت فرسوده)، سکونتگاه های غیررسمی (حاشیه نشینی)، بافت تاریخی و روستا های متصل به شهر تشکیل شد.

در سال ۱۳۶۴به منظور پیش‌نگری، پیش‌گیری ایجاد بافت های ناکارآمد و همچنین با رسالت تجدید حیات شهری و نیل به شهر پایدار و مشارکتی، در حوزه معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی سابق، دفتر تحت عنوان " بهسازی بافت شهری" شکل گرفت.

 در خرداد  به ۱۳۷۶استناد مصوبه هیئت وزیران، "سازمان عمران و بهسازی شهری ایران"  تحت پوشش وزارت مسکن و شهر سازی بصورت مستقل فعالیت خود را شروع کرد.

 در تیر ماه ۱۳۸۳، به عنوان "شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران " و در اردیبهشت ماه ۱۳۹۷  با مصوبه هیئت وزیران و تأیید شورای نگهبان به "شرکت بازآفرینی شهری ایران" تغییر نام داد.

 امروزه شرکت بازآفرینی شهری ایران در حوزه های مختلف بازآفرینی شهری در سطح کشور پروژه های خوبی انجام و یا در درست اجرا دارد.

دفتر راهبری و هدایت طرح های بازآفرینی از دفاتر زیر مجموعه شرکت بازآفرینی شهری ایران، یکی از مهمترین دفاتر این شرکت استکه در رابطه با تهیه شرح خدمات طرح بازآفرینی محدوده های ناکارآمد، شناسایی و مطالعات بازآفرینی محدوده‌های ناکارآمد شهری فعالیت می کند.

اخیرا، این دفتر بمنظور یکپارچه سازی، اولویت بندی در تهیه طرح ها، کاهش هزینه ها و ایجاد بانک اطلاعاتی با  همگاهنگی معاونت معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی کارهای خود را پیش می برد.

به منظور آگاهی بیشتر از رویکرد جدید و همچنین سایر اقدامات، با محمدمهدی نوروزیان مدیرکل دفتر راهبری و هدایت طرح های بازآفرینی شرکت بازآفرینی شهری ایران، گفتگویی انجام شده که در ذیل آمده است.

با توجه به رویکرد جدید دفتر راهبری و هدایت طرح های بازآفرینی شهری مبنی بر هماهنگ بودن اقدامات با معاونت معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی ایران، لطفا در اینباره توضیح دهید؟

با عنایت به آنکه معاونت شهرسازی و معماری، متولی سیاستگذاری حوزه شهرسازی در کشور است، هماهنگی با این معاونت همواره امری ضروری بوده است، در حقیقت این رویکرد، جدید نیست و در سنوات گذشته نیز کلیه طرح هایی که در حوزه بافت فرسوده تهیه می شدند، ملزم به رعایت چارچوب ها و قواعد طرح های توسعه شهری و سایر اسناد بالادستی بوده و نهایتاً مواردی نیز که به موجب شرایط ویژه بافت فرسوده دارای مغایرت اساسی با طرح های توسعه مصوب بودند، در کمیسیون ماده ۵  بررسی و به تصویب می رسیدند.

اما دو اتفاق خوب در این دوره افتاده است؛ اول آنکه این هماهنگی ها از همان سطوح اولیه برنامه ریزی آغاز می شود؛ بدین معنا که در اولین گام برنامه ریزی؛ اولویت تهیه طرح ها با هماهنگی دو معاونت تعیین می شود و دوم آنکه طرح ها به صورت یکپارچه تهیه و تدوین می شود که بموجب آن، ضمن کاهش هزینه های تهیه طرح ها، بانک اطلاعاتی یکپارچه ای از شهر تهیه می شود و همچنین موضوع مغایرت در سیاستگذاری ها و ضوابط به حداقل رسیده و روند طولانی تصویب طرح ها، بسیار کاهش می یابد.

نقاط قوت و ضعف این رویکرد را چیست؟

مهم ترین نقطه قوت این رویکرد، هماهنگی سیاست های توسعه شهری و لزوم اتخاذ دیدگاه شهرنگر در توسعه بافت های نارکارآمد شهری است. اساساً، توسعه بافت های ناکارآمد نمی تواند مستقل و مجزا از دیدگاه شهرنگر باشد و از آنجا که ما معتقدیم شکل گیری بافت های ناکارآمد ناشی از عملکرد نامناسب نظام های اجتماعی و اقتصادی و شهری فراتر از مرزهای محدوده آنهاست لزوماً می بایست تأثیر و تأثرات این نظام ها در کلیت شهر، بر بافت های ناکارآمد و بالعکس مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد. در صورتی که با منفک کردن این بافت ها در روند تهیه طرح های توسعه، عملاً امکان استفاده از پتانسیل ها و ظرفیت های توسعه شهر به نفع بافت های ناکارآمد نادیده گرفته می شود. از سوی دیگر، حل بسیاری از مسائل و مشکلات بافت های ناکارآمد در گرو راهبردهای کلان مقیاس شهر است که جایگاه تصمیم سازی و تصمیم گیری در آنها در طرح های توسعه شهری است. لذا تدوین راهبردها و سیاست های یکپارچه در خصوص توسعه شهر، به نفع بافت های فرسوده و ناکارآمد خواهد بود که این امر در گرو تهیه طرح های یکپارچه است که در هماهنگی با معاونت شهرسازی و معماری این مهم ممکن شده است.

