شکیبا کولیوند*؛ بازار: هرچند آمار دقیقی در مورد کودکان کار اعلام نشده اما در سال ۹۸ شبکه یاری کودکان شمار آنان را تا سه میلیون نفر تخمین می زند؛ وضعیتی که از آن سال تا به امروز تلاطم های اقتصادی بسیاری را بر بدنه خود دیده است و در سایه کرونا و از بین رفتن بسیاری از کسب و کارها، مرگ بسیاری از سرپرستان خانوار، تورم و شرایط اقتصادی نامناسب و غیره این روند به گفته متخصصین و کارشناسان مربوطه افزایشی بوده است.
نگاهی بیندازیم در ابتدا به همین وضعیت فوت سرپرستان خانوار طی دوران شیوع ویروس کرونا؛ چند روز پیش بود که معاون اجتماعی سازمان بهزیستی جمهوری اسلامی عنوان کرد: ۵١ هزار کودک در ایران به دنبال فوت پدر و مادرشان به علت کرونا، یتیم شده‌اند.
برای این ۵١ هزار کودک که بی‌سرپرست شده‌اند، هیچگونه حمایتی وجود ندارد
حبیب‌الله مسعودی فرید با بیان اینکه برای این ۵١ هزار کودک که بی‌سرپرست شده‌اند، هیچگونه حمایتی وجود ندارد، تصریح کرده است که به ازای هر دو بزرگسالی که فوت می‌کنند، یک کودک یکی از سرپرستان خود را از دست می‌دهد و متاسفانه این بچه‌ها تحت پوشش سازمان بهزیستی هم نیستند و وزارت بهداشت نیز اینگونه خانواده‌ها را به ما معرفی نمی‌کند.
این در حالی است که پیشتر در سال ۱۳۹۶ آمار کودکان بی‌سرپرست که تحت پوشش سازمان بهزیستی قرار دارند ۱۰ هزار نفر اعلام شده بود و حالا بیش از پنج برابر به شمار این کودکان افزوده شده بدون آنکه سازمان بهزیستی بتواند آن ها را تأمین و سرپرستی کند.
از سوی دیگر نگاهی به آمارهای شرایط کسب و کارها و اقتصاد در دوران کرونا بیندازیم؛ در ایران، شیوع ویروس کرونا از انتهای سال ۱۳۹۸ و تداوم آن در سال ۱۳۹۹، اقتصاد کشور را در یک وضعیت رکود همراه با نااطمینانی قرار داده است.
کشوری که بر اساس تحقیقات به عمل آمده، پس از گذشت دو سال سخت، دچار کاهش تشکیل سرمایه ثابت شده و ظرفیت تولید بالقوه اقتصادی نیز کاهش یافته است و دستیبابی به سطح رفاه سال ۱۳۹۰ و پیش از آن دشوار است.
از طرف دیگر، بالا بودن نرخ تورم برای دو سال پیاپی ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ و هم چنین برآورد تورم بالای ۲۵ درصد در سال ۹۹ نیز موجب شده است تا بنگاه های بسیاری توانایی ادامه فعالیت خود را از دست بدهند.
با این حال، پیش بینی می شد که بدون کرونا، اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۹ رشد مثبت غیرنفتی را ثبت کند اما با شیوع این ویروس، وضعیت رکود و مشکلات اقتصادی دیگری رخ نمایی کردند.
حال پس از گذشت ۱۹ ماه از شیوع ویروس کرونا به راستی پیامدهای اقتصادی آن بر بخش های مختلف کشاورزی، صنعت ساخت و تولید، نفت و محصولات نفتی، سخش املاک و مستغلات، گردشگری، صنایع دستی، صنعت هواپیمایی، صنعت مالی، بهداشت و درمان، صنعت ورزش بخش غذایی، حوزه های اجتماعی و غیره بر کسی پوشیده نیست؛ وضعیتی که در آن برای جلوگیری از انتقال ویروس به افراد شاهد تعطیلی های گسترده کسبه نیز بودیم، روندی که با پیامدهای گسترده اقتصادی و اجتماعی همراه بود به نوعی که بر تحرک اجتماعی نیز تاثیر گذاشته و به موجب آن شاهد بودیم که بسیاری از کودکان خانواده های کم درآمد دچار انزوای اجتماعی، ترک تحصیل و ورود به عرصه های کارهای یدی شدند.
