گفتگوی اختصاصی با «جیم اونیل» وزیر اسبق اقتصاد انگلیس؛ «شانگهای» ناتوی آسیایی می شود؟

جواد حیران نیا؛ بازار: «آیت الله ابراهیم رئیسی» رئیس جمهوری ایران در نخستین سفر خارجی خود در روز پنجشنبه ۲۵ شهریور وارد دوشنبه پایتخت تاجیکستان شد و در بیست و یکمین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای شرکت کرد.  نتیجه این نشست دو روزه برای جمهوری اسلامی که تا پیش از این تنها به عنوان عضو ناظر معرفی می شد، این بود که سرانجام به تایید سران در این سازمان رسید.

«حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه در پست توییتری خود اعلام کرد: « با کمال خرسندی باید بگویم که اکنون سند عضویت دائمی ایران در سازمان همکاری شانگهای در شهر دوشنبه با حضور رییس جمهور محترم کشورمان به تایید سران رسید».

وی همچنین افزود:‌ «این عضویت راهبردی تاثیر مهمی بر روند همکاری های همه جانبه ایران در راستای سیاست همسایگی و آسیا محور دارد.»

ایران از سال ۲۰۰۵ عضو ناظر این سازمان بوده و در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ برای عضویت کامل درخواست داده بود، اما به خاطر تحریم‌های سازمان ملل که در آن زمان اعمال شده بود این تلاش‌ها به سرانجام نرسید تا اینکه در روز جمعه ۲۶ شهریور ماه،  ایران بطور رسمی به عضویت کامل اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای درآمد. 

خبرنگار بازار در گفتگو با «جیم اونیل» عضو مجلس اعیان انگلیس و وزیر اقتصاد اسبق بریتانیا به بررسی این موضوع پرداخته که در ادامه می آید.

لُرد بارون «ترنس جیمز اونیل» اقتصاددان بریتانیایی و عضو مجلس اعیان (مجلس لُردها) بریتانیاست. وی بیشتر به خاطر ابداع اصطلاح «بریک»  BRIC، مخفف اختصاری ابتدای نام کشورهای برزیل، روسیه، هند و چین(چهار کشور با سرعت در حال توسعه) است. «بریک» در واقع نماد تغییر قدرت اقتصادی جهانی به دور از اقتصادهای توسعه یافته  G۷ به شمار می رود.

اونیل همچنین در سال ۲۰۱۱ اصطلاح «میکت» که اشاره به اقتصادهای مکزیک، اندونزی، کره جنوبی و ترکیه دارد را به نام خود کرد. در سال ۲۰۱۳ وی نوواژه «مینت» که به اقتصاد کشورهای مکزیک، اندونزی، نیجریه و ترکیه اشاره دارد را نیز ابداع کرده است.

وی همچنین رئیس سابق مدیریت دارایی گلدمن ساکس و وزیر دولت محافظه کار سابق بوده است. وی استاد افتخاری اقتصاد در دانشگاه منچستر است. او به عنوان وزیر بازرگانی و خزانه داری بریتانیا در دولت دوم «دیوید کامرون» منصوب شد، سمتی که تا زمان استعفا در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۶ در آن مشغول به کار بود. «اونیل» در حال حاضر رئیس شورای سلطنتی «چتام هاوس» بریتانیا است.

*برخی از این سازمان به عنوان سازمانی مقابل «ناتو» نام می برند. از منظر نظریه همگرایی این سازمان می تواند به درجه ای از همگرایی از اعضا برسد که تشکیل اتحادیه اقتصادی چون اتحادیه اروپا و از لحاظ نظامی چون ناتو دهد؟
به نظر می رسد کشورهایی چون روسیه و بعضاً در چین، این موضوع را جدی تلقی می کنند. اما این  کشورها و سایر اعضای سازمان همکاری شانگهای، واقعاً سابقه همکاری دائمی و منافع مشترک ندارند. بنابراین من نمی دانم، اما در این خصوص چند تردید دارم. خیلی جالب است.

*ایران در اجلاس اخیر این سازمان به عضویت دائم این سازمان درآمد. این در حالی بود که قبلا عنوان می شد از دلایل مخالفت عضویت ایران این است که این سازمان نمی خواهد رویکردش خیلی ضد غرب شود. چرا در حال حاضر از عضویت کامل ایران حمایت شده است؟
ممکن است که این احساس وجود داشته باشد ولی اعضای سازمان همکاری شانگهای اهمیتی نمی دهند که با ورود ایران این سازمان خیلی هم ضد غربی ارزیابی شود. اما با حضور هند در سازمان شانگهای این احساس که این سازمان خیلی ضد غربی باشد باورش سخت و دشوار است.

*هند، روسیه و چین از اعضای این سازمان هستند. از جنبه اقتصادی این سازمان در آینده چه نقشی از اقتصاد بین الملل ایفا خواهد کرد؟
هند و چین هنوز وارد همان فضا شده اند تا مزایای اقتصادی متقابل را به طور جدی، از جمله در خصوص پروژه «یک کمربند-یک جاده»، مورد بحث قرار دهند. بنابراین من انتظار زیادی ندارم. من به تازگی یک مقاله در مورد نحوه ناامید کردن باشگاه رهبران «بریکس» تا کنون، از دیدگاه اقتصاد، نوشتم، بنابراین مطمئن نیستم که چرا این امر متفاوت خواهد بود.

به عبارت دیگر اگر می توانیم صحبت از ناامیدی از همکاری اقتصادی در بریکس بکنیم در مورد سازمان همکاری شانگهای هم شاید این موضوع صادق باشد.

*آیا تصور نمی کنید سازمانهایی چون شانگهای که حوزه متنوع همکاری از امنیت تا اقتصاد را دربرمی گیرد نسبت به «بریکس» که متمرکز بر اقتصاد است، برای ایفای نقش در نظام بین الملل موفق تر خواهند بود؟
من در این مورد شک دارم، اما به احتمال زیاد این موضوعی که مطرح می کنید درست باشد. به نظرم می رسد که روسیه، سازمان شانگهای را جدی می گیرد و به طور جدی برخورد می کند، اما من مطمئن نیستم، هند هم اینطور است و برای این کشور سازمان همکاری شانگهای جدی باشد و در مورد تعهد واقعی چین به این سازمان مطمئن نیستم.

یعنی برای روسیه این سازمان جدی خواهد بود ولی برای هند احتمالا نه.