تهمینه غمخوار؛ بازار: حدود یک ماه پیش، دبیر شورای عالی امنیت ملی با بیان این که موانع سیاسی برای عضویت ایران در سازمان شانگهای برداشته شده، اعلام کرد: با طی تشریفات فنی، عضویت ایران نهایی خواهد شد. وی همچنین اضافه کرد که هیأت روسیه در جلسه شورای وزیران خارجه سازمان همکاری شانگهای اعلام کرده بود که توسعه اتحاد سازمان همکاری شانگهای ارتباط مستقیم با چشم‌انداز گسترش آن دارد و روسیه خواستار تایید پیشنهاد ایران برای عضویت در این سازمان است.
در همین حال، مسکو اظهار کرد که روند گسترش باید فزاینده باشد و تعادل بین کشورهای عضو، ناظران و شرکای گفت وگو را تضمین کند. همچنین، روسیه اذعان نمود که زمان آن فرا رسیده که پیشنهاد ایران برای عضویت در این سازمان که از سال ۲۰۰۸ روی میز بوده، مورد پذیرش قرار گیرد.
از طرفی، دو روز پیش عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز اعلام کرد که تقویت روابط و ارتباطات معنادار با کشورهای عضو اوراسیا رویکرد ویژه دولت جدید است که این ارتباطات در حوزه‌های مختلف می‌تواند تقویت شود.
در همین راستا و با توجه به اهمیت موضوع عضویت دائمی ایران در شانگهای و اهمیت ارتباط دولت سیزدهم با کشورهای اوراسیا، خبرنگار بازار گفتگویی را با «دکتر سیده مطهره حسینی»، کارشناس روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز و استادیار علوم سیاسی دانشگاه پیام نور ترتیب داده که در ادامه می خوانیم:
* یک ماه پیش، علی شمخانی با بیان این که موانع سیاسی برای عضویت ایران در سازمان شانگهای برداشته شده، اعلام کرد: با طی تشریفات فنی، عضویت ایران نهایی خواهد شد. از دیدگاه شما واقعیتها و چالشهای پیش روی ایران برای عضویت دائمی شانگهای با توجه به مخالفت چین و حمایت روسیه چیست؟
آنچه در خبرها آمده، در واقع تعهد روسیه یا پیشنهاد این کشور برای طرح درخواست عضویت دائمی ایران در سازمان همکاری شانگهای است که با نرمش مواضع تاجیکستان در این زمینه همراه شده است، اما، هیچ یک از مشکلات دیگری که برسر راه عضویت دائمی ایران در سازمان همکاری شانگهای وجود داشت، حل نشده است.
به جز قول یا پیشنهاد روسیه عملا هیچ یک از موانع کلان دیگر برای عضویت ایران کنار نرفته و به ویژه مخالفت چین که ناشی از سیاست خارجی خاص این کشور است، هنوز باقی است
مهمترین آنها، تنش ایران با امریکا و جامعه بین الملل، مسائل هسته ای و وضعیت پادرهوای برجام و تحریم های بین المللی غیرهسته ای علیه ایران است. حتی می توان گفت با احتمال تحریم های موشکی علیه ایران، جبهه دیگری در تحریم علیه ایران باز می شود.
بنابراین، به جز قول یا پیشنهاد روسیه عملا هیچ یک از موانع کلان دیگر برای عضویت ایران کنار نرفته و به ویژه مخالفت چین که ناشی از سیاست خارجی خاص این کشور است، هنوز باقی است. زیرا چینی ها بر اساس اصول سیاست خارجی خود، در مسیر تقابل مستقیم با امریکا یا دخالت در مسائل منطقه ای قرار نمی گیرند و بر این اساس، تمایلی برای ورود تنش های ضد نظام بین الملل به درون سازمان ندارند.
ضمنا همین تشریفات فنی برای هند و پاکستان سه سال طول کشید، در حالی که آنها با هیچ یک از مسائل بین المللی ایران مواجه نبودند.
* آیت الله رئیسی گفته است که برقراری تعامل گسترده با کشورهای همسایه از اصول اولیه سیاست خارجی دولت ایران است. از دیدگاه شما چشم انداز دولت سیزدهم در ارتباط با کشورهای اوراسیا به ویژه روسیه با توجه به اینکه دیپلماسی اقتصادی توسعه روابط با همسایگان را دنبال می کند، چیست؟
حجت الاسلام رئیسی در طول تبلیغات و مناظرات انتخاباتی هیچ قولی در مسائل داخلی و خارجی نداده در حالی که برنامه مشخص و جزئی نیز در خصوص سیاست خارجی ارائه نکرده است. پس از آغاز دوره ریاست جمهوری ایشان نیز هنوز برنامه یا چشم اندازی از سیاست خارجی ایران ارائه نشده و شاید تنها این موضوع مشخص باشد که وزیر خارجه با توجه به اینکه آشنا به کار سیاست خارجی و در این زمینه حرفه ای است و دست پرورده دستگاه وزارت خارجه ایران است، چه رویکردی خواهد داشته باشد.
