فاطمه کازرونی؛ بازار:کشور ایران سالهاست تحت تحریمهای ظالمانه استکبار جهانی قرار دارد و بر این اساس در شرایط پیچیده و خطرناک کنونی جهان از نظر اپیدمی کرونا، دستیابی کشورمان به انواع واکسنها از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
تنها کمی تامل لازم است تا دریابیم برخلاف تبلیغات رسانه‌های بیگانه و فارسی زبان معاند، دستیابی به فناوری تولید واکسن برای کشوری که نه تنها دنیای علم از نبوغ و دانش دانشمندان فعلی آن بهره می گیرد بلکه هنوز مبانی کتاب‌ها و دانش فکری بزرگ ترین دانشنمدان گذشته آن مانند بوعلی سینا در مهم‌ترین دانشگاه‌های آن تدریس می شود، عجیب، غیرممکن و غیرقابل باور نیست.
البته در این میان طبیعی است واکسنهایی مانند «کووبرکت» که اکنون حتی فاز سوم آزمایش بالینی خود را پشت سر گذاشته اند، به دلیل پلت فرم اولیه ای که یک قرن است در ایران آزمایش خود را پس داده است، سریع تر وارد چرخه تولید و استفاده واکسیناسون داخلی شوند.
درباره زوایای مختلف پیدا و پنهان تنها واکسن ایرانی مورد استفاده در واکسیناسیون عمومی در ایران، گفتگویی با الهه محمودی؛ دکترای تخصصی میکروبیولوژی و عضو هیئت علمی دانشگاه کاشان انجام داده‌ایم که جزئیاتی جالب از اثرگذاری این واکسن و استقبال مردم از «برکت» را نشان می دهد.
خانم دکتر محمودی! نظرشما در ارتباط با واکسنهای ایرانی از جمله «کووبرکت» در مقایسه با واکسنهای خارجی چیست و آیا می‌توان تفاوتی درباره دانش تولید آنها با واکسن خارجی قائل بود؟
باید توجه داشته باشید که پلت فرمهای مربوط به واکسنهای کنونی ایرانی کرونا از معمول‌ترین و شناخته شده‌ترین انواع آن است گرچه دانشمندان ما از تحقیق بر روی انواع جدید واکسنها نیز غافل نبوده‌اند.
در واقع واکسنهایی که مبتنی بر ویروس غیرفعال و پروتئین نوترکیب باشد سالهاست در ایران و جهان توسط موسساتی ماند رازی و پاستور تولید شده اند، بر این اساس در ارتباط با دانش فنی این واکسنها جای نگرانی وجود ندارد چراکه ما سالهاست این واکسنها را برای مقاوم شدن در برابر بیماری‌های عفونی استفاده کردیم.
در حال حاضر برخی شرکتهای دانش بنیان ایرانی درباره واکسنهای بر پایه «ام آر ان ای» و وکتور (ناقل ویروسی غیر تکثیر شونده) کار می کنند که مشابه آن را در واکسن «آکسفورد» و «اسپوتنیک» سراغ داریم اما واکسنهای ایرانی که به لحاظ فاز کارآزمایی بالاتر هستند و به فاز سوم رسیده‌اند حاوی ویروس غیرفعال و یا پروتئین نوترکیب هست.
بنابراین در کل واکسنهای ایرانی به لحاظ دانش، تکنولوژی و سابقه دست کمی از نمونه های خارجی ندارند و مشکلی که وجود دارد بیشتر به سرعت تولید برمی گردد، زمان ارائه واکسن بسیار مهم است و باید بگوییم نسبت به جمعیت کشور تا یک ماه گذشته بسیار کند بوده است که متاسفانه از کارآیی واکسن می کاهد.