اما به راستی در این وضعیت چه باید کرد، از یک سو فشار اقتصادی موجب رشد تعداد کودکان کار شده و از سویی همین کرونا باعث شده بسیاری از کودکان با مرگ والدین و سرپرستانشان مواجه و وارد این وادی شوند.
این وضعیت در استان همدان نیز به همین منوال است به نوعی که چندی پیش بود معاون اجتماعی اداره کل بهزیستی استان همدان نیز عنوان کرد که از سال گذشته تاکنون ۱۲۰ کودک کار شناسایی و ساماندهی شدند که ۹۲ درصد از آنان پسر و مابقی دختر بودند؛ این آمارها مربوط به کودکان کار شناسایی شده است یعنی میزان آن به نسبت جمعیت واقعی کمتر بوده و از سویی، عموم کودکان کار در کلانشهرها و شهرهای با جمعیت بالا مشغول به فعالیت هستند. اما با این حال، همین نرخ هم در استان همدان قابل تامل و افزایشی بوده است.
کودکان کار لایه چرخ دنده های زندگی گیر افتاده و پشت چراغ قرمز اقتصاد کشورمان هستند؛ دنیایی خاکستری که نه راه پس برای آن ها دارد و نه راه پیش و آمارها نشان از رشد این کودکان در سطح جامعه دارد...
به راستی، کودکان کار لای چرخ دنده های زندگی گیر افتاده و پشت چراغ قرمز اقتصاد کشورمان هستند؛ دنیایی خاکستری که نه راه پس برای آن ها دارد و نه راه پیش و آمارها نشان از رشد این کودکان در سطح جامعه دارد.
وضعیتی که در صورت بی توجهی به آن بایستی این بار به دنبال پیامدها و تاثیرات منفی و مخرب این روند بر بدنه اقتصاد، اجتماعی، فرهنگ و غیره نیز باشیم!
به راستی چنان که بسیاری از متخصصین این عرصه مطرح می کنند، با شدت گرفتن بحران های اقتصادی در کشور، وضعیت کودکان کار بیش از پیش در مسیری پیچیده و دشوار قرار گرفته است.
شرایطی که باعث شده کودکان خردسال نیز به کارهای سخت و زیان بار روی آوردند و در حال حاضر کودکان کار، اصلی‌ترین قربانیان خشونت اقتصادی هستند چراکه خشونت اقتصادی که بر زندگی آن ها و خانواده‌های تهی دست و کارگری شان سایه انداخته است.
و در این مسیر، ماییم و عدم برنامه ریزی های اقتصادی منعطفی که بتواند عرصه را برای کسب و کارها و رونق آن ها باز کند، ماییم و دنیایی آغشته به کرونا و شرایط اقتصادی که در آن همواره برنامه هایی عادلانه برای خروج این کودکان از عرصه کارهای یدی مهیّا و آن ها را به سمت روزهای خوب بدرقه کند...
دستگاه های اجرایی زیادی در این مسیر تصمیم گیر و تصمیم ساز هستند اما شاید علت به نتیجه نرسیدن درست آن از جهتی شرایط ویژه ای است که با آن روبرو هستیم و از جهتی دیگر به عدم هم افزایی بین دستگاه ها این وضعیت مربوط است؛ چراکه همواره به صورت موازی کاری هر یک از دستگاه ها بخشی از کار را می گیرند و باز هم این کودکان هستند ودستان کوچکشان و مسیری که پیش رویشان است و شرایط اقتصادی ای که تغییر نکرده و هم چنان خاکستری باقی مانده است!
* پژوهشگر و مدرس دانشگاه
نظر شما