مسئله دیگر، تعیین تکلیف بافت های حاشیه ای و سکونتگاه های غیررسمی است که در محدوده شهرها و بلافصل آنها در حال شکل گیری است که چنانچه در مطالعات طرح های توسعه شهری و تعیین محدوده شهر، این نوع بافت ها تعیین تکلیف شوند، بسیار در پیشگیری از گسترش آنها موثر خواهد بود.

موضوعی که البته نمی توان به صراحت به عنوان نقطه ضعف بیان کرد و شاید بهتر باشد، عنوان چالش را برای آن در نظر گرفت، رویکرد محله محوری در تهیه طرح در شرکت بازآفرینی شهری ایران است که بموجب ماده ۵۹ قانون برنامه ششم نیز به شرکت بازآفرینی شهری ایران تکلیف شده است، اما طرح های توسعه شهری که در چارچوب قراردادهای تیپ ۱۲ تهیه می شوند فاقد دیدگاه محله محور هستند. همچنین قراردادهای تیپ ۱۲، دیدگاه غالب کالبدی دارند و ابعاد اجتماعی و اقتصادی که ریشه اصلی مشکلات در بافت های فرسوده و ناکارآمد است و بسیاری راه حل های آنها در چالش مهم دیگر، مغفول ماندن ابعاد اجتماعی و اقتصادی در قراردادهای تیپ ۱۲ است که با سیاست بازآفرینی شهری که رویکرد آن انجام اقدامات جامع و یکپارچه در حوزه های مختلف نظام شهری برای حل معضلات بافت های فرسوده است، تفاوت دارد و اساساً موضوع منفک شدن بافت های فرسوده از طرح های تفصیلی در ابتدا نیز همین مسئله و باور به این موضوع است که مشکلات بافت های فرسوده دارای ابعاد پیچیده ای است که صرفا با راه حل های کالبدی و تهیه طرح قابل مرتفع شدن نیست.

نقش و کمکی که این رویکرد به حوزه بازآفرینی شهری خواهد داشت، چیست؟

مهم ترین کمک این رویکرد به حوزه بازآفرینی شهری، تهیه نقشه های پایه از شهر و تدوین پایگاه داده از شاخص های جامع شهری است که امکان رصد بهبود و رشد شاخص ها در بافت های ناکارآمد شهری و همچنین مقایسه آنها با میانگین شهر را فراهم می کند. از سوی دیگر، موضوع بافت های ناکارآمد شهری دارای پیچیدگی ها و ابعاد گسترده ای است که تنها ورود یک دستگاه کافی نیست و قطعا ورود معاونت شهرسازی و درگیر شدن آن با چالش های اینگونه بافت ها به راه حل های جامع تر و کارآمدتری خواهد انجامید.

نحوه تایید صلاحیت مهندسان مشاور و میزان صلاحیت شدگان تاکنون چگونه بوده است؟

در اجرای ماده ۴ قانون حمایت از احیاء، بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری، مصوب مجلس شورای اسلامی ایران مورخ ۱۲/۱۰/۱۳۸۹، نحوه احراز صلاحیت مدیریت فنی، مالی و اجرایی اشخاص حقیقی و حقوقی به منظور واگذاری قسمتی از اختیارات مجریان طرح‌های احیاء، بهسازی و نوسازی (وزارت راه و شهرسازی و شهرداری‌ها) به شرح این دستورالعمل ابلاغ می‌شود.

منظور از واگذاری اختیارات، صرفاً اقدامات مربوط به تصدی‌گری امور و وظایف شرکت بازآفرینی شهری ایران و شهرداری‌ها می‌باشد که در قالب سه گرایش جداگانه به شرح زیر، قابل واگذاری است:

بند۱) گرایش توسعه‌گری

بند۲) گرایش تسهیل‌گری

بند۳) گرایش کارگزاری (اشخاص حقوقی و حقیقی)

متقاضیان می‌توانند جهت دریافت گواهینامه‌ها در هر یک از گرایش‌های فوق، به وب سایت شرکت بازآفرینی شهری ایران به آدرس www.udrc.ir مراجعه نموده و پس از ورود به سامانه صلاحیت اشخاص حقیقی و حقوقی با مطالعه دقیق و کامل دستورالعمل و بررسی نحوه امتیازدهی مدارک، اقدام به ثبت نام نمایند. سپس با در دست داشتن مدارک به اداره کل راه و شهرسازی استان مربوطه مراجعه نموده تا بررسی مدارک صورت پذیرد.

شایان ذکر است، از سال ۹۶ تاکنون، درحوزه‌های توسعه‌گری، تسهیل گری و کارگزاری به ترتیب ۳۰، ۲۳ و ۹۴ مورد تعیین صلاحیت شده اند.