اگر حداقل روزی ۵۰۰ تا یک میلیون نفر را از اواخر اسفند که کرونای انگلیسی هنوز وارد کشور نشده بود واکسینه می‌کردیم اکنون چنین وضعیتی در مواجهه با ویروس دلتا شاهد نبودیم
در شرایط فعلی، سرعت بخشیدن به روند واکسیناسیون کرونا در کشور می تواند در بهبود شرایط ناگوار هفته های پش موثر باشد؟
باید اذعان کنیم که سرعت واکسیناسیون در کشورمان تازه دارد به سرعت مطلوب نزدیک می شود؛ آنچه برای ما ناراحت کننده است این است که اگر حداقل روزی ۵۰۰ تا یک میلیون نفر را از اواخر اسفند که که کرونای انگلیسی هنوز وارد کشور نشده بود واکسینه می‌کردیم اکنون چنین وضعیتی در مواجهه با ویروس دلتا شاهد نبودیم.
ما می توانستیم دو داستان تولید داخلی و واردات را همزمان پیش ببریم و بر مبنای مشاغل، سنین، بیماری و غیره تصمیم‌گیری بهتری در ارتباط با واکسیناسیون انجام دهیم.
جای تاسف است که ما در پیک پنجم کرونا، هم وطنان زیادی را از دست دادیم زیرا زمانی با سویه دلتا موجه شدیم که زیر پنج درصد جمعیت کشورمان واکسینه شده بودند، بدین ترتیب گرچه این پیک در دیگر کشورهای دنیا هم قوی بود اما به دلیل سرعت واکسیناسیون مناسب کمتر مشکلاتی را ایجاد کرد.
از دیدگاه شما تاثیرگذاری واکسن کووبرکت در پیشگیری از کرونا و کمک به خروج سریع‌تر از شرایط فعلی تا چه میزان می تواند باشد؟
ببینید به طور کلی واکسنهایی مانند برکت که اساس آنها ویروس غیرفعال شده یا همانند واکسن کوبایی پروتین نوترکیب است، اثرگذاری کمتری نسبت به واکسنهایی دارد که در نسل‌های بعدی ارائه شدند اما در عین حال مکانیسم عمل این واکسنها شناخته شده‌تر بوده و از این دیدگاه تا حدی ایمن‌تر است.
دلیل این امر آن این است که این ویروس غیرفعال قدرت تکثیر در بدن را نداد و نمی تواند سیستم ایمنی بدن را به اندازه واکسنهای دیگری تحریک کند که ماده ژنتیکی آنها وارد بدن شده و پروتئین سازی انجام می‌دهد.
بنابراین اثرزایی این نوع واکسنها در کل پایین‌تر است اما به معنای بی اثر بودن و کم‌اثر بودن آنها نیست ضمن اینکه این نوع واکسنها نیز حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد جلوی بستری شدن در بیمارستان و بیش از ۷۵ درصد جلوی بیماری علامت دار را در برابر واریانت قبلی ویروس می گرفت که نشان از ارزشمندی آن است ضمن اینکه این همان گونه که بیان شد علایم کمتری نیز ایجاد می کنند.
یک نکته را باید تذکر دهم و ان اینکه در برابر سویه های جدید بیماری کرونا، نه فقط این نوع از واکسن، بلکه همه واکسنها کارایی گزارش شده در سال گذشته و در برابر گونه قبلی ویروس را ندارند و مطالعات نیز یقینا تغییر خواهد کرد و این امر اهمیت رعایت پروتکلها رادر هر شرایطی نشان می دهد.
برخلاف برخی گمانه ها و شایعات من اعتقاد دارم که بسیاری از مردم به استفاده از واکسن داخلی معتقد هستند و خودم نیز به عنوان فردی متخصص در حوزه میکروبیولوژی از واکسن داخلی استفاده کردم
برخی ادعاها به ویژه در فضای مجازی وجود دارد که مردم به واکسن خارجی بیشتر اعتماد می‌کنند؛ نظر شما در این ارتباط چیست؟
از دیدگاه من این یک موضوع صددرصدی نیست، بر خلاف برخی گمانه ها و شایعات من اعتقاد دارم که بسیاری از مردم به استفاده از واکسن داخلی معتقد هستند و خودم نیز به عنوان فردی متخصص در حوزه میکروبیولوژی از واکسن داخلی استفاده کردم.