با توجه به آشنایی امیر عبداللهیان با اوراسیا و اینکه در این منطقه کار کرده است، انتظار می رود سیاست خارجی ایران صرفا خاورمیانه محور نبوده و بتواند از بحران های خاورمیانه ای عبور کرده، توجه قابل قبولی به اوراسیا و شرق دور نیز داشته باشد
در حقیقت، کلیات رویکرد اقتصادمحور رئیس جمهور مشخص است. با توجه به آشنایی امیر عبداللهیان با اوراسیا و اینکه در این منطقه کار کرده است، انتظار می رود سیاست خارجی ایران صرفا خاورمیانه محور نبوده و بتواند از بحران های خاورمیانه ای عبور کرده، توجه قابل قبولی به اوراسیا و شرق دور نیز داشته باشد.
بنابراین از یک سو به کار حرفه ای وزیر خارجه امیدواریم و از سوی دیگر به فرار از تنش رئیس جمهور تا بتواند برنامه های اقتصادی اش را پیش ببرد. ولی باز همه اینها، موانع بین المللی عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای را از میان نمی برد، چرا که این کار نیازمند یک برنامه تخصصی و کار تیمی گسترده همانند برنامه آقای ظریف است تا بتوان مسئله برجام را حل کرده یا به سرانجامی برساند.
* در حال حاضر روسیه از عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان شانگهای حمایت می کند. حضور همزمان ایران در این دو سازمان، چه منافع تکمیلی برایش خواهد داشت؟ دلیل حمایت روسیه چیست؟
روسیه به دنبال گسترش اتحادیه ها و سازمان های غیر امریکایی و غیر اروپایی است؛ به این امید که فضای بین المللی ضد امریکایی و ضد غرب را تقویت کند. عضویت ایران به عنوان یک کشور محور مقاومت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان همکاری شانگهای، تقویت سرزمینی، اقتصادی، نظامی و امنیتی_دفاعی این دو سازمان است و ضمنا روسیه و اوراسیا را به دریای عمان و اقیانوس هند وصل می کند که یک اصل اساسی در نظریه اوراسیاگرای سیاست خارجی پوتین است.
اما، باید در نظر داشت این اهداف روسی، کاملا بر خلاف اصول سیاست خارجی چینی است که در اوضاع داخلی کشورها دخالت نمی کند و وارد تنش های سیاسی و غیره خارج از چین نمی شود. به عبارتی، چین هیچگاه به دنبال هزینه کردن نیست بلکه همواره به دنبال سود اقتصادی می رود. البته روسیه هم در آخرین تحلیل، جبهه مقاومت علیه امریکا تشکیل نمی دهد بلکه با امریکا رقابت (مثبت یا منفی) می کند.
* طبق اظهارات رئیس جمهور، الویت دولت سیزدهم در عرصه سیاست خارجی گسترش روابط اقتصادی با چین و مشارکت بیشتر در طرح چینی یک کمربند_یک جاده است. ارزیابی شما در خصوص روابط ایران با چین در دولت جدید چیست؟
ورود ایران به طرح یک کمربند_یک جاده یک آرمان تقریبا دست نایافتنی است. اگر حجت الاسلام رئیسی و دستگاه سیاست خارجی اش بتوانند ایران را وارد این طرح کلان و پرسود کنند، در واقع کلیت بازی بین المللی را به هم زده اند که مبتنی بر انزوای ایران است و در انواع طرح های راه ابریشم جدید از جمله همین طرح یک کمربند_ یک جاده، ایران کاملا کنار گذاشته شده است و حتی یک برنامه یا پروژه مبنی بر استفاده از راه ایران، با وجود نهایت اهتمام دستگاه سیاست خارجی ایران، وجود نداشته است. بنابراین تا زمانی که کلیت سیاست خارجی ایران و طرح کلانش تغییر نکند، بعید است گشایشی در این زمینه ایجاد گردد.
آنچه در این میان مهم است، برنامه همکاری ۲۵ ساله ایران و چین است که کلیات و شاید هم برخی جزئیات آن در دولت دوازدهم مورد توافق قرار گرفته و به احتمال زیاد حجت الاسلام رئیسی نیز در مسیر این توافق پیش خواهد رفت
اما درباره روابط ایران و چین، بنا بر روال سابق روابط گسترش خواهد یافت و طبیعتا ایران و چین با توجه به پیشینه روابط موفق اقتصادی که داشتند، بنا بر نیازها و مشیات داخلی و خارجی خود به سمت و سوی روابط گسترده و پررونق پیش خواهند رفت.
آنچه در این میان مهم است، برنامه همکاری ۲۵ ساله ایران و چین است که کلیات و شاید هم برخی جزئیات آن در دولت دوازدهم مورد توافق قرار گرفته و به احتمال زیاد حجت الاسلام رئیسی نیز در مسیر این توافق پیش برود. چگونگی اجرای این برنامه، بخش مهمی از کارنامه روابط اقتصادی خارجی دولت سیزدهم و شاید چهاردهم را شکل می دهد.
نظر شما