اما نکته مهم در این میان آن است که عرضه و تقاضا در حوزه واکسن در کشورمان به موقع انجام نشد؛ بسیاری از کشورهای دنیا از دیماه و بهمن ماه سال گذشته واکسیناسیون را آغاز کردند و ما انتظار داشتیم اگر نه موازی با آنها بلکه حداقل در بهار بخش قابل توجهی از مردم کشورمان واکسنیه شوند اما این اتفاق نیفتاد و ما بی سلاح در برابر هجوم سویه دلتا قرار گرفتیم.
از سوی خود مردم به واسطه اینکه دستورالعمل های سختی نداشتیم پروتکلها را نادیده گرفتند و مسافرت و حضور در مراسم ها و جمعیت های خطرناک حتی گاه بیشتر از دوران ماقبل کرونا را در دستور زندگی خود قرار دادند و همه این موارد دست به دست هم داد تا شرایط نگران کننده‌ای در کشور حاصل شود.
انتظار ما این بود که حداقل واکسنهای حاوی ویروس غیر فعال سه یا چهار ماه زودتر وارد چرخه واکسیناسیون کشور می‌شد که در این صورت ضمن استفاده از این دانش گسترده و تلاش بی وقفه دانشمندانمان برای تولید واکسن، اعتقاد مردم نیز به توانایی های داخلی بیشتر می شد
به هر حال واکسنهایی با ساختار برکت اکنون نزدیک به یک قرن است که در کشور وارد شده است و از ابتدای ورود به روند تولید واکسن در کشورمان، قرار بود واکسن های تولیدی به منظور دستیابی به روند سریع‌تر و قابل اطمینان واکسیناسیون، خیلی متفاوت از قبلی‌ها (انواع واکسن با سابقه حدود یک قرن در ایران) نباشد گرچه شرکتهای دانش‌بنیان ما این نوع از تولید واکسن را نیز نادیده نگرفته و در حال انجام مطالعه در این ارتباط هستند به نوعی که بسیاری از آنها هنوز وارد فاز انسانی نشده است.
منظور اینکه انتظار ما این بود که حداقل واکسنهای حاوی ویروس غیر فعال سه یا چهار ماه زودتر وارد چرخه واکسیناسیون کشور می‌شد که در این صورت ضمن استفاده از این دانش گسترده و تلاش بی وقفه دانشمندانمان برای تولید واکسن، اعتقاد مردم نیز به توانایی های داخلی نیز بیشتر می شد.
شما تصور می کنید «کوو برکت: بتواند یک روز با پشت سر گذاشتن برخی کارشکنی‌ها، قدم در عرصه صادرات نیز بگذارد و بار دیگر دانش ایرانی را به دنیا صادر کند؟
من از جمله افرادی هستم که از ابتدا بر این اعتقاد بودم که اگرچه برکت هنوز شتاب اصلی را نگرفته است اما اگر مسیری که برای غیرفعال کردن ویروس ووهان در پیش گرفته است برای غیرفعال‌سازی گونه‌های آلفا، بتا، گاما و دلتای ویروس به عنوان چهار سویه ای که سازمان بهداشت جهاتی آنها را جزو واریانت‌های نگران کننده طبقه بندی کرده است، به کار ببرد می تواند واکسنهایی به دنیا ارائه کند که ارزشمند است و حتی اگر دوزهای یادآور واکسنها در این مراحل چهارگانه از نوع برکت باشد نیز بسیار ارزشمند است.
به عنوان سوال آخر بر اساس اطلاعات شما چه مشکلاتی در مسیر تولید واکسن «برکت» وجود داشت؟
در سیستم «برکت» از ابتدا که این تیم دور هم جمع شدند یک مشکل اساسی وجود داشت و آن هم مشکل تجهیزات برای تولید انبوه این واکسن بود اما قولی که از سوی مسئولان به تیم داده شد این بود که به مروز زمان که واکسن در حال عبور از مرحله آزمایشگاهی و آزمایش انسانی است این تجهیزات برای تولید انبوه فراهم می‌شود.
نکته مهم این است که ما در شرایط تحریم قرار داریم و بسیاری از دستگاه‌های لازم تا زمان معین که تصور می شد وارد کشور نشد تا بتوانیم در زمان مقرر به قول‌های خود به درستی عمل کنیم و دُزهای موردنظر را تا اواخر بهار به دست مردم برسانیم.
نظر شما